Biếu - xén

Trong bản in này, Đặng Huy Trứ nêu đến 104 trường hợp người làm quan phải từ chối nhận quà tặng (từ); chỉ có 5 trường hợp có thể nhận (khả thụ) biếu xén của người khác. Trong 104 trường hợp đó hiển nhiên có quy định về việc quan chức phải từ chối nhận quà của người chủ ý hối lộ và quà cáp có nguồn gốc từ tham nhũng mà có.

Tiền nhân đã sớm nhìn ra tệ trạng ấy và làm thành quy định để ngăn chặn, xử phạt. Tuy nhiên, sách thánh hiền dù có cao thâm đến mấy vẫn khó ngăn trở lòng tham của con người. Bằng chứng là thời nào cũng diễn ra nạn đưa và nhận hối lộ, dưới nhiều dạng thức khác nhau - trong đó có biếu xén vật chất - nhằm mưu cầu lợi ích riêng. Mỗi thời biến tướng một kiểu nhưng bản chất của nó cơ bản giống nhau.

Tặng quà là tập tục văn hóa, không chỉ Việt Nam mà ở nhiều nước cũng có. Đó là nét đẹp văn minh. Tuy nhiên, khi đời sống xã hội thay đổi nhiều, giá trị kim tiền lên ngôi thì tặng quà trở thành sự trá hình của đưa hối lộ. Vì thế, nhà nước đã ra sức chấn chỉnh.

Mới đây, trong Chỉ thị về tổ chức Tết nguyên đán 2018, Ban Bí thư trung ương chỉ đạo: Nghiêm cấm việc biếu, tặng quà Tết cho lãnh đạo cấp trên, cấp trên "tranh thủ" cấp dưới với mọi hình thức. Tại phiên làm việc của Chính phủ ngày 28-12, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng yêu cầu "các chủ tịch, bí thư địa phương không phải lên trung ương biếu xén nữa". Và, cách đây vài ngày, Cục Phòng chống tham nhũng - Thanh tra Chính phủ đã mở 3 đường dây nóng tiếp nhận tố giác về tặng quà trái quy định dịp Tết nguyên đán Mậu Tuất.

Những chỉ đạo trên không phải mới. Từ năm ngoái, Thủ tướng đã có văn bản chỉ đạo nghiêm cấm việc này. Năm nay nhắc nhở tiếp, tức là tình hình chưa chuyển biến mấy. Cục Phòng chống tham nhũng từ vài năm trước cũng đã mở "đường dây nóng tặng quà" nhưng hồi tháng 3-2017, đơn vị này thông tin cả năm 2016 không phát hiện trường hợp nào tặng quà trái quy định (!). Ngoài 2016, cũng có thể xem 2017 là năm liêm khiết khi chỉ có 27 cán bộ nhận quà trái quy định tự giác đem nộp lại, tổng giá trị 528 triệu đồng thôi. Phải chi những năm trước cũng "trong sạch" thế này thì đâu có chuyện Trịnh Xuân Thanh dành đến 4 tỉ đồng của PVC để chi xài biếu xén dịp Tết; có đâu Nguyễn Xuân Sơn của OceanBank nhét vào túi Ninh Văn Quỳnh của PVN những 20 tỉ đồng gọi là tiền cảm ơn; tìm đâu ra một doanh nghiệp tặng nhà, cho xe cựu bí thư Thành ủy Đà Nẵng… Khi những khoản cho tặng lên đến hàng chục tỉ đồng thì chắc chắn không phải là quà tặng nữa. Đó là khoản tiền được xén ra từ "đâu đó" để đút lót, đưa hối lộ trên cơ sở mối quan hệ "bánh ít đi, bánh quy lại", vi phạm pháp luật hình sự rõ ràng.

Khi nào các thiết chế pháp lý như Luật Phòng chống tham nhũng và các văn bản dưới luật liên quan chưa phát huy tác dụng trong việc chống tặng quà sai quy định thì những nỗ lực ngăn chặn tệ trạng này bằng biện pháp hành chính sẽ khó mang lại hiệu quả thực chất...