Đừng để học sinh cô đơn!

“Là một giáo viên và cũng là một người mẹ, tôi thực sự lo sợ trước tình trạng mất an toàn trong trường học khi con mình hằng ngày vẫn đến trường”. Tâm sự của TS Nguyễn Thị Bích Hồng, Phó trưởng Khoa Tâm lý Trường ĐH Sư phạm TPHCM, cũng chính là nỗi lo lắng của gần 500 đại biểu, gồm hiệu trưởng các trường THPT, chuyên gia tâm lý giáo dục, giáo viên... tham dự hội thảo Phòng chống bạo lực trong nhà trường do Sở GD-ĐT TPHCM tổ chức chiều 9-4.

Ông Lê Ngọc Trung, phó ban hoạt động ngoài giờ Trường Thiếu Sinh Quân (Củ Chi - TPHCM): “Nhà trường phải giúp học sinh kỹ năng giải quyết mâu thuẫn”. Ảnh: HỒNG THÚY

Tại cả ba phía

Ông Huỳnh Công Minh, Giám đốc Sở GD-ĐT TPHCM, nhận xét hiện tượng học sinh (HS) đánh nhau là một thực tế không mới. Những mâu thuẫn phát sinh trong quá trình sinh hoạt của lứa tuổi hiếu động vẫn thường xảy ra trong các thế hệ HS. Tuy nhiên, hiện tượng đánh nhau của HS ở các nơi trong thời gian gần đây đã bộc lộ những tính chất nguy hiểm và nghiêm trọng, bởi tham gia đánh nhau có cả nam lẫn nữ; không ít những vụ ẩu đả có vũ khí gây nguy hiểm đến tính mạng.

Hàng loạt nguyên nhân dẫn đến bạo lực học đường đã được các chuyên gia giáo dục nêu ra. Hầu hết các đại biểu đều cho rằng bạo lực học đường có nguyên nhân từ 3 phía: gia đình, nhà trường và xã hội. Theo TS Đinh Phương Duy, Phó Hiệu trưởng Trường Cán bộ TPHCM, HS làm sao không nhiễm hành vi bạo lực khi cảnh bạo lực diễn ra khắp nơi.

Trên sân cỏ, cầu thủ đánh nhau, hành hung trọng tài; cổ động viên choảng nhau không thương tiếc. Ngoài đường phố, nhiều băng nhóm thanh toán nhau đẫm máu. Trong gia đình, con cái chửi bới, đánh đập cha mẹ... “Người lớn đã có phần không nhỏ làm tăng thêm nạn bạo lực học đường” - TS Duy nhận định.

PGS-TS Trần Tuấn Lộ, Trưởng Khoa Tâm lý Trường ĐH Văn Hiến, cho rằng HS hiện nay chưa có sự giáo dục hoặc giáo dục chưa đúng về hành vi bạo lực học đường. Truyền hình liên tục chiếu phim bạo lực, game bạo lực không được kiểm soát đã đẩy các em đến gần hơn với hành vi bạo lực trước sự bất lực của những người có trách nhiệm.

Ý kiến của nhiều đại biểu và cả HS đều cho rằng giáo dục trong nhà trường hiện nay vẫn thiên về dạy chữ hơn dạy người. Một số nơi, môi trường sư phạm chưa bảo đảm, thậm chí gây phản cảm với HS. Đặc biệt, một số giáo viên vẫn chưa gương mẫu, có những hành vi xúc phạm, xâm hại HS.

Hiện tượng đối xử không công bằng đã làm các em bức xúc rồi trở nên quậy phá, đánh nhau... như một cách lấy lại cân bằng. Về phía gia đình, nhiều bậc cha mẹ có tư tưởng khoán trắng việc giáo dục con cái cho nhà trường. Chính sự thiếu chăm sóc về mặt tình cảm của cha mẹ đã khiến trẻ có hành vi bạo lực để được cha mẹ quan tâm.

Người lớn vô cảm

Qua nhiều năm tiếp xúc với học trò, TS Nguyễn Thị Bích Hồng cho rằng HS ngày nay rất cô đơn. Trong hàng ngàn HS ở trường của bà, rất nhiều em không có bạn vì không có kỹ năng giao tiếp. Những HS này thường không có “đồng minh”, thường bị ép và dễ dàng bị tấn công. HS có chuyện không dám nói với giáo viên vì hầu hết giáo viên sẽ buộc các em đến phòng quản sinh, lập biên bản... mà không đi sâu vào nội tâm của các em để hiểu và thông cảm vì còn bận lo chạy theo giờ hành chính.

Còn ở gia đình, cha mẹ mải mê chạy theo kinh tế, không quan tâm đến việc chăm sóc tinh thần cho con. Vì thế, trẻ em không cảm nhận được giá trị của bản thân, mặc cảm, tự ti và dễ rơi vào tâm lý “nổi loạn”.

Chính sự thiếu quan tâm, định hướng của người lớn đã dẫn tới sai lầm của trẻ. TS Đinh Phương Duy nhìn nhận một bộ phận không nhỏ bạn trẻ đang có khuynh hướng khủng hoảng giá trị, tiếp thu các giá trị ảo, không phù hợp với chuẩn mực của xã hội.

Nhiều bạn trẻ định vị bản thân không rõ ràng, đôi khi quá cường điệu hoặc quá mặc cảm về mình mà trở nên mất phương hướng và hành động thiếu cân nhắc. Bên cạnh đó, nhiều em cảm thấy thiếu an toàn nên có những phản ứng tự vệ thái quá vì thiếu kỹ năng...

Tuy nhiên, điều trăn trở của nhiều đại biểu chính là sự vô cảm của người lớn trước hành vi bạo lực của HS. “Nhiều người coi những trận đánh nhau của HS như một màn biểu diễn. Người lớn vô cảm thì trẻ con sao không vô cảm?” - TS Võ Văn Nam, giảng viên Trường ĐH Sư phạm TPHCM, bức xúc.

Hội trường như lặng đi khi TS Nguyễn Thị Bích Hồng kể: “Khi còn học phổ thông, một lần đi học muộn không được vào lớp, tôi phải đạp xe lang thang trên đường vì không dám về nhà. Một phụ nữ dừng xe cạnh tôi và hỏi: “Sao giờ này cháu còn ở đây? Cháu bỏ học đi chơi phải không?”. Nghe tôi trả lời là đi học muộn, không được vào lớp, bà liền khuyên: “Thế thì cháu phải về nhà nhé”.

Một người không quen biết đã quan tâm đến tôi như vậy nhưng thử hỏi ngày nay, có mấy người để ý đến trẻ? Thậm chí, khi trẻ đánh nhau, hoàn toàn không thấy bóng dáng người lớn đứng ra can ngăn... Chính sự thờ ơ, vô cảm của người lớn vô tình góp phần dung dưỡng hành vi bạo lực của trẻ”.

Tạo thế “chân kiềng” vững chắc

Hàng loạt giải pháp ngăn chặn bạo lực học đường đã được các chuyên gia tâm lý, giáo dục đưa ra. TS Võ Văn Nam và rất nhiều đại biểu khác đều thống nhất rằng để loại bỏ được hành vi bạo lực ra khỏi học đường, cần có sự phối hợp chặt chẽ từ ba phía: nhà trường - gia đình - xã hội. Phải tạo được thế “chân kiềng” vững chắc để bạo lực không còn đất sống. PGS-TS Trần Tuấn Lộ còn cho rằng các ngành chức năng phải vào cuộc để khẩn trương giải quyết vấn đề bạo lực học đường.

Ngoài ra, theo rất nhiều đại biểu, hơn lúc nào hết, người lớn phải dành sự quan tâm, yêu thương cho trẻ. TS Bích Hồng tha thiết đề nghị các bậc cha mẹ không nên mải mê chạy theo kinh tế đến mức bỏ rơi con mà phải dành thời gian quan tâm, chăm sóc để hình thành kỹ năng cho trẻ từ khi chúng mới chào đời vì cha mẹ chính là người đầu tiên giáo dục nhân cách cho con. Ngoài ra, cha mẹ phải thường xuyên liên lạc với nhà trường về tình hình của con, báo cho nhà trường khi thấy nguy cơ trẻ có hành vi bạo lực...

Bên cạnh đó, thầy cô giáo phải phấn đấu để trở thành những người lớn đáng tin cậy cho trẻ. “Ánh mắt quan tâm, tin tưởng và sự can thiệp kịp thời của người lớn sẽ khiến cho trẻ phải dừng lại khi có ý định làm điều xấu” - TS Bích Hồng khẳng định.

Nhiều đại biểu cũng đề nghị nhà trường cần nhanh chóng triển khai việc giáo dục các kỹ năng sống cho HS. TS Đinh Phương Duy cho rằng cần cải tiến nội dung chương trình giảng dạy đạo đức trong trường phổ thông theo hướng quan tâm hơn nữa đến nét đẹp trong ứng xử giữa người với người; để trẻ có tâm hồn trong sáng, biết yêu ghét, biết đúng sai, biết xấu hổ và tự trọng...