Chớ xem nhẹ bảo hiểm tai nạn lao động!

Mới đây, khi đến sửa nhà cho khách hàng, do bất cẩn, ông Nguyễn Đức Sinh (60 tuổi; quận Gò Vấp, TP HCM), thợ xây dựng, ngã từ trên cao xuống bị gãy xương cột sống. Theo chỉ định của bác sĩ, ông phải nằm bất động trên giường 2 tháng. Từ trước đến nay, ông Sinh là lao động tự do, không tham gia bảo hiểm tai nạn lao động (TNLĐ) - bệnh nghề nghiệp. Do đó, khi bị tai nạn, ông không được hưởng các chế độ TNLĐ như những người lao động (NLĐ) làm việc trong khu vực có quan hệ lao động, có tham gia BHXH bắt buộc.

Nhiều rủi ro

Từ khi ông Sinh bị tai nạn, không thể đi làm, mất nguồn thu nhập chính, cuộc sống gia đình gặp nhiều khó khăn. Vợ ông nay đã 58 tuổi, sức khỏe yếu, làm giúp việc gia đình, công việc không ổn định, thu nhập chưa tới 5 triệu đồng/tháng. Trong khi đó, vợ chồng ông đang nuôi con gái học đại học năm thứ nhất, cộng thêm khoản chi phí sinh hoạt, thuốc thang nên thu nhập không đủ chi tiêu.

Cũng từng rơi vào hoàn cảnh khốn đốn do tai nạn trong quá trình làm việc là trường hợp của anh Nguyễn Đức Trung (ngụ quận 8, TP HCM). Anh Trung là tài xế giao hàng cho app Ahamove mới được hơn 5 tháng. Trong một lần giao hàng tại quận 12, anh không may bị người đi đường va chạm khiến anh bị rạn xương cánh tay phải bó bột 1 tháng, không thể đi làm. Người gây tai nạn khi đó bỏ chạy, bản thân anh là tài xế mới không có bảo hiểm nên khi xảy ra tai nạn không được đền bù gì.

Trong khi đó, vợ anh Trung cũng là lao động tự do, phụ bán hàng ở chợ, thu nhập bấp bênh, con còn nhỏ nên rất thiếu thốn. "Khi xảy ra biến cố, tôi mới thấy việc không tham gia bảo hiểm TNLĐ - bệnh nghề nghiệp là điều thiệt thòi. Sau sự cố, tôi mong có thể tiếp cận chính sách bảo hiểm TNLĐ dành cho lao động tự do để khi không may xảy ra tình huống tương tự thì gia đình bớt chật vật hơn" - anh Trung bày tỏ.

Hiện tài xế xe công nghệ phải đối mặt nhiều nguy cơ. Không được ký hợp đồng hay tham gia BHXH, họ chỉ có bảo hiểm tai nạn song kể cả chính sách này cũng chưa được áp dụng đồng đều, một số ứng dụng chỉ mua bảo hiểm cho tài xế lâu năm nên khi xảy ra tai nạn, tài xế mới phải tự lo.

Theo Cục Thống kê - Bộ Tài chính, số NLĐ có việc làm quý I/2025 của cả nước ước tính là 51,9 triệu người, trong đó NLĐ có việc làm phi chính thức chiếm 64,3%, gồm: lao động gia đình không được hưởng lương; người chủ của cơ sở, lao động tự làm trong khu vực phi chính thức; người làm công hưởng lương không được ký hợp đồng lao động (HĐLĐ) hoặc ký hợp đồng làm việc có thời hạn nhưng không được đóng BHXH...

Từ thực tế trên, Bộ Nội vụ nhận định lực lượng lao động có việc làm phi chính thức đang góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Nhưng cũng có nhiều NLĐ trong khu vực này bị tai nạn nghiêm trọng trong quá trình làm việc không được hưởng chế độ BHYT, bảo hiểm TNLĐ... cuộc sống gặp nhiều khó khăn. "Trong 5 năm qua, số người làm việc không theo HĐLĐ chết do TNLĐ bình quân trên 2.000 người/năm, gấp gần 2 lần khu vực NLĐ có quan hệ lao động" - Bộ Nội vụ cho biết.

Cần đơn giản thủ tục

Nhằm mở rộng hơn chính sách của Nhà nước trong việc chủ động phòng ngừa TNLĐ, ngày 1-11-2024, Chính phủ đã ban hành Nghị định 143/2024/NĐ-CP về bảo hiểm TNLĐ theo hình thức tự nguyện đối với NLĐ làm việc không theo HĐLĐ (hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2025).

Theo đó, NLĐ sẽ đăng ký tham gia với cơ quan BHXH theo phương thức đóng 6 tháng một lần (mức đóng bằng 6% tháng lương tối thiểu vùng IV, hiện nay là 3,45 triệu đồng) hoặc 12 tháng một lần (mức đóng bằng 12% tháng lương tối thiểu vùng IV). Khi xảy ra TNLĐ, người tham gia được giám định mức suy giảm khả năng lao động. 

Trường hợp NLĐ bị suy giảm khả năng lao động từ 5% - 100% do TNLĐ thì sẽ được hưởng trợ cấp một lần, mức tối thiểu bằng 3,5 lần mức lương tối thiểu tháng tính theo vùng IV. Trường hợp NLĐ chết do TNLĐ, chết trong thời gian điều trị TNLĐ lần đầu hoặc chết trong thời gian điều trị thương tật do TNLĐ mà chưa được giám định mức suy giảm khả năng lao động thì thân nhân được hưởng trợ cấp một lần bằng 31,5 lần tháng lương tối thiểu vùng IV.

Ông Trần Dũng Hà, Phó Giám đốc BHXH Khu vực XXVII (TP HCM), cho hay sau khi Nghị định 143/2024/NĐ-CP ban hành, BHXH Khu vực XXVII đã triển khai thực hiện, tổ chức tuyên truyền đến NLĐ. Tuy nhiên, hiện số NLĐ tham gia chưa nhiều. 

Theo ông Hà, loại hình bảo hiểm TNLĐ tự nguyện cũng mang bản chất như BHXH tự nguyện, đối tượng tham gia chủ yếu là lao động tự do, việc làm, thu nhập không ổn định nên chưa quan tâm đến việc tham gia các chính sách bảo hiểm hoặc gặp khó về nguồn tài chính để tham gia hoặc duy trì việc tham gia lâu dài.

Để thu hút người tham gia, ông Hà cho hay BHXH Khu vực XXVII sẽ đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền về bảo hiểm tai nạn tự nguyện gắn với các chính sách về BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình; tăng cường kết nối với các hội nghề nghiệp, nghiệp đoàn, khu vực dân cư đông lao động tự do... để tuyên truyền, vận động NLĐ tham gia.

Bên cạnh đó, so với bảo hiểm tai nạn bắt buộc, bảo hiểm tai nạn tự nguyện theo Nghị định 143 có vẻ mang tính chất của bảo hiểm rủi ro hơn nên thủ tục hưởng cần đơn giản hóa. Chẳng hạn, có thể bỏ qua bước điều tra TNLĐ vốn mất nhiều thời gian, chỉ cần NLĐ có bằng chứng, giấy tờ hợp lệ chứng minh việc xảy ra TNLĐ; chi phí điều trị; mức suy giảm khả năng lao động... thì được giải quyết chế độ. 

"Vì vậy, bên cạnh mức hỗ trợ của Nhà nước, tùy điều kiện kinh tế - xã hội, các địa phương nên xem xét hỗ trợ thêm khoản đóng để giúp NLĐ có thêm điều kiện tiếp cận chính sách an sinh" - ông Hà nói.