Tuy vậy, ngoài những thói hư tật xấu, chuột cũng có những điểm không hề đáng ghét chút nào, nhất là với giới nghệ sĩ sân khấu cải lương. Hãy nghe hai danh ca Ngọc Giàu, Minh Vương kể về chuột.
NSND Ngọc Giàu trong vai Lục Vân Tiên
"Nhờ chuột, tai qua nạn khỏi"
NSND Ngọc Giàu nhớ lại, thời mới vào nghề hát, ăn cơm hội – tức là gánh hát nấu cơm cho đoàn ăn mỗi trưa, chiều và tối, bà nhỏ nhất trong đoàn nên luôn ăn sau cùng các diễn viên và vũ công trẻ. Một lần chị vũ công sợ chuột nhưng chị vốn đẹp nhất trong vũ đoàn nên các anh hậu đài cứ theo tán tỉnh, giả tiếng kêu chút chít của chuột để ghẹo chị. "Nhưng tai tôi thì phân biệt rất rõ giữa tiếng chuột giả và thiệt. Và lần đó chính tôi là người kéo các chị bỏ chạy vì nghe tiếng chuột thiệt. May thay lúc đó giàn giáo trong hậu trường đổ sập ngay chỗ chúng tôi ngồi ăn cơm. Mâm cơm văng khắp nơi. Cả đám nhìn nhau sợ hãi. Nếu ngồi đó vài phút có thể đã đổ máu vì giàn giáo chất nặng cảnh trí, bục bệ. Từ đó về sau tôi không còn ghét chuột, nó đã cứu mạng mình" - NSND Ngọc Giàu kể.
NSND Ngọc Giàu và NSƯT Thanh Kim Huệ
Bà nhớ trong hàng trăm vở tuồng cải lương đã diễn, có vở kể về truyền thuyết dân gian: Ngọc Hoàng thời xa xưa vốn đã chọn được 12 con vật để đặt cho nhiệm vụ giữ quyền 12 giáp. Ngài cũng chỉ định trâu là con giáp đứng đầu do sức vóc khỏe mạnh, cao lớn lại thật thà. Chuột không phục và nói rằng trong lòng người trần, họ coi loài chuột lớn hơn trâu. Để các loài tâm phục khẩu phục, Ngọc Hoàng hạ giới kiểm chứng. Khi trâu đi ngang qua con người, họ chỉ nói: Con trâu này béo tốt, chứ không hề khen to lớn. Nhưng khi chuột nhảy lên lưng trâu, dùng hai chân đứng thẳng lên, con người trông thấy liền kinh ngạc: "Con chuột này to thật". Thế là chuột được Ngọc Hoàng chọn đứng đầu 12 con giáp. "Soạn giả NSND Viễn Châu đã viết kịch bản này với bút pháp "chơi chữ". Ông ví von với tâm lý trâu thì mặc nhiên đã to nên chẳng ai khen to làm gì, trong khi chuột nhỏ bé nay ưỡn ngực vạm vỡ ngay trên đầu trâu thì là sự khác thường. Tôi hồi đó được đóng vai chuột, ca vọng cổ ngọt xớt nên thầy Viễn Châu khoái lắm. Có lần ông mang vào hậu trường cho tôi một dĩa cơm có miếng thịt chuột đồng ướp sả. Tôi lắc đầu: "Con không ăn thịt đồng loại", ông cười hóm hỉnh: "Ăn đi, tháng sao tao viết tuồng cho bây đóng vai "thìn", hỏng có thịt rồng cho bây ăn đâu mà lo".
NSND Minh Vương
"Anh đi cho khéo đụng giường bầu la"
NSND Minh Vương kể, đoàn hát lưu diễn các tỉnh miền tây, tình cảm giữa đào kép, nhân viên hậu đài và nhân viên phục trang - còn gọi là người làm "đồ hội" - mỗi ngày nẩy nở. Một lần ông chứng kiến anh hậu đài tỏ tình với chị "đồ hội" rất duyên. "Anh ấy thuộc tuồng hát nên lấy những câu tán tỉnh trong kịch bản "Huyện đề nuôi chuột" để tỏ tình. "Bớ em có biết thân anh là Tý, mà Tý thì tha lâu đầy tổ. Từ đầu năm anh đã tha về cái tổ đủ thứ em mơ để hai ta sớm làm lễ… tơ hồng". Anh ta vô vọng cổ ngọt xớt.
NSND Minh Vương, NSND Lệ Thủy trong chương trình "Vinh danh cải lương 100 năm"
Cô "đồ hội" phản pháo: "Chuột kêu chút chít trong rương, anh đi cho khéo, đụng giường bầu la". Anh hậu đài đáp lại: "Ổng la thì mặc ổng la, giường anh đã đủ chiếu hoa rước nàng" - NSND Minh Vương kể lại và ông cho biết "cặp đôi" này đã thành hôn sau đó không lâu, vẫn đi theo đoàn hát, nay các con có người nối nghiệp mẹ may phục trang, có người lên TP HCM làm công nhân, hễ anh em nghệ sĩ đoàn Kim Chung xưa mà nhắc "mối tình Tý Chuột" thì nhớ ngay đến màn đối đáp rất duyên của họ.
Theo NSND Minh Vương, trong tâm thức dân gian, chuột đến nhà hay còn gọi là chuột túc - nghĩa là được chào đón nhất. Thông thường, chuột thường kêu "chút chít" rất đặc trưng nhưng đôi khi chuột lại kêu rúc lên kiểu như con gà trống gặp con gà mái liền "de" và túc mái đầy quyến rũ. Niềm tin rằng chuột túc sẽ rất may: "Nhất thời đom đóm vào nhà. Nhị thời chuột túc, thứ ba bông đèn". "Nhờ chuột nhắt cưới chồng ngoan".
NSND Ngọc Giàu và NSND Trọng Hữu trong chương trình "Vinh danh nghệ thuật cải lương 100 năm"
"Chồng chuột"
NSND Ngọc Giàu nhớ lại Tết Nhâm Tý 1972, kịch bản "Chồng chuột" của soạn giả Yên Lang thu hút đông khán giả. Câu chuyện kể về một nàng tiểu thư ghét con chuột nhắt chạy vào phòng, chui vào chăn, tối đến gặm gót chân của nàng. Sau khi thưa chuyện với phú ông, người cha lâu nay cứ thúc con gái mau lấy chồng, nàng đã được cha ưng thuận việc mở cuộc thi chọn người yêu. Tất nhiên phải có điều kiện nếu chàng nào bắt sống được con chuột nhắt trong phòng nàng sẽ chọn làm chồng.
"Tuồng này Tết diễn đông khán giả, vì cảnh ứng viên tấp nập kéo đến dự thi khán giả cười ngất. Một anh nông dân nghèo, vai của hề Thanh Việt, xung phong bắt chuột. Anh lục tung mọi thứ, kể cả giường ngủ, tủ áo. Rồi anh khóc vì không tìm thấy con chuột, trong khi mấy chàng công tử nhà giàu đến thi, mỗi anh chạy vào nhà chốc lát đi ra trên tay đều có một con chuột chết. Tiểu thư hỏi, "hóa ra nhà ta nhiều chuột thế kia à?". Cuối cùng cô gái chọn anh nông dân chân chất, đó mới là người chồng yêu nàng thật sự, chứ không để sẵn trong túi con chuột chết đến dự thi" - NSND Ngọc Giàu nhớ lại, bà cho rằng cải lương xưa được viết rất sâu sắc, ý nghĩa. Khán giả xem đều để trong tâm trí vì nó răn đời, điều chỉnh hành vi con người một cách thâm thúy.
NSND Ngọc Giàu và NSƯT Phượng Loan trong trích đoạn "Thái hậu Dương Vân Nga"
và quét mã QR
Bình luận (0)