Thu hồi, xử lý xe máy cũ: Cần giải pháp hợp lý, hợp tình

Từ ngày 15-3 đến 14-6, CSGT TP HCM mở đợt cao điểm kiểm tra, xử phạt xe không bảo đảm tiêu chuẩn an toàn, kỹ thuật, xe cũ nát, xe tự chế "tung hoành" trên đường phố. Chủ trương này nhằm lập lại trật tự an toàn giao thông, tiến đến mô hình TP văn minh, hiện đại, trong lành và an toàn nên được đa phần người dân đồng tình, ủng hộ.

Quy định đã có

Thực tế, không phải người lao động nghèo không đủ tiền mới "liều mình" chạy xe máy cũ nát. Rất nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh sử dụng phương tiện này để công nhân chở hàng nhằm hạn chế chi phí, bất chấp ảnh hưởng đến an toàn giao thông hay ô nhiễm môi trường. Hơn nữa, việc để tồn tại xe cũ nát cũng là mảnh đất màu mỡ cho tiêu thụ các nguồn xe gian, xe trộm cắp, xe tự chế. Ngoài ra, các phương tiện loại này thường không có giấy tờ chứng minh chủ sở hữu, giá trị xe không lớn nên gây khó khăn cho công tác quản lý, đặc biệt là việc xử phạt vi phạm hành chính, truy tìm chủ sở hữu phương tiện khi xảy ra tai nạn giao thông hoặc liên quan vụ án hình sự.

Vậy nên, việc xử lý kiên quyết đối với loại phương tiện này là cần thiết và phải làm nhưng cần có lộ trình cùng sự hỗ trợ thiết thực với người lao động nghèo sử dụng phương tiện này để mưu sinh.

Hơn 10 năm trước, Cục Đăng kiểm Việt Nam đề xuất chương trình đăng kiểm xe máy trên cơ sở kiểm định khí thải, xe nào không đạt tiêu chuẩn sẽ được sửa chữa, tệ quá thì đình chỉ lưu thông, thu hồi. Năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 909 phê duyệt đề án kiểm soát khí thải xe máy tại các TP đặc biệt, loại 1 và loại 2 trên cả nước. Kinh nghiệm của nhiều nước cho thấy không cần kiểm định kỹ thuật tổng thể xe máy, chỉ cần kiểm soát khí thải. Nếu đạt tiêu chuẩn khí thải thì được tham gia giao thông, không đạt thì cấm lưu hành, như đối với ôtô hiện nay. Tuy nhiên, đề án chưa được thực hiện do tác động xã hội lớn, xe máy vừa để di chuyển vừa là phương tiện mưu sinh của hàng chục triệu dân.

Đến năm 2015, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 16 quy định về thu hồi, xử lý sản phẩm thải bỏ, trong đó mô tô, xe máy được đưa vào danh mục các loại hàng hóa phải thu hồi xử lý. Thời hiệu thực hiện thu hồi xử lý xe máy cũ từ ngày 1-1-2018. Cụ thể, tại điều 10 Quyết định số 16, Thủ tướng yêu cầu UBND cấp tỉnh tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho tổ chức, cá nhân tham gia vào hoạt động thu hồi, xử lý; phổ biến quy định, hỗ trợ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp sản xuất lập điểm thu...

Đội CSGT - Trật tự Công an quận Gò Vấp (TP HCM) kiểm tra, xử lý xe cũ nát Ảnh: Ý LINH

Cần chính sách hỗ trợ

Như vậy, quy định thu hồi xử lý xe máy cũ đã có, cần thêm là chính sách cụ thể hỗ trợ người dân cũng như doanh nghiệp. Các hãng sản xuất xe máy cũng nên chia sẻ, đồng hành với người lao động nghèo.

Với các loại xe máy cũ nát lưu hành tràn lan như hiện nay, cần phải dùng hàng rào kỹ thuật để kiểm soát mức độ phát thải chứ không quy định niên hạn sử dụng. Nếu thu hồi xe máy cũ sẽ rất khó thực hiện, bởi đây là tài sản công dân, là công cụ mưu sinh của hàng triệu người lao động. Do đó, muốn thu hồi phải có hướng giải quyết hợp tình hợp lý.

Thực tế hiện nay chưa có quy định niên hạn sử dụng với xe máy, còn khái niệm xe máy cũ nát cũng chỉ là cách gọi, trong khi nguyên nhân góp phần gây ô nhiễm không khí chính là nguồn khí thải. Để kiểm định được khí thải xe máy, cần phải có quy chuẩn về khí thải xe máy. Với những xe không bảo đảm tiêu chuẩn khí thải có thể dừng lưu hành. Người dân có trách nhiệm bảo dưỡng, nâng cấp để đáp ứng tiêu chuẩn về khí thải. Nếu xe quá cũ nát, không thể sửa chữa, không thể bảo dưỡng đáp ứng tiêu chuẩn về khí thải, không đủ tiêu chuẩn lưu hành, người dân sẽ tự thải bỏ.

Cần bảo đảm tính pháp lý cũng như các vấn đề an sinh xã hội với đề xuất thu hồi xe máy cũ. Trước hết, rà soát kỹ về hiện trạng sử dụng xe để trên cơ sở đó có chính sách hỗ trợ như giảm giá mua xe mới hoặc cho vay mua xe không lãi suất. Nếu xe cũ nhưng sửa chữa vẫn hoạt động tốt, nên có quy định về bảo trì, không nhất thiết phải thu hồi. Mặt khác, nhà nước cần có cơ chế khuyến khích, hỗ trợ để nhà sản xuất thu hồi xe cũ và đổi xe máy mới cho người dân. Ngoài ra, muốn cấm các phương tiện xe máy đã quá cũ lưu thông, trước khi có các quy định cụ thể, phải đẩy mạnh tuyên truyền để người dân tự thực hiện.