Viết tiếp kỳ tích y học Việt (*): Tái tạo lưỡi, hồi sinh nhiều cuộc đời

Chứng kiến người bệnh đau đớn, suy kiệt, PGS-TS-BS Nguyễn Anh Khôi - Trưởng Khoa Ngoại đầu, cổ - hàm mặt Bệnh viện Ung Bướu TP HCM, giảng viên Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch - đã miệt mài tự nghiên cứu, học tập để điều trị cho người bệnh. Sự tận tâm cống hiến của ông với công trình "Tái tạo khuyết hổng gần toàn bộ và toàn bộ lưỡi sau phẫu thuật trị ung thư" đã được UBND TP HCM vinh danh.

Nhiều cuộc đời được hồi sinh

Sau 5 năm phẫu thuật đến nay, anh D.Đ (36 tuổi, ngụ TP HCM) đã có thể nói chuyện, ăn uống như một người bình thường. Qua trò chuyện, khó có thể nhận biết anh Đ. đã từng mắc ung thư lưỡi giai đoạn 4 và phải cắt toàn bộ lưỡi.

Anh Đ. nhớ lại thời điểm phát bệnh anh ăn uống thất thường, mệt mỏi kéo dài. Chỉ đến khi lưỡi có một vết loét không lành dù đã uống thuốc, anh mới đến Bệnh viện Ung Bướu TP HCM thăm khám. Tại đây, anh không thể nói được vì đau đớn nên giao tiếp với bác sĩ bằng cách viết ra giấy. Anh được bác sĩ chỉ định sinh thiết, kết quả xác định anh mắc ung thư lưỡi. "Lúc này mọi thứ như sụp đổ vì tôi còn trẻ. Tuy nhiên, nhờ sự động viên của gia đình và bác sĩ điều trị, tôi tự trấn an mình và vượt qua cú sốc để vực dậy tinh thần" - anh Đ. kể lại.

Sau đó, anh Đ. đã được phẫu thuật cắt bỏ khối bướu, các bác sĩ đã lấy một phần vạt đùi bên trái để tái tạo lưỡi mới cho anh. "Sau 5 năm phẫu thuật, tôi đã có thể quay trở lại cuộc sống bình thường, vẫn tiếp tục công việc dạy học và thực hiện tiếp những ước mơ của mình" - anh Đ. xúc động nói.

Không chỉ anh Đ. được điều trị khỏi và có thể quay về cuộc sống bình thường mà từ khi áp dụng phương pháp "Tái tạo khuyết hổng gần toàn bộ và toàn bộ lưỡi sau phẫu thuật trị ung thư", đã có hàng trăm bệnh nhân ung thư lưỡi có thể nói, nuốt và phục hồi chức năng của lưỡi. Đây là công trình nghiên cứu của nhóm tác giả gồm: PGS-TS-BS Nguyễn Anh Khôi, BS chuyên khoa II Nguyễn Quốc Cẩn, BS chuyên khoa I Lê Hùng Khương (Bệnh viện Ung Bướu TP HCM) và BS chuyên khoa II Nguyễn Anh Tuấn. Công trình này cũng đã đoạt giải nhất Giải thưởng Sáng tạo TP HCM lần 3-2023.

Nói về công trình này, bác sĩ Khôi cho biết đây là phương pháp hoàn toàn do bác sĩ của bệnh viện tự nghiên cứu, sau đó hình thành các ê-kíp chuyên nghiệp, phục vụ người bệnh. "Chứng kiến bệnh nhân ung thư lưỡi hồi phục có thể nói được, nuốt được là nguồn động viên cũng là món quà lớn đối với các bác sĩ chúng tôi" - bác sĩ Khôi chia sẻ.

Theo bác sĩ Khôi, thay thế lưỡi là lấy phần da như vạt da bụng, da tay, da đùi tùy thể trạng mỗi người và lấy thêm một phần cơ để nâng sàn miệng. Ở bệnh nhân còn trẻ, đặc biệt phụ nữ, sẽ ưu tiên lấy da đùi bởi có độ dày, dễ tạo hình khối lưỡi mới. Một số bệnh nhân cao tuổi, hút thuốc lá, uống rượu đa phần da mỏng, phải lấy da bụng. Để người bệnh mau lành và bảo đảm thẩm mỹ, bác sĩ thường chọn mở đường mổ từ dưới cổ, giữ xương hàm nguyên vẹn, khi nhìn vào không thể biết bệnh nhân đã từng phẫu thuật.

Tùy theo mức độ, bệnh nhân sẽ được cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ lưỡi và nạo hạch để phòng di căn. Nếu cắt dưới 1/3 kích thước, bệnh nhân sẽ không cần tạo hình vì chức năng lưỡi còn tương đối. Nếu cắt trên 1/3 cần tạo hình để khôi phục hoạt động với nguyên tắc gần giống lưỡi nhất có thể, giúp bệnh nhân nuốt và nói dễ hơn.

Rạng danh y thuật tự học

Là người tiên phong, đặt nền móng cho phương pháp này từ năm 2011, bác sĩ Nguyễn Anh Khôi nhớ lại thời điểm đó chứng kiến người bệnh đau đớn, khổ sở nên ông đã tự "tầm sư học đạo", tìm hiểu từ các video trên mạng, sách vở. Sau đó, ông đã đề xuất lãnh đạo bệnh viện đến Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình TP HCM học kỹ thuật vi phẫu, nối mạch máu.

"Thời điểm đó, tôi chỉ học kỹ thuật vi phẫu, nối mạch máu chứ chưa thể thực hiện trên bệnh nhân ung thư vì mình như tờ giấy trắng, trong khi đó trong nước cũng ít người thực hiện nên tôi tiếp tục đọc tài liệu, đọc sách... Tình cờ tôi đọc được cuốn sách viết về ung thư đầu cổ của một giáo sư người Mỹ. Sau đó, xin thông tin email của giáo sư từ trường nơi ông giảng dạy. May mắn, tôi được giáo sư phản hồi và giúp đỡ. Cứ như vậy, sau 1 năm miệt mài nghiên cứu, tự học lý thuyết bằng trao đổi email với giáo sư này, tôi bắt đầu thực hiện cho những bệnh nhân đầu tiên" - bác sĩ Khôi nhớ lại.

Theo bác sĩ Khôi, để học bài bản phẫu thuật tái tạo phải đi Mỹ trong 3 năm. Tuy nhiên, vì không có điều kiện tham gia nên ông đã tự học trên internet, sách vở, tài liệu cùng sự hỗ trợ trao đổi với giáo sư nước ngoài. Trước đây, khi còn một mình thực hiện, ông vừa cắt khối bướu, nạo hạch, sau đó lấy vạt da tay rồi tạo hình lưỡi luôn. Kỹ thuật kéo dài 13 giờ liên tục, do chỉ có một mình thực hiện công đoạn chính nên mệt cũng không dám buông ra. Những trường hợp đầu tiên rất khó khăn vì chưa có các phương tiện hỗ trợ nên buộc phải theo dõi sát người bệnh. Ví dụ, chưa có phương tiện kiểm tra mạch máu nối nên chỉ nhìn bằng cảm quan bên ngoài để xem mạch máu có thông hay không. "Kinh nghiệm còn ít nên thời gian đó, hầu như tôi ở bệnh viện suốt ngày, ngay cả những ngày nghỉ cũng ở lại theo dõi người bệnh nhằm kịp thời xử lý" - bác sĩ Khôi chia sẻ.

Sau một thời gian, mong muốn giúp được nhiều bệnh nhân hơn, bác sĩ Khôi đã chia sẻ phương pháp này cùng đồng nghiệp. Từ đó, ông cùng đồng nghiệp tiếp tục nghiên cứu, thử nghiệm. Sau rất nhiều nỗ lực của ê-kíp kết hợp với các phác đồ điều trị sau phẫu thuật, năm 2017, phương pháp trên được ứng dụng rộng rãi và mọi người bệnh đều có thể tiếp cận.

Bác sĩ Khôi cho biết thêm hiện trong khoa có 8 bác sĩ đã có thể thực hiện thành thạo kỹ thuật vi phẫu. Bây giờ, khi có ê-kíp chia từng công đoạn, thời gian phẫu thuật chỉ còn 4 - 5 giờ, rút ngắn rất nhiều thời gian và chi phí điều trị cho người bệnh. Đặc biệt, khi có người đồng hành, nhiều bệnh nhân sẽ có cơ hội được điều trị sớm hơn. Điển hình từ năm 2018 đến nay đã có 400 trường hợp được tái tạo khuyết hổng toàn bộ lưỡi, thậm chí thời gian nối mạch máu cũng rút ngắn hơn so với các đồng nghiệp nước ngoài vì đã quen tay.

Nhắc đến TS-BS Nguyễn Anh Khôi, BS chuyên khoa II Nguyễn Quốc Cẩn (Khoa Ngoại đầu, cổ - hàm mặt Bệnh viện Ung Bướu TP HCM; một trong những thành viên của ê kíp) bày tỏ sự khâm phục bởi tinh thần học hỏi và tận tâm hết lòng vì người bệnh của ông. Với mong muốn chữa trị nhiều hơn cho người bệnh, bác sĩ Khôi đã hướng dẫn những cộng sự bác sĩ trong khoa cùng học hỏi. Sau 1 năm, bác sĩ Cẩn đã có thể tham gia vào ê-kíp phẫu thuật tái tạo lưỡi cho bệnh nhân. Mỗi ca phẫu thuật tái tạo cần 2 ê-kíp, mỗi ê-kíp có 6 bác sĩ, được chia làm 2 công đoạn gồm cắt bướu, tạo hình và lấy vạt da.

"Điều quyết định một ca phẫu thuật là hỗ trợ nhau trong làm việc. Bên cạnh đó, vi phẫu là phẫu thuật đặc biệt, phải theo dõi sát bệnh nhân nên những ngày đầu sau mổ các thành viên trong ê-kíp cũng hiểu ý nhau, cùng san sẻ công việc phát sinh, tất cả vì người bệnh" - bác sĩ Cẩn thông tin.

Theo bác sĩ Cẩn, bệnh nhân ung thư lưỡi ở giai đoạn phải phẫu thuật cắt bỏ u thường tiên lượng khá xấu, rất hiếm trường hợp có thể sống được khoảng 2 năm. Với phương pháp trên, kết hợp với phác độ điều trị sau phẫu thuật, khoảng 60% bệnh nhân đã hết bệnh và có thể quay lại cuộc sống bình thường. 

(Còn tiếp)

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 24-2