"Trái ngọt" từ đề án 1 triệu ha lúa

Sau hơn 1 năm triển khai Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030, có thể đánh giá đây là mô hình sản xuất có tính căn cơ, khoa học. Đề án nhận được sự đồng tình của nhiều nông dân, HTX và doanh nghiệp.

Đề án nêu trên đã tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi ngành hàng lúa gạo, từ đó thay đổi tập quán canh tác theo hướng giảm đầu vào, sử dụng vật tư thân thiện với môi trường, bảo vệ sức khỏe và tăng thu nhập cho nông dân. Việc áp dụng các quy trình canh tác bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính cũng góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam về môi trường.

Kết quả khảo nghiệm của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trên 7 mô hình ở 5 tỉnh, thành vùng ĐBSCL cho thấy từ thí nghiệm đến đối chứng đều cho kết quả đúng theo mục tiêu đã đề ra. Tham gia mô hình, nông dân đã thay đổi tập quán sản xuất; giảm sử dụng từ 120-150 kg giống/ha xuống 60 kg/ha; giảm 30% phân bón đạm và thuốc bảo vệ thực vật; giảm đổ ngã, giảm tổn thất sau thu hoạch hơn 5%; giảm phát thải trung bình 5 tấn CO2/ha/vụ…

Đáng chú ý, hiệu quả kinh tế của mô hình canh tác mới tăng 5,6 - 17,6 triệu đồng/ha, tùy giống lúa. Cụ thể, lợi nhuận trên 1 ha ở Cần Thơ là 23,9 triệu đồng (mô hình bên ngoài là 19,6 triệu đồng), Sóc Trăng đạt 61,3 triệu đồng (so với 43,7 triệu đồng), Đồng Tháp 30,4 triệu đồng (bên ngoài là 24,5 triệu đồng), Kiên Giang 25,2 triệu đồng (bên ngoài là 17,2 triệu đồng), Trà Vinh 29,3 triệu đồng (so với 23,7 triệu đồng).

Việc liên kết giữa doanh nghiệp và HTX trong tiêu thụ lúa chất lượng cao, giảm phát thải cũng được đẩy mạnh. Đây là điều quan trọng và cần thiết trong bối cảnh giá gạo biến động mạnh như hiện nay.

Có thể thấy, triển khai mô hình canh tác theo đề án 1 triệu ha lúa đã giải quyết những thách thức, "nút thắt" lâu nay của ngành lúa gạo. Cần nghiên cứu nhân rộng mô hình này ở nhiều khu vực của ĐBSCL cũng như một số địa phương khác trên cả nước.

Khi nhân rộng mô hình này, cần giải quyết những khó khăn về hạ tầng, trạm bơm... Đồng thời, cần có cơ chế thu hút ngân hàng, doanh nghiệp tham gia liên kết bao tiêu sản phẩm, bởi nếu quy mô nhỏ thì doanh nghiệp có thể bao tiêu được nhưng quy mô lớn sẽ đòi hỏi vốn nhiều.

Lãnh đạo các địa phương cũng cần quan tâm, tập trung chỉ đạo triển khai Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030. Cụ thể, xác định và công bố diện tích tại từng khu vực để mời doanh nghiệp tham gia; thu hút doanh nghiệp liên kết bằng cách hỗ trợ, nâng cao năng lực của nông dân, HTX. Trong đó, HTX làm đầu mối, đại diện nông dân để liên kết với doanh nghiệp, đóng vai trò kết nối mua chung - bán chung, thay vì mua đứt - bán đoạn thông qua "cò, lái" trung gian. 

Lê Thúy ghi