Đêm 17-3, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (LHQ) đã thông qua Nghị quyết 1973 về Libya với 10 phiếu thuận và không có phiếu chống. Các quốc gia bỏ phiếu trắng là Nga, Trung Quốc, Đức, Ấn Độ và Brazil. Đức tuyên bố không tham gia các chiến dịch quân sự. Nga tỏ ý “lấy làm tiếc” cho LHQ.
Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc biểu quyết thông qua Nghị quyết 1973. Ảnh: AFP
Những điểm then chốt
Một trong những điểm then chốt của nghị quyết là “yêu cầu ngừng bắn ngay, chấm dứt hoàn toàn bạo lực và những cuộc tấn công, lạm dụng quyền lực chống lại thường dân Libya”. Cụ thể, LHQ muốn ông Gaddafi ngừng tiến quân đến thành phố cảng Benghazi, thủ đô của “cách mạng Libya” và rút quân khỏi các thành phố Misrata, Adjadbiya và Zawiya.
Ngay sau khi nghị quyết được thông qua, chính quyền Libya đồng ý ngừng bắn bởi vì “là thành viên của LHQ, Libya có trách nhiệm tuân thủ các nghị quyết của LHQ” theo lời Ngoại trưởng Libya - ông Mussa Kussa. Thế nhưng, ngay sau đó, các lực lượng thân chính quyền - trong đó có lính đánh thuê Chad - tiếp tục tấn công những thành phố nằm trong tay quân nổi dậy.
Lực lượng NATO lập tức vin vào cái cớ này để thực hiện những cuộc ném bom xuống các mục tiêu quân sự của chính phủ ông Gaddafi như là một “biện pháp cần thiết để bảo vệ người dân và những vùng đông dân cư” theo tinh thần của Nghị quyết 1973.
Pháp là nước khơi mào cho cuộc không kích lúc 17 giờ 45 phút (giờ Paris) ngày 19-3 sau khi nhận được đầy đủ hình ảnh của Libya từ các vệ tinh do thám của phương Tây. Hai giờ sau, hải quân Mỹ bắn tên lửa như mưa vào các vị trí phòng không rất mạnh của Libya nhằm hạn chế thiệt hại cho máy bay NATO. Máy bay Anh cũng lâm trận, chủ yếu là máy bay thám thính kiểu Sentinel R1 và Nimrod R1.
Nghị quyết 1973 cũng nói rõ sẽ không có lực lượng nước ngoài chiếm đóng dưới bất cứ dạng nào hay chia cắt lãnh thổ của Libya. Nghị quyết không kêu gọi công khai lật đổ chế độ ông Gaddafi nhưng - theo phân tích của đài BBC - ai cũng hiểu rằng đó là ước muốn của những nước thúc ép LHQ thông qua nghị quyết.
Liên quan đến chế độ và gia đình ông Gaddafi, nghị quyết ra lệnh phong tỏa thêm tài sản của 5 định chế tài chính, trong đó có Ngân hàng Trung ương và công ty dầu khí quốc doanh, của 3 người con ông Gaddafi và 3 quan chức cao cấp quốc phòng, an ninh của Libya.
Cứu dân hay hại dân?
Phóng viên hãng tin AFP lúc 1 giờ 50 phút (giờ Paris) ngày 20-3 cho biết lực lượng phòng không Libya đã được triển khai xung quanh thủ đô Tripoli và bắn trả máy bay NATO bay ngang tư dinh của Tổng thống Gaddafi ở Bab al-Aziziya. Hãng tin Reuters loan tin hôm thứ bảy, hàng ngàn người Libya đã vào tư dinh đồng thời cũng là doanh trại của ông Gaddafi để làm lá chắn sống cho ông.
Chính quyền Libya ngay sau đó tố cáo máy bay phương Tây đã giết chết 48 thường dân. Thực hư như thế nào chưa rõ nhưng đây là một tình huống đã được tiên liệu khiến các tư lệnh chiến trường phương Tây phải cân nhắc rất kỹ trước khi ra lệnh khai hỏa.
Mọi chuyện đều tùy thuộc vào nguồn thông tin tình báo mặt đất. Không ít thảm kịch bắn nhầm thường dân do thông tin tình báo thiếu chính xác.
Nếu máy bay công nghệ cao của Pháp, Anh, Đan Mạch, Na Uy, Canada… có thể chiếm lĩnh bầu trời Libya một cách dễ dàng thì nhiệm vụ bảo vệ thường dân Libya lại không dễ chút nào bởi lực lượng của Chính phủ Libya ở sát nách Benghazi - chiến trường ác liệt nhất.
Điều mong mỏi lớn nhất của lực lượng quốc tế là trước hỏa lực hùng mạnh của máy bay và tên lửa NATO, binh lính của Chính phủ Libya mau chóng suy sụp tinh thần và chạy trốn hoặc đào ngũ.
Hàng ngàn dân Tripoli tràn vào tư dinh Tổng thống Gaddafi tình nguyện làm lá chắn sống. Ảnh: Al-Jazeera
Libya có nguy cơ bị chia cắt
Tại Mỹ, Nghị quyết 1973 được Washington đón nhận nhẹ nhàng nhưng trong dư luận quần chúng không ít người dè dặt. Ông Benjamin H. Friedman, một nhà hoạt động Mỹ, cho rằng LHQ đã tiến hành một cuộc chiến thiếu chính sách rõ ràng, nhất là đối với lực lượng nổi dậy.
Ví dụ, tuy Nghị quyết 1973 nói rằng LHQ sẽ không chia cắt Libya nhưng một khi thành công trong việc ngăn chặn lực lượng ông Gaddafi tái chiếm Benghazi và các vùng “giải phóng” ở phía Đông, liệu LHQ có chủ trương giữ nguyên tình trạng đó lâu dài hay không? Nếu có thì không thể nói là “không chia cắt”.
Cuộc không kích đang diễn ra là gì nếu không phải là hỗ trợ một cuộc phản công của lực lượng nổi dậy? Nếu phe nổi dậy thắng và yêu cầu LHQ gửi lực lượng hòa bình để họ thành lập chính phủ mới thì LHQ có đáp ứng hay không?
Điều khó hiểu không kém là trong khi Chính phủ Libya, Bahrain và Yemen đều dùng vũ lực để đàn áp không thương tiếc những người chống đối đòi dân chủ thì tại sao Mỹ và các đồng minh phương Tây chỉ trừng phạt quân sự Libya còn Bahrain và Yemen thì chỉ bị lên án bằng lời. Thậm chí, khi Chính phủ Ả Rập Saudi đưa 1.000 quân vượt biên giới giúp Bahrain chống chọi với lực lượng dân chủ thì Mỹ và các nước phương Tây cũng chỉ yêu cầu “kiềm chế bạo lực”.
Câu trả lời thật ra không khó. Ai cũng biết Bahrain và Yemen là đồng minh của Mỹ, đặc biệt là Bahrain, nơi Mỹ đặt căn cứ hải quân lớn nhất trong vùng. Ngược lại, Libya là kẻ thù của Mỹ.
“Lợi ích của Mỹ là trên hết”. Đó là nhận định của bà Marina Ottaway, Giám đốc Chương trình Trung Đông của Tổ chức Carnegie Endowment for International Peace ở Washington.
Kỳ tới: Bạn biến thành thù