CÓ NÊN THƯỞNG TẾT BẰNG HIỆN VẬT: Tránh tình trạng lạm dụng

Những ngày gần đây, khi biết quy định về tiền thưởng có sự thay đổi ở Bộ Luật Lao động (BLLĐ) năm 2019 (có hiệu lực từ ngày 1-1-2021), tập thể công nhân (CN) Công ty TNHH Sambu Vina Sports (huyện Hóc Môn, TP HCM) rất lo lắng. Nhiều người đã trực tiếp gặp các cán bộ Công đoàn (CĐ) cơ sở để hỏi về quy định này.

Dễ gây bất ổn

Bà Trần Thị Gái, Chủ tịch CĐ công ty, cho biết nhiều năm qua, công ty thưởng Tết cho người lao động (NLĐ) bằng 2 tháng lương cơ bản. Trong đó, 1 tháng lương sẽ được chi vào dịp lễ Quốc khánh 2-9 và tháng lương còn lại chi vào dịp nghỉ Tết nguyên đán. Tập thể NLĐ đều hài lòng với mức thưởng này. "Công ty chúng tôi sản xuất balô, túi xách. Khi BLLĐ có hiệu lực và doanh nghiệp (DN) thay đổi hình thức trả thưởng từ tiền mặt sang sản phẩm thì chắc chắn NLĐ sẽ không hài lòng hoặc không đồng ý. Do vậy, cần giữ nguyên quy định thưởng Tết hiện hành để ngăn ngừa bất ổn trong quan hệ lao động" - bà Gái bày tỏ.

Đại đa số người lao động mong muốn nhận thưởng Tết bằng tiền mặt Ảnh: AN KHÁNH

Phụ trách công tác nhân sự kiêm chủ tịch CĐ nhiều năm, ông Lê Đức Thiện, Giám đốc khối hành chính - nhân sự Công ty CP Đối tác NQD (quận Bình Tân, TP HCM), hiểu rõ tâm tư của NLĐ những dịp cuối năm. Đó là luôn mong chờ thưởng Tết và chỉ muốn thưởng bằng tiền mặt bởi tiền đáp ứng các nhu cầu tiêu dùng khác nhau của mỗi NLĐ. Do vậy, theo ông Thiện, nên quy định thưởng bằng tiền để tạo thuận lợi cho NLĐ trong việc chi tiêu. "Nếu DN sản xuất các sản phẩm hàng tiêu dùng thì có thể tặng thêm cho NLĐ, xem đó là quà Tết để động viên. Tuyệt đối không để DN lợi dụng kẽ hở của luật để giải quyết hàng tồn kho bởi điều này sẽ đẩy thiệt thòi về phía DN" - ông Thiện nhấn mạnh.

Bà Phạm Thị Hồng Hà, Chủ tịch CĐ Công ty CP Saigon Food (huyện Bình Chánh, TP HCM), khẳng định 100% NLĐ thích thưởng bằng tiền vì hình thức thưởng này khiến họ cảm thấy giá trị sức lao động của mình được trân trọng. Vì thế, không nên dùng sản phẩm của họ làm ra để quy đổi thành thưởng. "Công ty chúng tôi có trên 2.000 lao động. Mỗi năm, công ty đều có đánh giá công sức đóng góp của NLĐ từng bộ phận để từ đó có hình thức thưởng Tết tương xứng nhằm động viên. Các khoản thưởng Tết được quy bằng tiền để tạo sự phấn khởi cho NLĐ" - bà Hà bày tỏ.

Bảo đảm quyền lựa chọn của người lao động

Đề cập việc thay đổi hình thức trả thưởng trong BLLĐ năm 2019, luật sư Lê Trọng Thêm (Công ty Luật LTT & Lawyers, quận 1, TP HCM, nhìn nhận thực tế hiện nay chính sách thưởng đang được các DN thực hiện bằng các hình thức khác nhau, không chỉ bằng tiền mặt mà bao gồm cả quà, tài sản, cổ phiếu... Mục đích của DN khi thưởng cho NLĐ là khích lệ, động viên, tạo động lực cho NLĐ, đổi lại DN hưởng lợi khi sản lượng, doanh thu tăng. Tuy nhiên, việc thưởng bằng tiền không phải lúc nào cũng giúp DN đạt được mục đích đề ra nên có thể quy đổi một phần tiền thưởng bằng hiện vật. Chẳng hạn, DN có thể thưởng sản phẩm mới cho NLĐ để thông qua đó quảng bá rộng rãi hình ảnh DN. Hay đôi khi khoản thưởng quá ít, nếu trả bằng tiền mặt sẽ khó động viên NLĐ, nên thay thế bằng một phần quà Tết để "dễ coi" hơn chẳng hạn. Ông Thêm cũng bày tỏ thông cảm với sự lo lắng của NLĐ đối với quy định mới bởi nếu được thưởng bằng tiền thì việc chi tiêu dễ dàng hơn. Còn nếu DN thưởng bằng tài sản, sản phẩm thì có thể đặt NLĐ vào thế bí, nhất là khi họ không có kỹ năng mua bán, chuyển nhượng. "Tôi cho rằng số DN lạm dụng quy định, ép NLĐ nhận thưởng bằng tài sản hay hình thức khác sẽ không nhiều vì một khi NLĐ không thỏa mãn với khoản thưởng thì mục tiêu khuyến khích, động viên của DN đối với NLĐ cũng không có ý nghĩa, dẫn đến mối quan hệ lao động giữa các bên dễ bị phá vỡ, đồng thời tính cạnh tranh về thu hút lao động của DN trên thị trường lao động cũng bị mất đi" - ông Thêm nhận định.

Theo các chuyên gia lao động, để tránh tình trạng DN phá vỡ cam kết, trốn tránh nghĩa vụ hoặc tùy nghi thưởng theo ý mình, Chính phủ cần quy định cụ thể thưởng bằng tài sản thì đó là tài sản gì. Cụ thể là có thể dẫn chiếu khái niệm "tài sản" theo quy định tại điều 105 Bộ Luật Dân sự hoặc liệt kê, gợi ý các loại tài sản hay đòi hỏi tài sản đó phải được chứng minh bằng hóa đơn đầu vào, xuất xứ nguồn nguyên liệu, chi phí sản xuất... Mặt khác, việc thưởng bằng "các hình thức khác" cũng rất mơ hồ, cần có hướng dẫn chi tiết, cụ thể để NLĐ và người sử dụng lao động dễ vận dụng. Đặc biệt, thưởng và hình thức trả thưởng phải được quy định rõ trong quy chế thưởng hay thỏa ước lao động tập thể của DN, đồng thời cho phép NLĐ được lựa chọn hình thức thưởng hoặc có quyền từ chối nhận thưởng nếu thấy không phù hợp.

Kỳ tới: Nên hướng dẫn rõ, có tính khả thi