Trồng lúa giảm phát thải thu lợi kép

Tại Thanh Hóa, nông dân trồng lúa đang chuyển dần sang mô hình canh tác giảm phát thải. Phương pháp mới này vừa góp phần bảo vệ môi trường vừa tạo thêm nguồn thu nhập, từng bước hình thành chuỗi giá trị xanh cho ngành nông nghiệp địa phương.

Áp dụng công nghệ tiên tiến

Năm 2024, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường - tỉnh Thanh Hóa phối hợp với Viện Khoa học Kỹ thuật nông nghiệp Việt Nam và Công ty Green Carbon Inc (Nhật Bản) triển khai mô hình sản xuất lúa giảm phát thải khí nhà kính, tạo tín chỉ carbon tại xã Yên Phong, huyện Yên Định.

Đây là mô hình áp dụng các công nghệ tiên tiến nhằm nâng cao hiệu quả canh tác, tiết kiệm nước, giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng với biến đổi khí hậu. Thanh Hóa hướng đến việc đăng ký tín chỉ carbon theo tiêu chuẩn Gold Stand, thúc đẩy canh tác lúa bền vững và nâng cao thu nhập cho người dân.

Theo đó, HTX Yên Phong đã triển khai thí điểm dự án "Tạo tín chỉ carbon trong sản xuất lúa" với 90 ha tại xã Yên Phong. Mô hình này áp dụng các công nghệ tiên tiến như: tưới ngập - khô xen kẽ (AWD), canh tác lúa cải tiến (SRI), 3 giảm 3 tăng (3G3T), 1 phải 5 giảm (1P5G), quản lý cây trồng tổng hợp (IPM, IPHM) và rút nước giữa vụ. Trong đó, hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV) được ứng dụng làm cơ sở cấp tín chỉ carbon.

Ông Nguyễn Công Quang, Giám đốc HTX Yên Phong, cho biết khi mới áp dụng phương pháp AWD, nhiều người trồng lúa vẫn còn hoài nghi, không tin tưởng mô hình này sẽ thành công. Sau khi HTX phối hợp với nhân viên kỹ thuật tổ chức nhiều buổi tập huấn ngay tại đồng ruộng, so sánh 2 phương pháp mới và truyền thống, cho thấy kết quả khác nhau rõ rệt thì người dân mới đồng tình.

Theo ông Nguyễn Xuân Hà - ngụ xã Xuân Phong, thành viên HTX Yên Phong - khi mô hình này mới triển khai, gia đình ông vẫn thấy lo lắng. Bởi lẽ, lâu nay quê ông vẫn thường trồng lúa theo phương pháp tưới ngập ruộng quanh năm, giờ chuyển sang tưới ngập - khô thì chưa biết có thành công hay không.

"Khi tham gia các lớp tập huấn, tôi rất thích thú. Vụ mùa trước đây, với 2 mẫu lúa (10.000 m2), gia đình tôi thu hoạch được 5,8 tấn thóc; trong khi vụ xuân 2025, nhờ phương pháp canh tác mới nên đạt hơn 6 tấn. Như vậy, với phương pháp mới, sản lượng thóc đã tăng hơn 1,5 tấn" - ông Hà so sánh.

Ông Hà nhận xét canh tác theo phương pháp mới không chỉ tăng năng suất, cây lúa sống khỏe, việc chăm sóc nhàn hơn, mà điều quan trọng là giúp tiết kiệm nước, giảm lượng phân bón, thuốc trừ sâu, hạn chế đốt rơm rạ. "Những thay đổi này không chỉ giảm phát thải, tạo ra môi trường nông nghiệp sạch, xanh mà còn giúp nông dân chúng tôi có cơ hội kiếm thêm tiền từ việc bán tín chỉ carbon" - ông Hà hồ hởi.

Với phương pháp trồng lúa theo mô hình mới, vụ mùa 2024, xã Yên Phong đã đạt được kết quả vượt xa kỳ vọng. Cây lúa sinh trưởng thuận lợi, đẻ nhánh mạnh, chống chịu tốt hơn với điều kiện môi trường. Nhờ đó, năng suất lúa tăng trung bình 7,23% so với mô hình truyền thống, tiết kiệm nước tưới 3-4 lần và giảm phát thải gần 5 tấn CO2/ha (tương đương 5 tín chỉ carbon).

Nhân rộng mô hình

Tại Thanh Hóa, ngoài Yên Phong, 3 xã khác ở huyện Yên Định cũng triển khai mô hình canh tác lúa giảm phát thải với tổng diện tích trên 300 ha. Tất cả đều mang lại kết quả ban đầu ngoài mong đợi.

Dù các địa phương vẫn đang trong quá trình theo dõi để đánh giá thực tế trên đồng ruộng song kết quả ban đầu cho thấy so với những vùng ngoài dự án, mô hình này giúp tiết kiệm nước tưới đáng kể, lúa phát triển tốt, ít sâu bệnh. Mô hình này còn giúp giảm 57,18% lượng khí CO2 phát thải so với phương thức canh tác truyền thống.

Từ hiệu quả bước đầu, vụ xuân năm 2025, huyện Yên Định nhân rộng thực hiện dự án "Tạo tín chỉ carbon trong sản xuất lúa" trên địa bàn 10 xã với quy mô 1.200 ha.

Thanh Hóa còn nhiều tiềm năng tạo ra tín chỉ carbon khi có diện tích sản xuất lúa hằng năm lớn, nhất là vùng lúa thâm canh hơn 150.000 ha. Năm 2025, ngành nông nghiệp Thanh Hóa đặt mục tiêu mở rộng diện tích sản xuất lúa giảm phát thải lên 6.319 ha. Đây là hướng đi tất yếu của ngành nông nghiệp Thanh Hóa trong bối cảnh hội nhập quốc tế và yêu cầu ngày càng cao về chất lượng nông sản.