Ẩn ý của Mỹ trong chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương

Tổng thống Mỹ D.Trump và Thủ tướng Ấn Độ N. Modi - Ảnh: AFP

Tại buổi gặp gỡ báo chí tuần qua, phó trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á và Thái Bình Dương, Alex N. Wong, đã giải thích hàm ý của chính quyền Tổng thống Donald Trump khi đưa ra chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Nếu nhìn vào năm đầu tiên của chính quyền Tổng thống Donald Trump, thì đây là một năm quan trọng về chính sách Mỹ đối với Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Tổng thống Trump, ngay cả trước khi nhậm chức, đã có mối quan hệ sâu sắc với các lãnh đạo đồng minh của Mỹ trong khu vực. Ông đã tiếp đón một số lãnh đạo tại Mar-a-Lago và các chuyến thăm cấp quốc gia. Mỹ đã cử bộ trưởng quốc phòng, ngoại trưởng và nhiều viên chức chính phủ trong các chuyến đi đến khu vực và đã kết thúc năm qua bằng chuyến đi lịch sử của Tổng thống Donald Trump đến Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, đây là chuyến công du dài nhất đến khu vực của tổng thống. Và trong chuyến đi này, Tổng thống Trump đã trình bày khái niệm về chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và mở rộng trong bài phát biểu của ông tại Đà Nẵng, Việt Nam.

2 điểm khác biệt

Nhấn mạnh rằng Mỹ đã theo đuổi chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và mở rộng cửa trong khu vực trong ít nhất 70 năm, kể từ Thế Chiến II, ông Wong cũng lưu ý 2 điều khác biệt trong chính sách mới này.

Khác biệt đầu tiên, khi sức nặng về dân số và kinh tế của Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương phát triển, thì trọng tâm và nỗ lực trong khu vực phải tăng theo tương xứng.

Khác biệt thứ hai, trước đây, người ta sử dụng thuật ngữ châu Á Thái Bình Dương, hay chỉ đơn giản là châu Á, nhưng chính quyền Trump đã chọn cụm từ Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương vì 2 lý do quan trọng.

Thứ nhất, nó xác nhận thực tế lịch sử và thực tế hiện tại rằng Nam Á, cụ thể là Ấn Độ, đóng vai trò quan trọng tại Thái Bình Dương, Đông Á và Đông Nam Á. Đây là sự thật trong hàng ngàn năm và vẫn là sự thật cho đến hôm nay. Thứ hai, đây là lợi ích Mỹ, cũng như lợi ích của khu vực, rằng Ấn Độ đóng vai trò rất lớn trong khu vực. Ấn Độ là quốc gia được đầu tư theo kiểu tự do và mở rộng cửa. Đây là chế độ dân chủ. Đây là quốc gia có thể bảo vệ và gắn liền với tự do và mở cửa tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, và chính sách của Mỹ là bảo đảm Ấn Độ đóng vai trò này, trở thành quốc gia có nhiều ảnh hưởng hơn theo thời gian trong khu vực.

Thời điểm thúc đẩy chiến lược

Theo ông Wong, nếu như năm đầu tiên được xem là năm giới thiệu khái niệm chiến lược, thì năm thứ hai và các năm tiếp theo của chính quyền Trump là những năm hình thành và thực hiện chiến lược. "Đây là giai đoạn tôi, Vụ Các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương, và những vị khác khắp liên cơ quan thực sự tham gia khi chúng tôi thúc đẩy chiến lược này"- ông khẳng định.

Hàm ý khi nói đến chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và mở rộng thể hiện ở 2 điểm mới: tự do và mở rộng cửa.

Tự do, trước hết là vùng bay quốc tế

Mở cửa, trước tiên và trên hết là giao thông đường biển và hàng không mở rộng. Giao thông đường biển mở rộng thực sự là nguồn sống của khu vực. "Khi nhìn vào thương mại thế giới với 50% đi qua Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương dọc theo đường biển, đặc biệt đi qua biển Đông, thì đường biển và đường hàng không mở rộng tại Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đang dần trở nên thiết yếu và quan trọng cho thế giới"- ông nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, mở cửa cũng hàm ý cơ sở hạ tầng mở rộng hơn nhằm khuyến khích hội nhập khu vực và phát triển kinh tế mạnh hơn. "Chúng tôi muốn giúp khu vực thực hiện cơ sở hạ tầng theo cách phù hợp, cơ sở hạ tầng thực sự hội nhập và tăng GDP của các nền kinh tế lập hiến, chứ không phải ép đè họ xuống"- phó trợ lý Ngoại trưởng Mỹ nói.

Mở rộng cũng có ý là đầu tư mở rộng hơn, cấu trúc luật lệ minh mạch hơn. Thương mại mở rộng cửa hơn, tự do, công bằng và có đi có lại.

Mỹ ủng hộ tự do hàng hải, hàng không ở biển Đông

Tại Hội nghị Đối thoại ASEAN-Mỹ lần thứ 31 diễn ra từ 2 đến 3-4 tại Malaysia, quyền trợ lý Ngoại trưởng Mỹ, bà Susan Thornton, đã chia sẻ ý tưởng của Mỹ về chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở, cho rằng triển khai chiến lược này, Mỹ mong muốn cùng ASEAN và các đối tác ở khu vực xây dựng một trật tự cân bằng, bình đẳng, tự do thương mại, đầu tư, dựa trên luật lệ. Mỹ cũng hoan nghênh việc ASEAN và Trung Quốc đi vào đàm phán thực chất về Bộ quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC), trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982, và khẳng định ủng hộ việc giải quyết hoà bình các tranh chấp ở biển Đông trên cơ sở luật pháp quốc tế, tầm quan trọng của tự do hàng hải và hàng không ở biển Đông, tôn trọng chủ quyền và không quân sự hoá.