Tiễn biệt Học giả Phan Ngọc – người "Tìm hiểu phong cách Nguyễn Du trong Truyện Kiều"

Học giả - Giáo sư Phan Ngọc

Học giả - PGS Phan Ngọc sinh ngày 10-10-1925, trong một gia đình có truyền thống Nho học tại xã Nhân Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An.

Ông được biết đến với hàng chục công trình nghiên cứu giá trị, vài chục bản dịch các công trình nghiên cứu, Triết học, Sử học, Văn học phương Tây, phương Đông, sử dụng được khoảng 12 ngoại ngữ, ông thực sự là một học giả uyên bác.

NSND Đinh Bằng Phi cho biết: "Học giả, PGS Phan Ngọc là con trai của Thượng thư, dịch giả Phan Võ. Ông sinh ra trong thời kỳ thuộc Pháp. Dù được đào tạo thời Pháp, nhưng quá trình trở thành học giả, giáo sư của ông là quá trình gian nan tự học. Ít ai nghĩ bằng cấp cao nhất của ông chỉ là Tú tài. Ông cũng từng học qua nghề y nhưng khi đất nước có chiến tranh, ông là người lính của Sư đoàn 304. Ông đặc biệt yêu thích nghệ thuật Tuồng và đã từng vào TP HCM tìm hiểu về nghệ thuật Hát Bội".

Học giả, PGS Phan Ngọc (bìa trái) và AHLĐ nhà văn Sơn Tùng đi xe lăn tới viếng tang Đại tướng Võ Nguyên Giáp năm 2013.

Năm 1954, hòa bình lập lại, ông về công tác tại Bộ Văn hóa. Khi Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội được thành lập, ông về giảng dạy tại trường. Ông là Chủ nhiệm bộ môn Ngôn ngữ học đầu tiên (1956-1957) của khoa Ngữ văn, đồng thời giảng dạy một số bộ môn khác của trường.

Giới chuyên môn đánh giá cao về sự ham học của PGS Phan Ngọc, khi ông học và sử dụng thành thạo vốn ngoại ngữ La tinh, Trung Quốc, Pháp, Anh, Italia, Nga. Những ngôn ngữ khác sử dụng trôi chảy là tiếng: Đức, tiếng Nhật, tiếng Thái Lan và tiếng Campuchia… Thậm chí, ông còn soạn từ điển Anh – Việt và Việt – Anh với hơn 100.000 từ.

Chính nhờ tự mình rèn dũa ngoại ngữ và niềm đam mê khám phá kho tàng văn học nghệ thuật thế giới, Học giả Phan Ngọc đã dịch "Thần thoại Hy Lạp" từ nguyên bản tiếng Hy Lạp; "Spartacus" từ nguyên bản tiếng Ý; "Chiến tranh và hoà bình" của Lev Tolstoy từ nguyên bản tiếng Nga; "Shakespeare" từ nguyên bản tiếng Anh... Với tôi, thích đọc các nhân vật lịch sử thì say sưa đọc "Sử ký Tư Mã Thiên" mà giáo sư chuyển ngữ từ nguyên bản tiếng Hán.

Tác phẩm được trao giải thưởng nhà nước năm 2001

Công trình nghiên cứu của Học giả Phan Ngọc trên nhiều lĩnh vực như: Triết học, Dân tộc học, Mỹ học, Sử học, Ngôn ngữ học, Hán học, Văn học…đều đóng góp tích cực cho việc nghiên cứu. Trong các công trình của Học giả Phan Ngọc, những công trình được nhiều người nhắc tới là: "Tìm hiểu phong cách Nguyễn Du trong Truyện Kiều (1985, Giải thưởng Nhà nước 2001), Văn hóa Việt Nam, cách tiếp cận mới (1994), "Tiếp xúc ngôn ngữ ở Đông Nam Á" (1983), "Bản sắc văn hóa Việt Nam" (in lần đầu năm 1998, sau đó tái bản rất nhiều lần), "Thử xét văn hóa học -Văn học bằng ngôn ngữ học" (2000)…

NSND Đinh Bằng Phi xúc động: "Với tinh thần tự học và nhân cách của Học giả Phan Ngọc, ông thực sự là một tấm gương lớn để những trí thức các thế hệ sau noi theo và văn nghệ sĩ học theo ông trong việc giữ gìn văn hóa nghệ thuật truyền thống của dân tộc".