"Vua rừng" xứ Quảng

Đến thôn Thọ An, xã Bình An, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, hỏi ông Phạm Trung Trường (75 tuổi) ai ai cũng biết. Bởi lẽ, ông không chỉ được mệnh danh "vua rừng" khi sở hữu cả trăm héc-ta rừng mà còn được ví như người "đỡ đầu" cho nhiều gia đình đồng bào Cor ở thôn Thọ An khi hiến tặng hàng chục héc-ta rừng làm hồ chứa nước tưới tiêu, mua hàng chục con bò tạo sinh kế cho người nghèo… Ông được mọi người gọi với tên thân thương chú Hai.

Cái gì khó có chú Hai

Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Bình An Lê Quốc An dẫn chúng tôi dạo quanh thôn Thọ An - nơi có những con đường bê-tông khang trang trải dài đến những ngọn đồi xa nhất ở đây, hai bên đường là những cánh rừng keo bạt ngàn, nói: "Thọ An có được như ngày hôm nay phần lớn đều nhờ công lao của chú Hai. Bà con thường nói vui: Cái gì khó có chú Hai".

Ông An kể ngày trước, khi chiến tranh kết thúc, với đặc thù vùng bán sơn địa nên đất đai ở Thọ An rất cằn cỗi, đời sống người dân đặc biệt khó khăn, thiếu thốn. Đến những năm đầu thập niên 1990, phần lớn người dân tại đây (đa phần đồng bào Cor) ở trong những túp lều tạm bợ, đường sá không có. Những lúc có người ốm đau, người làng phải thay nhau cõng người bệnh đi bộ đường rừng xuống trạm y tế. Trẻ em trong thôn lớn lên đói ăn, thiếu mặc, nhiều em không được học hành.

Ông Trường nhớ lại cơ duyên đầu tiên đến Thọ An là năm 1992. "Lúc đó tôi cũng chỉ là người đi lập nghiệp. Nhưng khi đến Thọ An, tôi thấy nơi đây cuộc sống người dân quá khổ, tách biệt hoàn toàn với thế giới bên ngoài dù địa thế Thọ An nằm không xa so với các vùng khác. Tôi trăn trở mãi, quyết tâm phải làm sao thay đổi cuộc sống cho người dân nơi đây, để các cháu có cơm ăn, áo mặc, được học hành" - ông Trường nhớ lại.

Ít lâu sau, ông Trường xin chính quyền huyện hỗ trợ, cho làm con đường đèo 2,5 km nối thôn Thọ An với trung tâm xã. Khi đường làm xong, ông tiếp tục xin làm thêm 5 km nối liền 4 thôn với trung tâm và đích thân ông đi vận động quyên góp xây được một trạm xá cho thôn.

Kể từ đó, đồng bào Cor ở Thọ An đặc biệt quý trọng ông, coi ông Trường như người trong gia đình. Họ cùng nhau "chia ngọt sẻ bùi", có rẫy cho rẫy, có đất rừng cho rừng, số lượng cả trăm héc-ta. "Thú thật mà nói, lúc bà con cho đất rừng, tôi cũng không biết làm gì vì vùng đất này cằn cỗi, lại không có nước tưới tiêu. Hơn một năm sau, khi nhà nước ra Chương trình 327 phủ xanh đất trồng đồi trọc, tôi quyết định quay lại Thọ An mua thêm đất, mướn hàng chục người dân ở Thọ An, ngày đêm trồng trên 200 ha rừng" - ông Trường bồi hồi.

Khi dự án trồng 200 ha đất rừng đang tiến triển, 2 năm sau, khoảng năm 1998, ông được chính quyền địa phương giao thêm 450 ha và tạo điều kiện cho vay vốn để tiếp tục trồng rừng theo đề án 5 triệu ha rừng trên toàn quốc. Ông hợp tác, góp chung vốn với nhiều bạn bè, để thực hiện việc trồng rừng. Nhưng vì công việc quá vất vả, người thân, bạn bè lần lượt thoái vốn. Riêng ông vẫn kiên trì, vay hàng chục tỉ đồng trồng rừng. Chỉ trong một thời gian ngắn, những quả đồi khô cằn ngày nào đã được phủ màu xanh thẳm, bạt ngàn.

Không chỉ trồng rừng cho mình, ông sẵn sàng tạo điều kiện về đất đai, giống cây, làm đường vào tận rẫy keo cho người dân nào muốn trồng rừng như ông. Ông nhẩm tính, từ khi trồng rừng, ông đã mở được 50 km đường rừng.

Trong những năm đầu, ngoài việc chú trọng trồng rừng, ông Trường còn áp dụng kiến thức đã học mở trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm để "lấy ngắn nuôi dài". Ông cũng tích cực hướng dẫn bà con cách chăn nuôi hiệu quả.

Đến đầu những năm 2000 khi hay tin nhà nước có ý định làm hồ chứa nước tưới tiêu nông nghiệp, ông đã không ngần ngại hiến 16 ha đất nông nghiệp để xây dựng hồ chứa nước Tuyền Tung, phục vụ nước tưới cho 234 ha đất sản xuất ở 2 xã Bình An và Bình Khương.

Gượng dậy sau 2 biến cố

Những tưởng hàng trăm héc-ta rừng được ông dày công chăm sóc sắp đến ngày thu hoạch sẽ cho "quả ngọt" thì biến cố ập tới. Đó là trận bão kinh hoàng vào tháng 9-2009 đổ bộ vào Quảng Nam và Quảng Ngãi, trong đó vùng tâm bão ở huyện Bình Sơn. Sau trận bão, hơn 650 ha rừng 7 năm tuổi của ông Trường bị quật ngã gần như toàn bộ. Khi đoàn kiểm tra của ngân hàng đến thị sát, họ ước tính thiệt hại 48 tỉ đồng. Sau khi trừ hết các khoản, ông gánh nợ ngân hàng 18 tỉ đồng. Thấy gia đình bên bờ vực phá sản, vợ ông lo lắng đến cùng cực, lâm bệnh rồi bà qua đời.

Sau biến cố này, ông Trường gần như ngã quỵ. Nhưng ông vẫn suy nghĩ "còn người còn của", không thể bỏ cuộc được và quyết tâm làm lại từ đầu. Vì khoản nợ quá lớn nên ngân hàng không cho ông vay tiếp. Ông dùng uy tín của mình đi vay người thân và nhượng lại bớt một nửa diện tích rừng, còn lại 200 ha, đồng thời kết hợp mở trang trại chăn nuôi "lấy ngắn nuôi dài".

10 năm sau trận bão, những lứa cây rừng đến kỳ thu hoạch được ông xuất bán, dần trả được các khoản nợ.

Đến gần cuối năm 2019, biến cố một lần nữa xảy đến khi bão Nakri lại đổ bộ vào Quảng Ngãi. Trong cơn bão dữ, nhờ được đồng bào Thọ An đã chung tay, lăn xả nên cứu sống đàn lợn 3.000 con nhưng còn 200 ha rừng thì bị thiệt hại hoàn toàn. Một lần nữa, ông gánh khoản nợ 14 tỉ đồng.

Thấy cha vất vả, 4 người con của ông khuyên cha nghỉ ngơi, để khoản nợ cho họ trả nhưng ông nhất định không chịu. "Tôi bán hết đất, nghỉ cũng được, đủ trả nợ vay nhưng lương tâm không cho phép. Làm vậy, những bà con đã gắn bó với mình mấy chục năm qua họ làm gì, ai giao việc cho họ làm" - ông Trường ngậm ngùi.

Nghĩ là làm, ông quyết định nhượng bớt diện tích đất để trả nợ và tự nguyện cho các hộ nghèo lấy đất sản xuất... Rút kinh nghiệm từ đợt bão trước, lần này, ông tiếp tục trồng rừng kết hợp trồng cau xen kẽ, xây dựng chuồng trại kiên cố hơn.

Sau hơn 4 năm, hiện nay ông Trường sở hữu trang trại nuôi heo rộng hàng ngàn m2, liên kết với công ty chăn nuôi heo thịt theo hình thức khép kín, với quy mô nuôi lên tới 12.000 con, giải quyết việc làm cho 70 lao động. Hơn 100 ha rừng kết hợp cây cau đã cho thu hoạch. Khoản nợ ngân hàng 14 tỉ đồng, ông đã trả hơn 11 tỉ. "Tuổi già nhưng tôi vẫn muốn làm việc với công nhân của mình. Còn khỏe, tôi vẫn sẽ tiếp tục lao động để trả hết số nợ 2,8 tỉ đồng còn lại và tạo việc làm cho bà con" - ông Trường bộc bạch.