Không thuộc trường hợp khởi tố tại tòa

Dù TAND TP HCM khẳng định án tại hồ sơ, HĐXX cân nhắc tính chất, mức độ, hành vi phạm tội, tình tiết khách quan và hậu quả xảy ra để tuyên án nhưng vẫn chưa thuyết phục được dư luận lý do tăng án đối với bị cáo Mai Thị Ngọc Vân về tội “Cố ý gây thương tích”. Ngoài ra, việc ra quyết định khởi tố tại phiên tòa đối với bị can Mai Khải Hoàn (em bị cáo Vân) về hành vi “Cố ý gây thương tích” cũng khiến dư luận chưa tâm phục khẩu phục.

Khởi tố tại phiên tòa trong trường hợp nào?

Theo quy định tại khoản 1, điều 104 Bộ Luật Tố tụng hình sự (BLTTHS), HĐXX ra quyết định khởi tố hoặc yêu cầu VKSND khởi tố vụ án hình sự, nếu qua việc xét xử tại phiên tòa mà phát hiện được tội phạm hoặc người phạm tội mới cần phải điều tra.

Khái niệm “người phạm tội” hay “tội phạm mới” theo quy định nói trên được hiểu là tội phạm khác với tội phạm mà các bị can, bị cáo đã thực hiện và đang bị điều tra, truy tố hay xét xử. Đồng thời, tại thời điểm xét xử vụ án, tội phạm hay người phạm tội mới này chưa bị phát hiện.

Ví dụ: Trong quá trình xét xử vụ án Dương Tự Trọng và đồng phạm về hành vi “Tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài”, từ lời khai của Dương Chí Dũng, HĐXX đã khởi tố vụ án “Tiết lộ bí mật nhà nước”.

Bị cáo Mai Thị Ngọc Vân đang nghe TAND TP HCM tuyên án Ảnh: PHẠM DŨNG

Đây được xem là “tội phạm mới” và thuộc thẩm quyền khởi tố của HĐXX vì nó không liên quan đến tội phạm “Tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài” mà tòa đang xét xử.

Trái lại, nếu tại phiên tòa, HĐXX phát hiện có đồng phạm hay người phạm tội khác liên quan đến vụ án nhưng chưa được khởi tố bị can để điều tra thì trường hợp này không xem là “phát hiện được tội phạm hoặc người phạm tội mới cần phải điều tra” theo quy định tại khoản 1, điều 104 BLTTHS để có thể ra quyết định khởi tố vụ án tại phiên tòa mà cần phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung theo quy định của pháp luật.

Cần hủy án để điều tra lại

Theo tinh thần hướng dẫn tại điểm c Thông tư Liên tịch số 01/2010 ngày 27/8/2010 của VKSND Tối cao, Bộ Công an và TAND Tối cao về việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung thì tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung khi có căn cứ để cho rằng ngoài bị can (bị cáo) đã bị truy tố, chứng cứ trong hồ sơ vụ án cho thấy còn có người đồng phạm khác hoặc có người phạm tội khác liên quan đến vụ án nhưng chưa được khởi tố bị can.

Trong vụ án này, Mai Khải Hoàn được tòa án cấp phúc thẩm xác định là có tham gia vào vụ án “Cố ý gây thương tích” và đã gây ra tỉ lệ thương tích 4% cho người bị hại là ông Trịnh Quang Hân.

Như vậy, nếu hành vi của Mai Khải Hoàn được tòa án cấp phúc thẩm xác định là có dấu hiệu tội phạm thì rõ ràng Hoàn đã tham gia vào vụ án này với tư cách là người đồng phạm, giữ vai trò thực hành nhưng chưa được cấp sơ thẩm khởi tố bị can chứ không phải là “tội phạm mới” hay “người phạm tội mới” theo quy định tại khoản 1, điều 104 BLTTHS.

Vì vậy, tòa án cấp phúc thẩm chỉ có thể căn cứ điểm c Thông tư liên tịch số 01/2010 nói trên để hủy bản án sơ thẩm, giao hồ sơ về cấp sơ thẩm để điều tra lại nhằm tránh việc bỏ lọt tội phạm.

Ngoài ra, HĐXX hoàn toàn không có thẩm quyền cũng như căn cứ để khởi tố vụ án trong trường hợp này.