Bát nháo thị trường yến sào

Thị trường yến sào hỗn loạn, gây mất niềm tin từ người tiêu dùng và gây khó khăn cho việc tiêu thụ tổ yến. Mới đây, lực lượng Quản lý thị trường Phú Thọ đã tạm giữ hơn 23.000 sản phẩm yến chưng nghi không đạt chất lượng tại Công ty TNHH Yến sào Tuấn Dương & TKT (huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ) càng khiến dư luận dậy sóng.

Giá rẻ bất thường

Đáng chú ý, yến chưng là mặt hàng được rao bán rất nhiều trên các sàn thương mại điện tử cũng như qua các phiên livestream của những người nổi tiếng. Khảo sát trên một sàn thương mại điện tử lớn, một gian hàng có tên A.K.S.K đang bán combo 20 hũ yến chưng 5 vị (táo đỏ, sen, sâm Canada, đông trùng hạ thảo, hạt chia) có hàm lượng yến sào lên tới 35% nhưng giá chỉ 270.000 đồng, tức chỉ có 13.500 đồng/hũ. Trên TikTok Shop, yến hũ phổ biến dưới 20.000 đồng/hũ, như combo 50 hũ yến chưng (50%) của Q.N.S giá hơn 700.000 đồng.

Tuy nhiên, mặt hàng này đang gặp khó trên các phiên livestream sau những lùm xùm về chất lượng thời gian qua. Một người tiêu dùng có ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOC) cho biết yến chưng đang là mặt hàng rất nhạy cảm trên mạng xã hội, khi livestream thường nhận được nhiều bình luận tiêu cực nên các KOL/KOC rất thận trọng khi nhận lời bán hàng cho các nhãn hàng yến, dù có sự giới thiệu của các cơ quan nhà nước. "Một nhãn hàng khi giới thiệu sản phẩm cho biết có sử dụng thành phần tảo biển nhưng trên nhãn lại không ghi, điều này khiến người tiêu dùng đặt dấu hỏi" - KOC này nói.

Ông Nguyễn Thanh Hải, Tổng Giám đốc Công ty Yến sào Khánh Hòa, nhận xét các kênh mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử… đang bị lợi dụng để tiêu thụ sản phẩm gắn mác "nước yến", "tổ yến nguyên chất" với mức giá rẻ bất thường. Do việc xác thực người bán còn lỏng lẻo, nhiều người tiêu dùng đã mua phải sản phẩm nhái, không có giá trị dinh dưỡng.

Ngoài ra, tâm lý chuộng hàng rẻ tiềm ẩn nguy cơ cho sức khỏe bởi mức giá bán lẻ 9.000 - 15.000 đồng/lọ hoàn toàn không tương xứng với giá trị thật của tổ yến. Các nguyên liệu thay thế như gelatin, đường hóa học, hương liệu tổng hợp… có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt với trẻ em và người cao tuổi - thường được ưu tiên sử dụng sản phẩm từ yến.

Cũng theo ông Hải, vừa qua, công ty đã phát hiện hơn 30 đơn vị sao chép trái phép nhãn hiệu, bao bì và thông tin sản phẩm của Yến sào Khánh Hòa (Sanvinest, Sanest), gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng. Dù đã khiếu nại đến Cục Sở hữu trí tuệ và các cơ quan chức năng nhưng mức xử phạt chưa đủ răn đe. Do đó, để đối phó, công ty đã tăng cường kiểm tra thị trường, phối hợp xử lý các website vi phạm, đồng thời đẩy mạnh truyền thông hướng dẫn nhận diện hàng thật. Nhãn hiệu Yến sào Khánh Hòa đã được bảo hộ độc quyền, tạo cơ sở pháp lý mạnh mẽ chống hàng giả.

Theo khảo sát, giá yến thô dù đang ở mức thấp nhất 10 năm qua nhưng vẫn ở mức 14 - 15 triệu đồng/kg, rất khó để cho vào sản phẩm với hàm lượng cao mà vẫn bảo đảm giá rẻ. Bà Mỹ Trinh, đại diện hộ kinh doanh yến sào Minh Luân (huyện Cần Giờ, TP HCM), cho biết cách ghi thành phần yến theo % hiện chưa có cơ sở để tính. Do đó, yến sào Minh Luân chọn cách ghi trọng lượng 1,5 g/70 ml dựa theo quy trình sản xuất là cân yến tinh chế làm sạch (dạng khô). Hiện yến hũ chưng cơ sở đang bán với giá khoảng 65.000 đồng/hũ.

Người tiêu dùng mất niềm tin

Bà Lý Hứa Thị Lan Phương, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Yến sào Bảy Núi (An Giang), cũng nhận xét thị trường yến sào hiện đang bị hỗn độn, người tiêu dùng mất niềm tin khiến đầu ra của ngành nuôi yến gặp khó khăn. Bà Phương dẫn chứng một số liệu gây bất ngờ đó là yến sào chủ yếu từ Malaysia và Indonesia, nhập khẩu Việt Nam rất nhiều, trong đó có nhiều loại không đủ chuẩn nhập khẩu vào Trung Quốc, chuyển hướng sang Việt Nam. 

"Trong 8 tháng đầu năm 2024, lượng yến sào nhập khẩu lên đến 460 tấn, gấp 2 lần so với cả năm 2023, trong khi sản lượng yến sào trong nước chỉ khoảng 200 tấn/năm. Điều này cho thấy dư địa thị trường trong nước đang rất tốt" - bà Phương nói.

Ông Nguyễn Hoàng Tuấn - chủ của hơn 20 nhà yến tại TP HCM, Long An, Sóc Trăng, Cà Mau - cũng thừa nhận yến thật và yến chất lượng cao hiện nay rất khó tiêu thụ do có mức giá quá cao. Cụ thể, giá yến thô tại các nhà yến hiện nay phải từ 20 - 25 triệu đồng/kg, yến sau khi làm sạch phải có giá từ 30 - 40 triệu đồng/kg, thậm chí 65 triệu đồng/kg. 

Trong khi yến giả, yến kém chất lượng có giá chỉ 15 - 17 triệu đồng/kg nên được tiêu thụ mạnh. "Hiện yến từ các trại của tôi bán ra không thể cạnh tranh được, sản lượng tiêu thụ giảm tới hơn 50% so với những năm trước" - ông Tuấn nói.

Cũng theo ông Tuấn, sản lượng yến của Malaysia gấp 50% - 60% so với Việt Nam, còn Indonesia cũng gấp 5 lần so với Việt Nam nhưng chất lượng thua xa Việt Nam vì họ nuôi theo kiểu công nghiệp, tức cho yến ăn thức ăn chăn nuôi, còn yến ở Việt Nam là yến tự nhiên nên có nguồn dinh dưỡng cao. 

"Yến đẹp của họ được xuất bán sang Trung Quốc, còn yến xấu, hàng dạt, yến vụn, kể cả chân tổ yến không có chất dinh dưỡng cũng được thương lái mua nhập về Việt Nam với số lượng lớn, mức giá chỉ khoảng 8 triệu đồng/kg. Loại yến này bán tại thị trường Việt Nam được hưởng lời lớn vì có mức giá gấp đôi so với giá đầu vào" - ông Tuấn dẫn chứng.

Trước thực trạng đó, Hiệp hội Yến sào Việt Nam có văn bản gửi nhiều cơ quan quản lý như: Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương, Bộ Y tế, Bộ Công an... phản ánh và kiến nghị liên quan đến công tác quản lý thị trường yến sào, bảo vệ sức khỏe và quyền lợi của người tiêu dùng, góp phần phát triển bền vững ngành hàng yến sào Việt Nam.