Cấm hay cho phép người lao động rút BHXH 1 lần đều là bài toán khó

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH, sửa đổi) đưa ra 2 phương án về nhận BHXH 1 lần để lấy ý kiến:

Phương án 1: người lao động (NLĐ) có thời gian đóng BHXH trước ngày luật này có hiệu lực thi hành (dự kiến ngày 1-7-2025), sau 12 tháng không tham gia BHXH bắt buộc, tự nguyện và thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì được rút BHXH 1 lần. Sau thời gian luật có hiệu lực thi hành, NLĐ không được rút BHXH 1 lần nữa.

Phương án 2: Sau 12 tháng NLĐ không tham gia BHXH bắt buộc, tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì được rút BHXH 1 lần, nhưng không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào Quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian còn lại được bảo lưu để NLĐ tiếp tục tham gia khi có điều kiện và hưởng các chế độ BHXH.

Theo LS Lê Trọng Thêm (Điều hành Công ty Luật LTT & Lawyers), việc lựa chọn phương án 1 hay phương án 2 đều có thể tác động đến tâm lý "rút bảo hiểm để né chính sách siết rút một lần". Nhưng để giải quyết được bài toán BHXH đứng trước nguy cơ ảnh hưởng bởi hoạt động đồng loạt rút 1 lần cũng như hỗ trợ cho những NLĐ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phải "gặt lúa non" thì phương án 2 vẫn là phương án dung hòa hơn. Việc đưa ra hàng rào kỹ thuật để thu hẹp đối tượng thực sự có khó khăn về tài chính buộc phải rút BHXH 1 lần là cần thiết.

 LS Thêm đề xuất cũng cần có thêm các chính sách hỗ trợ NLĐ giải quyết các bước đệm trước khi đi đến quyết định rút BHXH 1 lần như cho phép NLĐ được tiếp cận khoản vay từ tổ chức tín dụng thương mại hoặc tín dụng chính sách hoặc BHXH có thể cho tạm ứng 1 khoản tiền nếu sau 1 thời gian mà không thể hoàn trả thì mới có quyền rút BHXH 1 lần. "Nói tóm lại, cơ quan quản lý về BHXH cần nghiên cứu thêm các chính sách hỗ trợ như là bước đệm nhằm hạn chế việc rút BHXH 1 lần"- LS Thêm đề xuất.

Theo Bộ LĐ-TB&XH, phương án 1 khắc phục được thực trạng NLĐ rút BHXH một lần nhiều lần. Tuy nhiên, phương án 1 có thể có sự so sánh giữa những NLĐ tham gia trước và sau khi luật có hiệu lực.

Với phương án 2, cơ quan soạn thảo cho rằng không có sự khác nhau giữa người tham gia BHXH trước và sau khi luật mới có hiệu lực. NLĐ hưởng BHXH một lần nhưng vẫn bảo lưu được một phần thời gian đóng, khi tiếp tục tham gia sẽ được cộng nối để hưởng chế độ BHXH.

Tuy nhiên, việc quy định chỉ được giải quyết một phần thời gian đóng có thể gặp phải nhiều phản ứng của NLĐ, có thể tăng đột biến số người đề nghị rút BHXH một lần trước khi luật mới có hiệu lực thi hành. Việc này ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp do nó tác động đến tất cả NLĐ, cả những người hiện nay đang tham gia và sẽ tham gia sau thời điểm Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực.

Ngoài ra, phương án 2 cũng không giải quyết triệt để được việc rút BHXH một lần và thực trạng NLĐ nhiều lần rút BHXH một lần. Nếu thực hiện phương án này thì sau đó vẫn phải tiếp tục sửa đổi quy định để tiến tới phù hợp với tiêu chuẩn, thông lệ chung và đúng bản chất, mục tiêu của chế độ hưu trí.

Từ các phân tích trên, cơ quan soạn thảo khẳng định: "Cả hai phương án đều phải chấp nhận lát cắt nhất định, song về mặt xã hội cần ưu tiên phương án nào giảm thiểu sự phản ứng của NLĐ".