Bỏ cơm, ăn nhiều thịt, chuyên gia dinh dưỡng nói gì?

Ngày 20-11, tại Hội nghị Khoa học Dinh dưỡng - Thực phẩm năm 2025 do Viện Dinh dưỡng Quốc gia (Bộ Y tế) tổ chức, các chuyên gia cảnh báo nhiều thói quen ăn uống mất cân đối đang ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người Việt.

PGS-TS-BS Nguyễn Trọng Hưng, Giám đốc Trung tâm tư vấn, Phục hồi dinh dưỡng và Kiểm soát béo phì, cho biết vấn đề đáng lo ngại nhất trong bữa ăn của người trưởng thành Việt Nam hiện nay là sự mất cân đối.

Những năm gần đây nhiều người quá sợ tinh bột, đặc biệt là "sợ cơm", bỏ cơm trong khẩu phần ăn hàng ngày. Khi đi khám dinh dưỡng, phần lớn bệnh nhân chia sẻ "hầu như không ăn cơm hoặc chỉ ăn nửa bát đến mỗi bữa", trong khi lại tiêu thụ quá nhiều thịt, đạm, các loại hạt có dầu và trái cây, nước ép.

Theo PGS Hưng, xu hướng này xuất hiện chủ yếu ở đô thị, nơi nhiều người nhầm lẫn rằng ăn cơm sẽ gây béo phì hay tiểu đường. Tuy nhiên, chuyên gia này khẳng định tinh bột vẫn phải chiếm khoảng 50% năng lượng khẩu phần, thậm chí với người đái tháo đường chưa có biến chứng cũng vẫn duy trì mức tối thiểu này.

PGS Hưng cho biết một người trưởng thành trung bình cần khoảng 1.600–2.000 kcal mỗi ngày. Vì vậy, mỗi bữa nên ăn tối thiểu một đến 1,5 bát cơm để đủ năng lượng; người lao động thể lực hoặc làm việc trí óc cường độ cao cần nhiều hơn.

Ngược lại, ăn quá ít cơm khiến cơ thể nhanh đói và có xu hướng bù bằng thịt, các loại hạt hoặc trái cây vượt mức. Nói về xu hướng chỉ ăn khoai, ngô, sắn và trái cây để giảm cân, các chuyên gia nhận định đây là cách tiếp cận thiếu bền vững.

"Một thói quen phổ biến khác là uống nước ép, nước cam hằng ngày. Mỗi cốc nước thường dùng 300–500g trái cây. Nếu vừa uống nước ép, vừa ăn thêm trái cây sẽ vượt quá khuyến nghị trong ngày. "Thỉnh thoảng uống thì được, nhưng uống mỗi ngày là không hợp lý"- PGS Hưng cảnh báo.

Tại hội nghị, PGS-TS Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cho biết Viện vừa công bố 7 tháp dinh dưỡng riêng biệt, được thiết kế cho từng nhóm tuổi và đối tượng cụ thể, nhằm cải thiện tầm vóc, phát triển trí lực và phòng ngừa bệnh không lây nhiễm.

Mỗi tháp là một sơ đồ trực quan thể hiện tỉ lệ và loại thực phẩm nên ăn mỗi ngày. Ở tầng đỉnh là nhóm dầu mỡ, đường, muối… cần hạn chế; tầng đáy là nhóm cơm, bánh mì, khoai, mì… – nguồn cung cấp năng lượng chính. Các nhóm thực phẩm đều được quy đổi thành đơn vị ăn theo độ tuổi, minh họa bằng thìa, bát, lát bánh và cốc.

Theo ông Dương, Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, đặt mục tiêu trong 5 năm tới (đến 2030), chiều cao trung bình của trẻ em và thanh thiếu niên Việt Nam tăng tối thiểu 1,5 cm. Tuổi thọ trung bình hướng tới 75,5 tuổi, trong đó số năm sống khỏe mạnh đạt ít nhất 68 năm.

Hiện tuổi thọ trung bình của người Việt là 74,7 tuổi nhưng số năm sống khỏe mạnh còn thấp. Mỗi người cao tuổi thường mắc khoảng ba bệnh mạn tính, chủ yếu liên quan đến dinh dưỡng không hợp lý. "Thói quen ăn quá nhiều đường, muối và thực phẩm kém lành mạnh làm tăng nguy cơ béo phì, rối loạn chuyển hóa và bệnh thận"- PGS Dương nói.

Để cải thiện, các chuyên gia đề xuất tăng cường giáo dục dinh dưỡng, đầu tư hạ tầng vận động, áp dụng chính sách dinh dưỡng quốc gia theo mô hình Nhật Bản và xây dựng chế độ ăn phù hợp từng vùng miền. Mục tiêu là nâng chiều cao trung bình thêm 2 cm ở nam và 1,5 cm ở nữ trong giai đoạn 2025–2030 và tăng tuổi thọ khỏe mạnh trong tương lai.