Xanh hóa "thủ phủ" mai vàng miền Trung

Chính quyền địa phương đã triển khai nhiều giải pháp để đưa nghề trồng mai thân thiện hơn với môi trường

Những ngày đầu tháng chạp, hàng ngàn hộ dân trồng mai ở tỉnh Bình Định tất bật lặt lá, chỉnh sửa lại dáng cây để kịp đưa ra thị trường trong dịp Tết Nguyên đán. Dọc Quốc lộ 1 qua địa bàn thị xã An Nhơn - nơi được xem là "thủ phủ" mai vàng của miền Trung, những chậu mai đẹp mắt, canh tác theo phương pháp thân thiện với môi trường đã bắt đầu được các hộ dân trưng bày để bán cho khách hàng.

Giã từ thuốc, phân hóa học

Bình Định là một trong những địa phương phát triển mạnh nghề trồng mai vàng. Theo thống kê, tỉnh này hiện có hơn 400 ha trồng mai, doanh thu mỗi năm hàng trăm tỉ đồng. Mai vàng Bình Định được nhiều người ưa chuộng bởi có nhiều nét đặc trưng.

Trong đó, thị xã An Nhơn chiếm tới 84,2% tổng diện tích trồng mai vàng ở Bình Định với 344,1 ha. Riêng xã Nhơn An, thị xã An Nhơn hiện có 5 làng nghề trồng mai lâu năm, đạt tiêu chí làng nghề: Háo Đức, Thanh Liêm, Tân Dương, Thuận Thái và Trung Định.

Theo nhiều người trồng mai ở xã Nhơn An, định kỳ khoảng 7 - 10 ngày, họ phải phun thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) để bảo vệ cây khỏi bị sâu, bệnh. Do muốn hiệu quả cao và tốn ít chi phí nên nhiều người đã sử dụng thuốc BVTV hóa chất để phun cho vườn mai.

Anh Nguyễn Văn Bình, ngụ xã Nhơn An, nhớ lại: "Trước đây, vì muốn diệt nhanh sâu bọ gây hại cho vườn mai 3.000 chậu của gia đình và ít tốn chi phí, tôi thường sử dụng thuốc BVTV hóa học để phun. Trong một lần tôi phun thuốc, 2 con chó giữ vườn mai lẽo đẽo theo sau. Chiều hôm đó, chúng bỏ ăn rồi vài ngày sau lăn ra chết. Thấy rõ tác hại của thuốc BVTV hóa học nên từ đó, tôi chuyển sang dùng thuốc BVTV sinh học cho an toàn".

Theo ông Phan Long Hùng, Chủ tịch UBND xã Nhơn An, hiện vẫn chưa có kết quả nghiên cứu nào về mối liên hệ giữa người mắc bệnh ung thư với việc lạm dụng thuốc BVTV hóa học trong nghề trồng mai ở địa phương. Tuy nhiên, nhiều người dân ở đây rất lo lắng về tình hình sức khỏe trong cộng đồng, bởi mỗi năm xã có 1 - 2 ca tử vong vì ung thư.

Ông Bùi Văn Cư, Phó Chủ tịch UBND thị xã An Nhơn, thừa nhận thời gian người dân địa phương thường xuyên sử dụng thuốc BVTV hóa chất để phun bảo vệ cây mai thì môi trường ở nơi này bị ô nhiễm nghiêm trọng. Cũng trong thời gian ấy, nhiều chủ nhà vườn đã chết do ung thư phổi, gan, vòm họng… Thậm chí, không ít người lẫn vật nuôi có thai nghén nhưng không sinh nở được vì bị hư thai.

Đổi thay để bảo vệ sức khỏe và môi trường

"Ảnh hưởng của thuốc BVTV hóa chất trong quá trình trồng mai là không thể phủ nhận. Bởi vậy, chúng tôi đã đề xuất các cơ quan chức năng cần tiến hành quan trắc môi trường định kỳ để tầm soát và nhận diện các nguy cơ ô nhiễm" - ông Phan Long Hùng cho biết.

Nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và phát triển chuỗi sản xuất gắn với tiêu thụ bền vững, từ năm 2019, UBND tỉnh Bình Định đã triển khai đề án phát triển làng nghề sản xuất cây mai vàng Nhơn An ở thị xã An Nhơn.

Theo đó, quy hoạch khu vực trồng mai tập trung xa khu dân cư tại xã Nhơn An 45 ha và xã Nhơn Phong 30 ha, với mục tiêu đến năm 2025 giảm 50% thuốc hóa học và giảm 20% số lần sử dụng thuốc BVTV trên cây mai. Đến nay, địa phương đã vận động 132 hộ trong vùng quy hoạch di dời đến vùng trồng mai tập trung. Trong đó, xã Nhơn Phong có 111 hộ với 356.000 chậu mai và xã Nhơn An có 21 hộ với 60.000 chậu mai đã di dời.

Bên cạnh đó, thời gian gần đây, nhiều hộ trồng mai ở thị xã An Nhơn cũng kiên quyết "nói không" với phân, thuốc BVTV hóa học. Thay vào đó, các nhà vườn sử dụng chế phẩm sinh học, áp dụng quy trình trồng mai thâm canh theo hướng an toàn để bảo vệ sức khỏe và môi trường.

Ông Lê Ngọc Sang, Tổ trưởng Tổ liên kết trồng và chăm sóc mai kiểng an toàn sinh học thôn Xuân Mai (xã Nhơn Hạnh, thị xã An Nhơn), cho biết 5 năm trước, hầu hết người dân địa phương đều sử dụng thuốc BVTV hóa học để phòng trừ sâu bệnh và dùng phân hóa học để thúc cho cây phát triển. Việc này đã ảnh hưởng xấu đến môi trường đất, nước, không khí và đặc biệt là sức khỏe người trồng mai.

Đến nay, tất cả hộ trồng mai tham gia tổ liên kết đều áp dụng quy trình thâm canh không dùng thuốc BVTV hóa chất, chỉ sử dụng chế phẩm và thuốc sinh học. Bên cạnh đó, các chủ vườn còn ủ phân vi sinh kết hợp với xơ dừa và đất để trồng, bón cho cây mai; nước tưới cũng đưa qua hệ thống lọc để xử lý.

Ông Bùi Văn Cư nhận xét gần đây, ý thức của người trồng mai ở thị xã An Nhơn trong việc sử dụng thuốc BVTV đã được nâng cao. "Họ nhận ra việc sử dụng thuốc BVTV hóa học sẽ làm ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe chính gia đình mình và người xung quanh nên đã dùng các chế phẩm sinh học chăm sóc cây mai. Việc trồng mai sạch đang ngày càng được nhân rộng ở địa phương" - Phó Chủ tịch UBND thị xã An Nhơn khẳng định.