Cấp thiết bảo vệ bản quyền nhiếp ảnh

Tuần qua, Hội Nhiếp ảnh TP HCM đã chính thức lên tiếng về vấn nạn ăn cắp bản quyền nhiếp ảnh và soạn thảo văn bản gửi đến các cơ quan có thẩm quyền bảo vệ sở hữu trí tuệ, nhằm ngăn chặn nạn vi phạm bản quyền của hội viên Hội Nhiếp ảnh TP HCM theo quy định của pháp luật.

Khóc không thành lời

Hơn 450 hội viên ghi tên trong bản kiến nghị gửi đến các cơ quan chức năng, đồng lòng lên tiếng đề nghị hội đồng nghệ thuật của các hội chuyên ngành lưu ý đến việc xác thực bản quyền hình ảnh khi duyệt chương trình biểu diễn nghệ thuật có thiết kế màn hình Led, in quảng cáo quảng bá có sử dụng tác phẩm nhiếp ảnh, để tránh việc "cầm nhầm" tác phẩm một cách công khai như lâu nay.

Trên thực tế, việc ăn cắp bản quyền nhiếp ảnh ngày càng tinh vi. Không ít trang cá nhân trên mạng xã hội; các đơn vị truyền thông; các chương trình biểu diễn ca múa nhạc, sân khấu... đã lấy ảnh qua Google, Facebook cá nhân của nghệ sĩ nhiếp ảnh để sử dụng mà không xin phép tác giả.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh chuyên nghiệp đang đối diện khó khăn trong việc bảo vệ tác quyền của mình Ảnh: HẢI PHÒNG

Các sản phẩm tiêu dùng, các trang web quảng cáo, tờ rơi in ấn quảng bá thời trang, du lịch, ẩm thực... và một số trang báo điện tử đã thản nhiên sử dụng ảnh nhằm mục đích kinh doanh, quảng bá mà không cần biết đến tên tác giả bức ảnh. Điều này gây sự phẫn nộ trong đội ngũ nghệ sĩ nhiếp ảnh tại TP HCM.

Chưa kể thị trường mùa lịch 2021 đang khởi động, việc xâm phạm bản quyền nhiếp ảnh diễn ra nhiều hơn. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á bức xúc: "Có nơi chỉ trả tiền nhuận ảnh một lần nhưng lại sử dụng nhiều lần".

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Phan Thông Anh cho biết có những doanh nghiệp lấy ảnh để đăng quảng cáo, khi bị phát hiện thì xin lỗi hoặc gỡ ảnh xuống để đối phó nhưng thực tế họ đã in rất nhiều tờ rơi, áp phích quảng cáo trên cả nước.

Nhiều tác phẩm nhiếp ảnh chưa kịp tham gia các cuộc thi ảnh đẹp trong nước và quốc tế đã bị sao chép. Để có thể được phong danh hiệu của FIAP (Liên đoàn Nghệ thuật nhiếp ảnh quốc tế) hay của các hội nhiếp ảnh Mỹ, Anh, Tây Ban Nha, Singapore..., tác phẩm nhiếp ảnh của nghệ sĩ không được sử dụng với mục đích quảng cáo. Thế nhưng, nhiều nghệ sĩ chưa kịp đăng ký dự thi đã ngậm đắng vì tác phẩm của mình bị "xơi tái" không thương tiếc.

Nghệ sĩ Đào Hoa Nữ cho biết nhiếp ảnh là môn nghệ thuật đòi hỏi nhiều công sức, vất vả, thậm chí cả sự nguy hiểm trong quá trình lao động sáng tạo; nghệ sĩ chọn nghề này còn chịu nhiều tốn kém về kinh phí để đầu tư máy móc, thiết bị... "Mỗi tác phẩm là "đứa con tinh thần" của chúng tôi. Thế nhưng nạn ăn cắp bản quyền diễn ra mỗi ngày khiến chúng tôi khóc không thành lời" - nghệ sĩ Đào Hoa Nữ chua xót.

Đừng để luật bị xem "xa xỉ"

Các nghệ sĩ nhiếp ảnh, hội viên Hội Nhiếp ảnh TP HCM cho biết mới đây hàng trăm bức ảnh về chim của các nhiếp ảnh gia đã bị sao chép để in sách "Chim Việt Nam" với 200 cuốn, giá bán là 1,2 triệu đồng/cuốn, trong khi nghệ sĩ nhiếp ảnh không được trả nhuận bút. Hoặc "Tuyển tập cảnh đẹp Việt Nam" với 300 bức ảnh về văn hóa, địa lý, con người của 56 dân tộc anh em, đã bị ăn cắp công khai.

Hàng loạt trang web kinh doanh du lịch, các trang mạng cá nhân có tính chất thương mại đã sử dụng ảnh nghệ thuật phong cảnh, cắt ghép, chèn chữ, lồng hình chân dung chủ nhân cơ sở kinh doanh vào một cách thản nhiên như chính sáng tác của họ.

Trước sự phản ứng của nghệ sĩ nhiếp ảnh, một số nhà xuất bản đã ra quyết định thu hồi vài đầu sách. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy có nhiều bản đã được bán ra thị trường chưa thể thu hồi và cứ thế người sử dụng lại thản nhiên sao chép.

Luật pháp về bản quyền đã có đầy đủ, thậm chí mức xử phạt vi phạm không nhẹ nhưng chưa có vụ vi phạm bản quyền nhiếp ảnh nào được xử lý đến nơi đến chốn. Một phần do các nghệ sĩ nhiếp ảnh không muốn theo đuổi những vụ khiếu kiện. Trong khi hiện nay, cả nước vẫn chưa có một tổ chức đại diện tập thể nào đứng ra bảo vệ tác quyền nhiếp ảnh.

Để giải quyết quyền lợi cho hội viên, Hội Nhiếp ảnh TP HCM cũng đang có những bước đi đầu tiên. Ông Hoàng Thạch Vân, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhiếp ảnh TP HCM, cho biết: "Chúng tôi đã nhờ luật sư soạn thảo các văn bản liên quan vấn đề tác quyền dành cho lĩnh vực nhiếp ảnh. Có thể sẽ tiến hành thực hiện chi tiết, cụ thể hơn, rồi thành lập phòng đại diện tác quyền của hội, có tiếng nói bảo vệ tác quyền nhiếp ảnh của hội viên. Biện pháp giải quyết triệt để chính là sự liên kết với các cơ quan chức năng có thẩm quyền cấp phép. Với thực trạng hiện nay, cần thiết phải có một tổ chức để bảo vệ tác quyền của nghệ sĩ nhiếp ảnh".