Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Đẩy mạnh ngoại giao kinh tế, thu hút FDI chất lượng cao

- Phóng viên: Năm 2023, tình hình thế giới, khu vực biến động phức tạp, khó lường. Trong bối cảnh đó, Việt Nam đã vượt qua khó khăn như thế nào để đạt mức tăng trưởng GDP 5,05%, thưa Bộ trưởng?

+ Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Năm 2023, tình hình thế giới, khu vực biến động phức tạp, khó lường. Nước ta là nền kinh tế đang trong quá trình chuyển đổi, quy mô còn khiêm tốn, độ mở lớn, sức chống chịu còn hạn chế, còn những tồn tại, hạn chế cần tập trung giải quyết… nên chịu ảnh hưởng lớn từ bên ngoài, tác động không nhỏ đến tăng trưởng kinh tế.

Trong bối cảnh đó, chúng ta đã triển khai các giải pháp, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, hỗ trợ sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp. Nhờ đó, ổn định kinh tế vĩ mô cơ bản được giữ vững, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn, thu ngân sách nhà nước, an ninh năng lượng, an ninh lương thực được bảo đảm.

Tăng trưởng kinh tế cả năm ước đạt 5,05%, mặc dù thấp hơn mục tiêu đề ra, nhưng là mức tăng trưởng thuộc nhóm cao trên thế giới và khu vực (Malaysia dự báo tăng 4%, Philippines tăng 4% Thái Lan tăng 2,7%, Indonesia tăng 3,5-4,0%, Trung Quốc tăng 5%...).

Các yếu tố nền tảng về thể chế, môi trường đầu tư kinh doanh, hạ tầng, chất lượng nguồn nhân lực, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo… được cải thiện tương đối rõ nét. Hoàn thành 475 km đường cao tốc, nâng tổng số km đường cao tốc của cả nước lên khoảng 1.900 km.

Hệ sinh thái khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, mạng lưới đổi mới sáng tạo quốc gia tiếp tục phát triển mạnh mẽ; khánh thành Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia tại Hòa Lạc; các ngành, lĩnh vực công nghiệp mới, công nghiệp chíp, bán dẫn được thúc đẩy.

- Các thị trường bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đã trải qua một năm đầy thử thách. Nhìn lại một năm đã qua, Bộ trưởng đánh giá những chính sách gỡ vướng của Chính phủ đã phát huy được tác dụng như thế nào?

+ Đúng như vậy, các thị trường vẫn còn tiềm ẩn rủi ro, ảnh hưởng đến niềm tin, tâm lý của nhà đầu tư, doanh nghiệp. Hoạt động sản xuất, kinh doanh gặp nhiều khó khăn, tình trạng doanh nghiệp thiếu đơn hàng diễn ra phổ biến chủ yếu do nhu cầu tiêu thụ trong, ngoài nước suy giảm.

Chính phủ đã thành lập 26 Tổ công tác của Thành viên Chính phủ trực tiếp nắm bắt, tháo gỡ ngay khó khăn, vướng mắc ở địa phương; tiếp tục triển khai Tổ công tác của Chính phủ giải quyết vấn đề bất động sản hoạt động hiệu quả, xem xét, xử lý nhiều văn bản kiến nghị của địa phương, doanh nghiệp, hiệp hội và người người dân.

Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo các Ngân hàng thương mại triển khai gói tín dụng 120.000 tỉ đồng thực hiện phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân. Nhờ đó, thị trường bất động sản dù còn trầm lắng nhưng đã từng bước được cải thiện.

Để tạo cơ sở pháp lý tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp trong việc phát hành và thanh toán TPDN đến hạn, khôi phục niềm tin của thị trường, đồng thời đảm bảo quyền lợi của chủ sở hữu trái phiếu, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 08/2023/NĐ-CP ngày 5-3-2023 về chào bán TPDN.

Sau khi Nghị định được ban hành, cùng với việc triển khai đồng bộ các giải pháp, từ quý II/2023 tình hình thị trường TPDN từng bước được cải thiện và tâm lý nhà đầu tư đã dần ổn định trở lại.

Từ tháng 7-2023, Hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ cũng đã được chính thức đưa vào vận hành, góp phần thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp, tạo thuận lợi cho nhà đầu tư, tăng cường công khai, minh bạch, cảnh báo rủi ro trên thị trường.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: khó khăn, thách thức phải đối mặt vẫn còn rất lớn

- Năm 2024, Quốc hội đặt mục tiêu tăng trưởng trong khoảng 6 - 6,5%. Đây được xem là mục tiêu tương đối cao, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn. Vậy theo Bộ trưởng, đâu sẽ là động lực và thuận lợi, đâu là khó khăn trong năm tới?

+ Năm 2024 được dự báo nước ta tiếp tục có nhiều khó khăn, thách thức đan xen với thuận lợi, thời cơ, nhưng khó khăn, thách thức nhiều hơn.

Trước hết về thuận lợi, thời cơ, quy mô, tiềm lực của nền kinh tế không ngừng được mở rộng qua gần 40 năm Đổi mới. Chúng ta đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm quản lý, ứng phó với những biến động của tình hình thế giới, khu vực, nhất là trong giai đoạn đại dịch COVID-19.

Các yếu tố nền tảng về thể chế, hạ tầng, nguồn nhân lực, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo... tiếp tục được nâng lên, nhất là Quốc hội đã thông qua Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Tổ chức tín dụng (sửa đổi) tại Kỳ họp bất thường đầu năm 2024, từng bước đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển đất nước và thực tiễn phát sinh.

Việc hoàn thành, đưa vào sử dụng khoảng 1.900 km đường cao tốc, trong đó riêng năm 2023 là 475 km đường cao tốc, các tuyến đường ven biển, liên vùng, mở ra không gian phát triển mới cho cả nước, vùng và địa phương. Thể chế liên kết vùng có bước đột phá rõ nét, xác định định hướng phát triển và thu hút đầu tư nhằm phát huy tiềm năng, lợi thế của từng vùng, từng địa phương.

Hoạt động đối ngoại, ngoại giao cấp cao, ngoại giao kinh tế là điểm sáng nổi bật, đạt được những thành tựu quan trọng, có ý nghĩa lịch sử. Qua đó, mở ra cơ hội mới, thời cơ và thuận lợi mới trong hợp tác phát triển trên nhiều lĩnh vực kinh tế.

Tuy nhiên, khó khăn, thách thức phải đối mặt vẫn còn rất lớn. Năm 2024, dự báo các rủi ro tiềm ẩn từ môi trường chính trị - kinh tế thế giới vẫn còn hiện hữu và tiếp tục tác động tiêu cực lên triển vọng phục hồi tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Cạnh tranh chiến lược các nước lớn ngày càng gay gắt hơn, xung đột tại Ukraine và dải Gaza nhiều khả năng còn kéo dài làm gia tăng tình trạng phân mảnh địa chính trị, địa kinh tế.

Tăng trưởng kinh tế, thương mại, đầu tư toàn cầu tiếp tục xu hướng giảm. Lạm phát, chính sách tiền tệ của một số nền kinh tế lớn còn chứa đựng yếu tố bất định. Các vấn đề an ninh truyền thống, phi truyền thống, an ninh lương thực, an ninh năng lượng… sẽ tiếp tục phức tạp, tác động mạnh, nhiều mặt đến sự ổn định của thế giới, khu vực và nước ta.

Cơ cấu cầu thế giới thay đổi theo hướng tới "tiêu dùng xanh" tạo ra thách thức không nhỏ đối với các sản phẩm của Việt Nam trong việc đáp ứng các yêu cầu về tiêu chuẩn, nguồn gốc xuất xứ, từ đó tham gia sâu vào chuỗi giá trị mới.

- Trước bối cảnh đó, xin Bộ trưởng cho biết các giải pháp để thực hiện thành công các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội trong năm 2024?

+ Để hoàn thành thắng lợi mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2024, cần ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giữ vững ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn. Tập trung vào 3 động lực tăng trưởng; làm mới các động lực tăng trưởng cũ và khai thác hiệu quả các động lực tăng trưởng mới.

Về tài khóa, cần thực hiện tốt các chính sách đã được ban hành theo dõi diễn biến, tình hình trong và ngoài nước, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp để có giải pháp phù hợp; nghiên cứu tiếp tục thực hiện các chính sách miễn, giảm, gia hạn thuế, phí lệ phí.

Vốn đầu tư công tiếp tục là động lực quan trọng cho tăng trưởng, hỗ trợ đầu ra cho nhiều ngành, lĩnh vực. Trong năm 2024, tập trung đẩy nhanh tiến giải ngân vốn đầu tư công ngay từ đầu năm, đặc biệt là các dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia, đường cao tốc, liên vùng, ven biển và các chương trình mục tiêu quốc gia; phấn đấu giải ngân trên 95% kế hoạch được giao.

Cần điều chuyển vốn các dự án không giải ngân được sang các dự án có khả năng giải ngân, không để lãng phí, kém hiệu quả. Chủ động chuẩn bị các điều kiện cần thiết về mặt bằng, mỏ vật liệu, nhân công... để thực hiện ngay sau khi được giao kế hoạch vốn.

Về tiền tệ, cần thực hiện các giải pháp tín dụng phù hợp, đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế, hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng kinh tế. Khuyến khích các tổ chức tín dụng tiết giảm chi phí, đơn giản hóa thủ tục cho vay, phấn đấu giảm mặt bằng lãi suất cho vay; tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng của doanh nghiệp, người dân.

Về thương mại và du lịch, cần kịp thời thông tin về thị trường, hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng nhanh các tiêu chuẩn mới của nước đối tác xuất khẩu, khai thác hiệu quả các thị trường lớn, tiềm năng, các FTA đã ký kết; tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp trong thực hiện thủ tục thông quan hàng hóa

Đẩy nhanh đàm phán, ký kết Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện Việt Nam - UAE, các FTA với Brazil, Khối thị trường chung Nam Mỹ (MERCOSUR)..., khai thác thị trường thực phẩm Halal để mở rộng thị trường xuất khẩu.

Tiếp tục đẩy mạnh cuộc vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam, các chương trình, hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm, kết nối cung cầu trong nước... Triển khai đồng bộ các giải pháp về quảng bá, xúc tiến du lịch, vận tải, xuất nhập cảnh... để đẩy mạnh thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế.

Bên cạnh đó, thực hiện quyết liệt, hiệu quả 3 đột phá chiến lược về thể chế, hạ tầng và nguồn nhân lực. Đẩy mạnh cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, quy định kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư.

Một giải pháp quan trọng khác là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là nhân lực trong lĩnh vực công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo, chíp bán dẫn gắn với đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, phát triển và ứng dụng công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp.

Cùng với đó, thực hiện đồng bộ, toàn diện, hiệu quả các hoạt động đối ngoại, hội nhập quốc tế. Khẩn trương cụ thể hóa kết quả làm việc của lãnh đạo cấp cao với các đối tác, những thắng lợi trong công tác đối ngoại, ngoại giao kinh tế năm 2023.

Đẩy mạnh ngoại giao kinh tế phục vụ cơ cấu lại nền kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài chất lượng cao, nhất là các lĩnh vực mới, mang tính đột phá. Chủ động, tích cực tham gia các diễn đàn đa phương; nâng cao vị thế, uy tín đất nước trên trường quốc tế.

- Thực tế cho thấy, doanh nghiệp hiện vẫn gặp nhiều khó khăn, khả năng hấp thụ vốn yếu. Từ góc độ cơ quan thiết kế chính sách, Bộ trưởng có thể nêu rõ một số giải pháp để trợ lực cho doanh nghiệp trong năm 2024?

+ Hiện nay, chúng ta có gần 920.000 doanh nghiệp đang hoạt động, tuy nhiên chủ yếu có quy mô nhỏ bé, với gần 98% là các doanh nghiệp có quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa. Để trợ lực cho doanh nghiệp, cần giải quyết vấn đề căn cơ, nguyên nhân gốc rễ thay vì xử lý vấn đề hiện tượng.

Vì vậy, cần nhanh chóng tháo gỡ những điểm nghẽn, rào cản pháp lý đang cản trở hoạt động đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp. Trong đó, cần tập trung giải quyết ngay những bất cập đã được doanh nghiệp phản ánh nhiều lần như quy định về phòng cháy chữa cháy, kiểm tra chuyên ngành...

Tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp giảm gánh nặng chi phí, tăng khả năng tiếp cận vốn và các nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước. Rà soát tổng thể các chính sách về thuế để đề xuất sửa đổi, bổ sung chính sách ưu đãi và lộ trình áp dụng cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực phát triển xanh, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Đồng thời, rà soát chính sách tín dụng nhằm tiết giảm chi phí, hạ lãi suất vay vốn, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn. Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường mới, đẩy mạnh xuất khẩu và thúc đẩy tiêu dùng trong nước.

Đẩy mạnh triển khai các chính sách, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, tập trung vào các ngành: sản xuất chip bán dẫn, năng lượng mới (hydrogen)…

Ngoài các cơ chế, chính sách của Nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp cũng cần nỗ lực thực hiện các giải pháp, hướng đi mạnh dạn, đột phá, sáng tạo và hiện đại, nắm bắt thời cơ, không chỉ để tự lớn mạnh mà còn đóng góp chung vào sự phát triển của đất nước.

Về phía các tổ chức, hiệp hội doanh nghiệp, cần chủ động nghiên cứu, đánh giá thực tiễn, đề xuất với Chính phủ các giải pháp, sáng kiến để phát triển doanh nghiệp, phục hồi nền kinh tế.