Những vụ giám định... không giống ai

Là một chuyên ngành y học, pháp y hình sự vận dụng những tri thức, thành tựu khoa học trong các lĩnh vực y học, sinh học, vật lý học... để giải đáp những yêu cầu điều tra của pháp luật và làm chứng cứ vật chất trước tòa trong tố tụng hình sự và dân sự. Công tác pháp y nghiên cứu giám định các trường hợp người bị thương hay chết trong các lĩnh vực chết không tự nhiên để góp phần phòng ngừa, đấu tranh chống tội xâm hại đến nhân phẩm, sức khỏe, tính mạng con người, chống tai nạn và tệ nạn xã hội.

Giám định độ tuổi – việc không đơn giản

Nếu pháp y chỉ gồm những điều cô đọng như vậy thì hoạt động pháp y lại phải thực hiện hàng trăm thao tác nghiệp vụ. Ngay đầu giờ của buổi sáng 12-7-2006 đội pháp y của phân viện đã tiếp nhận trưng cầu giám định hai trường hợp. Trường hợp thứ nhất: giám định thương tật một nhân viên bảo vệ nông trường cao su tỉnh N. Trong ca trực đêm 7-4-2006, V. (tên nhân viên bảo vệ) nghe tiếng hô cướp và tiếng xe máy ngoài đường phía trước cổng nông trường. Với phản ứng nghề nghiêp, V. cầm dùi cui xông ra đường. Không phải cướp, chỉ là một vụ xô xát. Một trong hai người phóng xe chạy, người kia đuổi theo. Người chạy trước sợ quá tri hô “cướp! cướp!” những mong có người cứu giúp. Hậu quả xui xẻo, V. bị chiếc xe chạy sau tông ngã vật ra đường. Qua giám định của cơ quan y tế địa phương xác nhận: Lõm xương sọ, thương tật 30%. Với tỉ lệ thương tật này, không đủ cơ sở để nông trường giải quyết chế độ. Trong khi đó, V. sau nhiều lần đi viện điều trị lại có nhiều biểu hiện không điều chỉnh được hành vi... Theo nguyện vọng của gia đình, công an địa phương đã trưng cầu pháp y Phân viện khoa học hình sự (KHHS) TPHCM giám định lại.

Trường hợp thứ hai: Khám thương tật cho một... can phạm giết người. L. (tên tạm gọi của can phạm) trước đó bị đâm trong một vụ gây lộn; một tháng sau khi vết thương lên da non, để trả thù, L. đã tìm giết đối tượng chém mình trước đó. Việc xác định độ tuổi của L. thông qua các giấy chứng nhận nhân thân và lời khai gặp nhiều khó khăn (L. không có hộ khẩu và giấy khai sinh. Mẹ của L. khai con 20 tuổi, trong khi L. khai mình mới 17 tuổi). Khám để xác định thương tật (một vết chém 6 cm phía sau cổ) thì dễ, nhưng khám độ tuổi thì phức tạp hơn nhiều. Phải chụp 9 kiểu phim ở các góc độ khác nhau của xương cánh tay, bàn tay, xương chậu, xương bàn chân... sau đó đưa vào máy so sánh các thông số. Thế là ngay trong sáng đó, bác sĩ Lê Văn Đức, giám định viên cao cấp, đã cùng điều tra viên áp giải can phạm đi chụp phim, chờ lấy kết quả rồi quay trở lại phân viện thẩm định. Cuối cùng, đã xác định tuổi của L. là 19 năm 6 tháng. Hiện nay, trên phạm vi toàn quốc giám định độ tuổi là thể loại chỉ có ở pháp y của Viện KHHS và Phân viện KHHS TPHCM. Việc xác định này rất quan trọng, bởi độ tuổi có liên quan đến khung hình phạt. Không oan sai, nhưng cũng không để đối tượng có điều kiện trốn tránh sự trừng trị của pháp luật.

Chứng kiến buổi giám định, có thể thấy rõ tính nhân bản của công tác pháp y. L. rồi đây sẽ phải chịu sự trừng phạt của luật pháp. Nhưng giám định viên vẫn dành cho anh ta sự mềm mỏng, đúng mực. Ân cần hỏi thăm L. ngủ có ngon không, một ngày ngủ được mấy giờ; hay bị nhức đầu thì thường là vào lúc nào; thời tiết thay đổi có ảnh hưởng gì không. Ngay cả việc xác định thương tật qua vết chém phía sau cổ của L. (dù chỉ là một phần cơ sở cho mức độ phản ứng “mày chém tao, tao phải chém mày”...) thì L. vẫn nhận được sự hỏi han kỹ lưỡng, ôn tồn.

Giám định... bộ lòng hổ

Tháng 6-2006, tại tỉnh Tiền Giang đã xảy ra một vụ án có một không hai. Một vụ án thật... nôm na, pha chút khôi hài: Một con hổ nặng trên 150 kg được nuôi trong chuồng; lợi dụng sơ hở, trong một đêm tối trời, kẻ gian đã “đánh thuốc” độc, rồi lôi con hổ ra giết thịt (dư luận phỏng đoán chắc là chúng lấy xương để nấu cao, lấy da để thuộc làm đồ trang trí). Hành sự xong, chúng để lại hiện trường một nhúm lông hổ, vài vệt máu và... bộ lòng. Một vụ sát... thú không thảm khốc và có phần nực cười, nhưng lại rất cần có sự giám định. Thế là KHHS phải vào cuộc.

Tuy nhiên, công việc không hề đơn giản. Đây là một loại giám định chưa từng có trong tiền lệ. Ngoài công việc tất yếu là thu thập và xác minh đường vân (vân tay, vết chân người), xác định con hổ bị đầu độc bằng hóa chất gì... thì về pháp y sinh học, việc đầu tiên là phải đưa ra được kết luận vết máu tại hiện trường có phải đúng máu hổ. Và muốn có kết quả chính xác, trước tiên đòi hỏi phải có kháng huyết thanh loài, trong đó có kháng nguyên của hổ để đối chiếu, so sánh.

Giám định pháp y sinh học chủ yếu được thực hiện trên các mẫu vật thực vật, động vật: tuổi của cây cối, sợi vải, lông tóc, máu, tinh dịch, chất bài tiết... Chỉ một vài sợi vải trên một tấm băng-rôn viết những lời lẽ phản động, giám định sinh học đã cung cấp chứng cớ giúp cơ quan điều tra truy lùng kẻ chủ mưu trong một vụ án xảy ra ở tỉnh N. năm 1989. Chỉ một vài “đơn vị” tinh dịch, chất bài tiết đã xác định được kẻ xâm hại tình dục trong vụ án xảy ra ở huyện Thủ Đức - TPHCM năm 2004. Cao cấp hơn trong pháp y sinh học là giám định gien. Bằng biện pháp nghiệp vụ khoa học này, Viện KHHS đã vừa kết luận chính xác một vụ việc cũng “không giống ai”. Vụ “cha con ông cháu” từng xôn xao dư luận ở một tỉnh miền Tây Nam Bộ: Cha quan hệ tình dục với con gái, đẻ ra... cháu, song thực chất đó là... con. Với đứa trẻ, người đàn ông đồi bại này vừa là ông vừa là bố.