Voọc đã về lại núi Lèn Chồng

Xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình bao quanh là núi rừng hùng vĩ, đa dạng sinh học. Đây là nơi sinh sống của nhiều loài động vật quý hiếm; trong đó, voọc gáy trắng là một trong những loài đặc biệt - từng được coi là biểu tượng của vùng đất này.

Bỏ đi vì mạng sống bị đe dọa

Bản Khe Cát hiện có 106 hộ với 436 nhân khẩu, đều là người Bru-Vân Kiều sống quần cư giữa 2 ngọn núi đá vôi cao sừng sững của dãy Trường Sơn. Ngọn núi bên trái được người dân địa phương đặt tên là Lèn Chồng, ngọn núi bên phải là Lèn Vợ, nhiều giai thoại lý thú và mộng mị về sự thủy chung của 2 ngọn núi này.

Già làng Hồ Ai ở bản Khe Cát cho biết quanh bản bốn bề là rừng núi, có nhiều khu rừng tự nhiên rộng lớn. Đây chính là vùng đất lành để các loài thú hoang dã quý hiếm trú ngụ, sinh sôi. Vào những năm thập niên 1980, núi Lèn Chồng, Lèn Vợ từng là "lãnh địa" của đàn voọc gáy trắng.

"Thời điểm đó, nhiều lần đi rừng cùng dân bản, tôi đã tận mắt chứng kiến từng đàn voọc xuất hiện xung quanh 2 ngọn núi trên. Chúng chia làm từng đàn, mỗi đàn 12 - 20 con di chuyển hết quả đồi này đến quả đồi khác để kiếm thức ăn rồi đu nhảy, nô đùa" - ông Hồ Ai nhớ lại.

Theo ông Hồ Ai, loài voọc có đặc tính sống trên các ngọn núi cao, thường xuất hiện vào buổi sáng sớm hoặc lúc chiều tà. Chúng sà xuống chỗ núi thấp để kiếm thức ăn, nước uống. Vì thấy chúng hằng ngày nên người dân nơi đây cũng chẳng biết đó là động vật quý hiếm.

Thời đó, nạn săn bắn, bẫy bắt động vật hoang dã xảy ra tương đối nhiều ở rừng Trường Sơn nói chung, núi Lèn Chồng - Lèn Vợ nói riêng. Hằng ngày, kẻ xấu ngang nhiên mang súng vào rừng săn bắn, đặt bẫy chi chít cả cánh rừng, nhiều thú rừng quý hiếm nơi đây, kể cả voọc gáy trắng, cũng trở thành con mồi. Ngoài ra, nạn chặt phá rừng, khai thác lâm sản trái phép diễn ra thường xuyên khiến cuộc sống muông thú bị đe dọa, chúng bỏ đi tìm môi trường sống khác tốt hơn. Từ đó, người dân không còn thấy những chú voọc xuất hiện.

"Sau này, khi dân bản biết đây là loài thú quý hiếm, nằm trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới, đang ở mức nguy cấp, ai cũng cảm thấy buồn bã, mất mát" - ông Hồ Ai tâm sự.

Điều kỳ diệu

Mới đây, ông Nguyễn Văn Tráng - người dân ở xã Trường Sơn - đã bất ngờ chứng kiến một đàn voọc gáy trắng đu nhảy trên ngọn núi Lèn Chồng. Ông đã lấy điện thoại ghi lại hình ảnh, báo cho cơ quan chức năng cũng như chính quyền địa phương. Thông tin này đã lập tức gây chấn động dư luận ở Quảng Bình.

"Tôi rất vui mừng khi thấy đàn voọc quý quay trở lại núi Lèn Chồng, Lèn Vợ. Hơn 40 năm rồi loài thú quý này mới tìm về "mái nhà xưa". Đó thật sự là điều kỳ diệu và là niềm vui lớn của người dân địa phương" - ông Tráng phấn khích.

Ông Nguyễn Văn Tào, Phó trưởng bản Khe Cát, cũng chứng kiến đàn voọc khoảng 12 - 20 con thường đến đây trú ngụ với tần suất dày đặc, chúng uống nước, nô đùa cùng nhau.

"Khi số lượng mỗi đàn voọc tăng cao, chúng sẽ tự tách đàn, tìm lãnh địa mới nhằm giảm sự cạnh tranh về nguồn thức ăn, môi trường sống. Tần suất chúng xuất hiện cũng thất thường, có khi cả tháng mới được chứng kiến một lần, có khi 3 - 4 ngày đã nhìn thấy chúng trở lại" - ông Tào giải thích.

Theo ông Tào, hiện nhận thức của người dân đã cao. Họ biết đây là động vật quý hiếm cần được bảo tồn khẩn cấp nên xem sự xuất hiện của chúng như những vật nuôi thân thiện trong gia đình - yêu mến và chung tay bảo vệ.

Ông Hoàng Trọng Đức, Chủ tịch UBND xã Trường Sơn, cho hay sau khi nắm được thông tin có đàn voọc xuất hiện tại ngọn núi Lèn Chồng, địa phương xác định đây là đàn voọc gáy trắng. Tuy nhiên, không thể xác định quanh khu vực này có tổng số bao nhiêu đàn voọc tồn tại, cư trú. Người dân ước tính tại thời điểm này, cả khu vực Khe Cát có ít nhất từ 2 đàn voọc với khoảng 30 con trở lên đang cư trú.

Do nhận thấy đây là động vật quý hiếm nằm trong Sách đỏ - cấm săn bắt, cần được bảo vệ nghiêm ngặt nên chính quyền đã báo cáo với Hạt Kiểm lâm huyện Quảng Ninh, Đồn Biên phòng Làng Mô, các chủ rừng… để triển khai kế hoạch, phương án bảo vệ đàn voọc hiệu quả.

"Sự trở lại của đàn voọc sau hơn 40 năm vắng bóng không chỉ làm nức lòng dân bản, các nhà khoa học mà còn là dấu mốc quan trọng trong việc bảo tồn và phục hồi đa dạng sinh học của khu vực núi Lèn Chồng. Đây như là một hành trình đầy thách thức trong việc hồi sinh chúng ở những cánh rừng thuộc dãy Trường Sơn" - ông Đức nhìn nhận.