Không làm giàu tri thức sẽ không có tương lai

Hồi năm 2013, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đưa ra một kết quả khảo sát gây sốc: trung bình mỗi người Việt Nam chỉ đọc 0,8 cuốn sách/năm. Số liệu này lúc đó không làm tôi ngạc nhiên mà chỉ khiến tôi nhớ lại những lần đi họp phụ huynh hồi con gái tôi còn học tiểu học.

Một xã hội lười đọc sách?

Điều mà phụ huynh nào cũng trăn trở, thậm chí là cầu cứu và đổ lỗi cho cô giáo chủ nhiệm là làm thế nào để con họ cải thiện được môn văn. "Cải thiện" thôi, chứ chưa dám mơ dùng từ "giỏi". Cô giáo luống cuống, dài dòng trình bày về các phương pháp dạy văn tiên tiến đã được ứng dụng thế nào và lòng nhiệt tình với học trò đã được áp dụng ra sao. Hôm ấy, tôi có một phát biểu ngắn gọn: "Giáo trình dạy văn chỉ là nền tảng thôi, các con không thể tiến bộ môn văn nếu không đọc sách". Cả cô giáo lẫn phụ huynh đều lặng im.

Tôi rất không muốn nói một câu tiếp theo rằng: "Muốn các con chăm đọc sách, không còn cách nào khác là cả cô lẫn mẹ đều phải đọc". Nếu như cô giáo và mẹ hiền đều chẳng đọc sách bao giờ lại yêu cầu con phải chăm đọc sách và giỏi môn văn thì thật phi lý. Trẻ em, đa phần vốn lười đọc sách. Trừ một vài đứa trẻ đặc biệt có thiên hướng thích sách từ nhỏ, còn lại bản chất của con trẻ vốn hiếu động, ưa những trò chơi động thay vì những hoạt động tĩnh như đọc sách. Mà đọc sách vốn là thói quen, rất khó để tìm thấy một đứa trẻ không bao giờ đọc lúc còn nhỏ mà khi trưởng thành lại có thể mê sách.

Có gì ngạc nhiên về một xã hội lười đọc sách khi những đối tượng lẽ ra cần phải đọc nhiều nhất là giáo viên dạy văn, nhà văn, nhà báo, giáo sư, tiến sĩ và giới trí thức nói chung… cũng không ít người còn lười biếng với sách thì sao có thể đòi hỏi đại đồng công chúng và trẻ em mê sách cho được? Phần lớn bạn bè tôi đều bày tỏ thái độ phiền muộn vì con không thích đọc sách, thuyết phục cách nào cũng không, thậm chí… thưởng tiền cũng không chịu đọc. Bởi cha mẹ chúng có đọc bao giờ đâu. Một đứa trẻ chẳng mấy khi nhìn thấy người xung quanh đọc sách thì làm sao có ham muốn được bắt chước, mà bắt chước lại là sở trường của con trẻ. Bernard Shaw đã bảo: "Nguyên tắc là đừng bao giờ đưa cho đứa trẻ một cuốn sách mà chính bạn cũng không đọc".

Đọc sách để làm giàu tri thức, bởi những gì mà sách giáo khoa cung cấp không bao giờ là đủ Ảnh: Hoàng Triều

Chỉ học sách giáo khoa, không bao giờ là đủ

Bàn về ích lợi của việc đọc sách có lẽ là thừa nhưng vấn đề là bây giờ rất nhiều người tự hào rằng chẳng cần đọc sách họ cũng vẫn có thể làm giàu, rồi họ quay ra chế nhạo sách. Chúng ta đều biết chỉ số quan trọng nhất để đánh giá mức độ phát triển của một quốc gia không phải GDP mà là HDI (chỉ số phát triển con người). Đó là trung bình chung của 3 tiêu chí: Sức khỏe (tuổi thọ) + tri thức (tỉ lệ biết chữ) + thu nhập (mức sống bình quân đầu người). Như vậy, một con người cũng giống một quốc gia, nếu có tiền mà không tri thức và sức khỏe thì sẽ thành kẻ trọc phú èo uột, bởi những gì mà sách giáo khoa cung cấp không bao giờ là đủ.

"Một thế hệ không đọc sách là một thế hệ không có tương lai", đó là bài viết của một kỹ sư người Ấn Độ được chia sẻ tràn ngập mạng xã hội. Số liệu của tổ chức World Culture Score cho thấy Ấn Độ là quốc gia đọc sách nhiều nhất thế giới, với 10,7 giờ/tuần, tiếp đó là Thái Lan, Trung Quốc, Czech, Nga, Thụy Điển, Pháp, Hungary, Úc, Mỹ, Anh, Nhật, Hàn Quốc… Mặc dù người ngoại quốc thường mặc định Ấn Độ sở hữu những khu ổ chuột lớn nhất thế giới nhưng tôi đã 2 lần tham dự hội chợ sách quốc tế thường niên Kolkata thì lần nào cũng thật sự kinh ngạc. Hội chợ sách diễn ra trong khuôn viên khổng lồ ở Salt Lake City, thu hút hàng ngàn ki-ốt sách từ khắp nơi trên thế giới và hàng triệu "mọt sách" ra vô tấp nập, ai cũng lễ mễ trên tay một túi sách đầy. Ấn Độ cũng là một trong những vùng đất sinh ra nhiều tỉ phú nhất thế giới.

Tôi không biết những người giàu Việt Nam phát triển gia sản theo cách nào nhưng một công thức chung mà các tỉ phú thế giới đưa ra là họ dành rất nhiều thời gian để đọc sách. Tỉ phú Warren Buffett ước tính 80% thời gian trong ngày làm việc của ông được dành để đọc và suy ngẫm. Ông từng rất nổi tiếng với câu nói: "Tôi thường ngồi trong văn phòng của mình và đọc hầu như tất cả mọi ngày". Chủ nhân của Microsoft cũng là một tín đồ của sách, thậm chí ông còn sở hữu một thư viện cá nhân hàng ngàn mét vuông. Bill Gates chia sẻ với giới truyền thông rằng: "Tôi thực sự đã có rất nhiều ước mơ khi còn là một đứa trẻ và không ít trong số đó đã trở thành hiện thực chính là nhờ tôi có cơ hội đọc rất nhiều".