Bảo hiểm nhân thọ vẫn còn chật vật

Ngành bảo hiểm nhân thọ (BHNT) Việt Nam sau thời gian dài đối diện nhiều "sóng gió", kinh doanh tụt dốc, khiếu nại gia tăng và niềm tin khách hàng lung lay, đang buộc phải bước vào giai đoạn tự tái cấu trúc. Các công ty bảo hiểm phải tìm cách định vị lại thương hiệu, xây dựng niềm tin bằng những nỗ lực cụ thể. Dù vậy, những thực tế gần đây cho thấy bức tranh của ngành này vẫn còn khá u ám.

Bức tranh chưa sáng sủa

TAND Khu 1 và Khu 5 ở TP HCM mới đây đã liên tiếp xét xử 2 vụ tranh chấp hợp đồng bảo hiểm nhân thọ giữa khách hàng và Công ty Manulife Việt Nam. Kết quả sơ thẩm phần thắng nghiêng về phía công ty bảo hiểm khi tòa bác yêu cầu vô hiệu hợp đồng của bên mua, khiến người tham gia bảo hiểm có thể mất trắng số tiền đã đóng lên tới 380 triệu đồng. Cả hai khách hàng đều bày tỏ sự bức xúc và khẳng định sẽ kháng cáo lên tòa phúc thẩm.

Thực tế, đây không phải tranh chấp hiếm hoi giữa khách hàng và các công ty bảo hiểm. Nhưng hầu hết kết quả phần thiệt đều thuộc người mua bảo hiểm. Theo Luật sư Nguyễn Khắc Thành Đạt, Đoàn Luật sư TP HCM, ông thường xuyên nhận được các vụ kiện liên quan hợp đồng bảo hiểm nhân thọ. Điều này gây sụt giảm niềm tin rất lớn của khách hàng vào thị trường BHNT.

Còn nhớ, 2023 được xem là "năm sóng gió" và khó quên với toàn ngành BHNT. Một loạt doanh nghiệp (DN) bị tố tư vấn mập mờ và thiếu trách nhiệm với khách hàng, dẫn đến lượng tin tiêu cực về ngành bảo hiểm gia tăng đột biến.

Kết quả, số lượng hợp đồng khai thác mới năm đó chỉ đạt 1,915 triệu, giảm tới 43,8% so với năm trước. Doanh thu phí bảo hiểm khai thác mới toàn thị trường cũng giảm 44,5%, còn khoảng 28.179 tỉ đồng. Trong khi đó, tỉ lệ hủy hợp đồng dao động từ 20%-30%, còn tỉ lệ bồi thường lại tăng đến 35,7%, với số tiền chi trả ước tính hơn 57.000 tỉ đồng.

Đến thời điểm này, bức tranh của toàn ngành vẫn chưa sáng sủa hơn. Báo cáo tài chính bán niên của 14 công ty BHNT cho thấy phần lớn đều sụt giảm lợi nhuận, thậm chí có DN thua lỗ. Các ông lớn như Manulife, Dai-ichi, Hanwha Life, Prudential, Chubb Life đều báo lợi nhuận thấp hơn so với cùng kỳ. Chubb Life giảm hơn 90%, Manulife lãi 737 tỉ đồng, thấp hơn 65% so với mức 2.127 tỉ đồng cùng kỳ năm trước. Prudential ghi nhận lãi trước thuế 812 tỉ đồng, giảm 26%. Generali chuyển từ lãi 117 tỉ đồng sang lỗ 22 tỉ đồng, trong khi Sun Life thua lỗ tới 608 tỉ đồng.

Nguyên nhân khiến hoạt động kinh doanh của các DN BHNT tụt dốc một phần đến từ khung pháp lý mới đã siết chặt hơn với ngành dịch vụ này. Theo Bộ Tài chính, Nghị định 46/2023/NĐ-CP hướng dẫn Luật Kinh doanh bảo hiểm có hiệu lực từ ngày 1-7 vừa qua, các công ty bảo hiểm buộc phải dừng bán hàng loạt sản phẩm chính và sản phẩm bổ trợ.

Các sản phẩm bảo hiểm liên kết đầu tư không còn được phép tích hợp các quyền lợi bổ sung như tai nạn, bệnh hiểm nghèo, viện phí, chăm sóc y tế... như trước đây mà chỉ còn được tích hợp một số quyền lợi rủi ro như tử vong, thương tật vĩnh viễn. Quy định mới còn siết chặt biểu phí, phương pháp tính, phê chuẩn sản phẩm và đặc biệt tăng mức xử phạt nếu tư vấn viên bán hàng sai lệch, không minh bạch hoặc dùng mã đại lý khác để ký hợp đồng...

Không còn dễ dãi

Chuyên gia kinh tế Trần Nguyên Đán cho rằng nguyên nhân tăng trưởng chậm của BHNT Việt Nam một phần đến từ những vụ việc tạo hiệu ứng tiêu cực năm 2023 như vụ Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) bán bảo hiểm liên kết đầu tư hay trường hợp diễn viên Ngọc Lan công khai khiếu nại vì bị tư vấn mập mờ, việc bán chéo bảo hiểm qua ngân hàng bộc lộ nhiều bất cập... buộc Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước phải vào cuộc siết chặt. "Các công ty bảo hiểm vẫn nặng tư duy tuyển dụng đại lý bằng mọi giá, trong khi việc chăm sóc khách hàng lại bị bỏ ngỏ. Điều này khiến thị trường thiếu sự bền vững" - ông Đán nhận định.

Một giám đốc kinh doanh BHNT thừa nhận nghề tư vấn hiện nay không còn dễ dãi như trước. "Không còn chuyện ai cũng có thể vào làm, từ người bán rau, bán nước mía cho đến người thất nghiệp. Nếu trước đây chỉ cần kéo khách về ký hợp đồng thì bây giờ phải có kiến thức, trình độ và trách nhiệm thực sự. Đã đến lúc ngành bảo hiểm tự thanh lọc, đào thải những nhân sự yếu kém để xây dựng đội ngũ chuyên nghiệp. DN phải coi việc đào tạo nhân sự như chăm sóc một cây bonsai, thay vì làm theo phong trào ồ ạt như trồng cây rừng" - giám đốc này nói.

Theo chuyên gia kinh tế Trần Nguyên Đán, các công ty BHNT cần siết chặt công tác đào tạo, quản lý chất lượng đại lý, đặc biệt trong mảng bảo hiểm liên kết đơn vị. Việc sát hạch cần được tiến hành thường xuyên, song song với giảm chi phí cho các hoạt động tôn vinh hình thức, thay vào đó là tăng nguồn lực chăm sóc khách hàng và công khai minh bạch dữ liệu bồi thường.

Đại diện Bộ Tài chính cho biết từ 1-7-2025, Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022 chính thức có hiệu lực, cho phép DN chủ động thiết kế sản phẩm và chỉ cần đăng ký phương pháp tính phí với cơ quan quản lý.

Danh mục sản phẩm trên thị trường, vì thế, sẽ đa dạng hơn, bao gồm bảo hiểm liên kết đầu tư, hỗn hợp, tử kỳ, sức khỏe, cùng các sản phẩm bổ sung quyền lợi y tế, chăm sóc sức khỏe, miễn phí trong trường hợp mắc bệnh hiểm nghèo. Mục tiêu là hướng đến việc bảo vệ toàn diện và lâu dài cho người tham gia.