Những bộ xương trong buồng

Các luật sư ở Bộ Tư pháp Mỹ đã soạn thảo bản ghi nhớ tóm tắt dài 6 trang nội dung cuộc họp giữa Colby và thứ trưởng Bộ Tư pháp Lawrence Silberman nói trên. Nó bao gồm 18 hoạt động “có vấn đề về pháp lý” từ chuyện vi phạm luật bắt cóc giam cầm trái phép một điệp viên Liên Xô đào thoát sang Mỹ đến chuyện thử thiết bị nghe trộm trên các mạch điện thoại ở Mỹ. Và ngày 3-1-1975, Colby đã đem bản ghi nhớ này và tập tài liệu “vật quý của gia đình” trình bày với tổng thống (TT) Gerald Ford.

Ngày 4-1-1975, TT Ford thảo luận với cố vấn an ninh quốc gia Henry Kissinger về “những bộ xương” nói trên và có ý định cách chức Colby vì đã để tờ The New York Times tiết lộ một số hoạt động phi pháp của CIA rất bất lợi cho TT, nhất là chuyện CIA do thám, nghe trộm điện thoại và đột nhập nhà những người chống chiến tranh Việt Nam một cách trái phép, trong đó có nữ diễn viên Jane Fonda. Kissinger đã khuyên TT nên chờ kết quả điều tra.

Tài liệu trên đã được giải mật theo Luật Tự do thông tin năm 2000 và được Văn khố An ninh Quốc gia (NSA) Trường Đại học George Washington công bố hôm 21-6-2007, tức cùng một ngày tướng Hayden tuyên bố sẽ công khai tập tư liệu “vật quý của gia đình” CIA.

Vụ án Nosenko

“Bộ xương” đầu tiên mà Colby đề cập là trường hợp giam cầm một điệp viên KGB (cơ quan an ninh Liên Xô) từ năm 1964 đến 1966 vi phạm luật bắt cóc Mỹ. Đó là trung tá Yuri Nosenko, cục phó Cục 7 KGB. Nosenko làm việc cho CIA (gián điệp hai mang) từ năm 1962 vì túng tiền. Năm 1964, đang công tác ở Geneva (Thụy Sĩ) , Nosenko báo cáo với CIA rằng KGB đã triệu tập y về Moscow để làm việc. Y nói sợ bị lộ và ngỏ ý cần được giúp đỡ đưa sang Mỹ gấp.

Mặc dù không thể kiểm tra lời nói của Nosenko về lệnh triệu tập Nosenko nhưng CIA vẫn làm theo ý của Nosenko đưa y về Mỹ ngày 14-2-1964. CIA lúc đó rất quan tâm đến các mối liên hệ ở Nga về vụ ám sát TT John F. Kennedy năm 1963 mà Nosenko khoe nắm rõ những thông tin quan trọng. CIA đặc biệt muốn biết Lee Harvey Oswald, kẻ bắn chết Kennedy (theo kết luận điều tra chính thức của Mỹ), làm gì trong thời gian sống ở Liên Xô. Nosenko cho biết chính y quản lý hồ sơ của Oswald. Theo y, Oswald không được KGB tin dùng vì “tâm thần bất ổn”.

Nosenko cũng cho biết KGB chưa bao giờ hỏi Oswald về chương trình máy bay do thám U-2 khi Oswald công tác trong lực lượng thủy quân lục chiến Mỹ. KGB cũng không hỏi Oswald những thông tin y nắm được khi làm kỹ thuật viên điện tử tại căn cứ không quân Atsugi (Nhật Bản) của hải quân của Mỹ.

1.277 ngày biệt giam và thẩm vấn

Mặc dù có nhiều nguồn tin KGB khác trùng hợp với lời khai của Nosenko, tay điệp viên hai mang này không qua nổi máy phát hiện nói dối đến hai lần. CIA cũng phát hiện Nosenko không phải là trung tá KGB, một cấp bậc cao hơn thực tế. Nosenko đã thú nhận chuyện này. Dựa theo cơ sở này, James Jesus Angleton, “trùm” phản gián của CIA quả quyết Nosenko giả danh điệp viên. Do đó ông này không phản đối lời yêu cầu bắt giữ Nosenko của David Murphy, trưởng Phòng CIA tại Liên Xô. Nosenko bị bắt tại Washington và bị biệt giam trên một vuông gác rộng chừng ba mét vuông.

Yuri Nosenko

Nhân viên CIA gắn dây nhợ vào đầu Nosenko, nói dối với y rằng đó là máy đo điện não đồ nhưng thực tế là máy đọc ý nghĩ. Đây là một hình thức dọa dẫm về mặt tâm lý để Nosenko phun ra sự thật. Theo tài liệu của CIA, Nosenko bị thẩm vấn 1.277 ngày đêm và được cho ăn rất ít. Y chỉ được phép tắm mỗi tuần một lần. Y không được xem truyền hình, nghe đài hoặc đọc sách.

May cho Nosenko, trong CIA có một phe kình chống Angleton rất mạnh. Chính phe này đã tìm cách giúp Nosenko được trả tự do. Cuối cùng, ngày 1-3-1969, Nosenko được công nhận là kẻ đào thoát thật sự. Đến năm 1975, Nosenko vẫn còn định cư ở Mỹ, thay tên đổi họ, lấy vợ và làm cố vấn cho CIA và FBI với mức lương 35.000 USD/năm.

Khi đồ đạc cá nhân của Nosenko được trả lại, vật có giá trị nhất của Nosenko là chiếc đồng hồ Sputnik kỷ niệm sự kiện lần đầu tiên con người phóng vệ tinh lên quỹ đạo Trái đất đã biến mất. Sau đó, Nosenko phát hiện ra nó trên cổ tay một bác sĩ CIA từng khám bệnh cho y.

Ai ra lệnh bắt Nosenko?

Trái với một số nguồn tin trước đây, Angleton không phải là người ra lệnh bắt Nosenko. Việc bắt giữ Nosenko cũng không phải là bí mật cho lắm. Báo cáo của Ủy ban Rockefeller thuộc phủ TT điều tra các hoạt động của CIA ở trong nước năm 1975 cho biết Bộ Tư pháp, FBI (Cảnh sát Liên bang), Hội đồng Tình báo Liên bang và một số nghị sĩ quốc hội đã được báo cáo về việc giam giữ Nosenko tuy rằng tên tuổi người này không được nêu đích danh.

Bản ghi nhớ buổi làm việc của Colby với Bộ Tư pháp khẳng định người chuẩn y lệnh bắt giam Nosenko là McCone, giám đốc CIA lúc bấy giờ. Colby cho biết thêm, đó là một trường hợp khá đặc biệt vì thông thường CIA chỉ giam giữ những người đào thoát ở ngoài nước Mỹ. Những người đào thoát chỉ bị thẩm vấn ở Mỹ trong trường hợp tự nguyện. Vẫn theo Colby, việc giam giữ Nosenko lâu như vậy “có thể xem là vi phạm luật bắt cóc” của Mỹ.

Cũng vì làm chuyện trái phép mà vụ Nosenko cũng như nhiều “bộ xương” khác bị CIA bưng bít thông tin suốt mấy chục năm qua. Đáng lý ra nó phải được giải mật từ lâu theo Luật Tự do thông tin.