Mua bán, thu gom sổ BHXH là bất hợp pháp

Hoạt động mua bán, thu gom sổ BHXH là bất hợp pháp và bị xử lý theo quy định của pháp luật. Xung quanh vấn đề này, phóng viên Báo Người Lao Động đã có cuộc trao đổi với ông Phạm Tuấn Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Thanh tra - Kiểm tra, BHXH Việt Nam.

.Phóng viên: Thời gian qua, tình trạng thu mua, thanh lý sổ BHXH trên các trang mạng xã hội diễn ra công khai. Vậy BHXH Việt Nam đã phát hiện và xử lý trường hợp nào chưa?

- Ông PHẠM TUẤN CƯỜNG: Theo quy định, sổ BHXH được cấp cho từng người lao động (NLĐ) để theo dõi việc đóng, hưởng các chế độ BHXH là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH. NLĐ tham gia BHXH có quyền được cấp và quản lý sổ BHXH của mình. Hoạt động mua bán, thu gom sổ BHXH dưới bất kể hình thức nào đều là bất hợp pháp và bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Sổ BHXH là giấy tờ ghi nhận quá trình tham gia BHXH của NLĐ làm cơ sở để giải quyết các chế độ. Đây không phải là tài sản nên pháp luật không có quy định được phép mua bán, cầm cố. Tuy nhiên, lợi dụng về ủy quyền theo quy định của Bộ Luật Dân sự và quyền ủy quyền nhận, trợ cấp BHXH, hiện nhiều người đã lôi kéo NLĐ mua bán sổ BHXH và ký giấy ủy quyền đề nghị hưởng, nhận trợ cấp để rút BHXH một lần, hưởng chênh lệch. Tình trạng mua bán sổ BHXH gặp nhiều ở địa phương có KCN lớn, tập trung đông lao động ở các tỉnh, thành như: TP HCM, Bình Dương, Đồng Nai…

Người dân làm thủ tục tại BHXH TP HCM .Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Nguyên nhân của việc mua bán chủ yếu do NLĐ chưa đủ điều kiện sau 12 tháng nghỉ việc nhưng cần tiền ngay, phải chấp nhận bán sổ BHXH với số tiền rất ít. Thực tế đã có trường hợp ủy quyền cho đối tượng mua bán sổ để nhận 30 triệu đồng chỉ bằng 20%, số tiền được thanh toán BHXH một lần của người này mà đối tượng nhận được là trên 150 triệu đồng. Khi biết mình bị mất số tiền lớn, người này rất xót xa, tiếc nuối.

Ngoài ra, còn có tình trạng người thu mua sổ cố tình thông tin việc giải quyết thủ tục BHXH rất phức tạp đẩy NLĐ vào tâm lý lo lắng, e ngại việc thực hiện thủ tục giải quyết và đồng ý bán sổ BHXH với giá rẻ.

Qua thực hiện kiểm tra, rà soát đã nắm bắt, phát hiện các vấn đề này, với bản chất sự việc là mua bán nhưng NLĐ và người mua sổ đã hợp pháp hóa bằng hình thức ủy quyền đề nghị giải quyết, nhận chế độ nên gặp khó khăn trong xử lý. Do vậy, BHXH Việt Nam đã chỉ đạo BHXH các tỉnh, thành nâng cao trách nhiệm trong tiếp nhận hồ sơ, thẩm định, xem xét kỹ khi gặp các hồ sơ được ủy quyền đề nghị giải quyết cho từ người thứ 2 trở đi.

.Có đối tượng sẵn sàng mua cả sổ BHXH bị lỗi, bị trùng số, vướng thủ tục… và khẳng định có thể giải quyết được các vấn đề trên? Liệu rằng có sự tiếp tay của cán bộ cơ quan BHXH?

- Tôi xin khẳng định là không có khái niệm "sổ lỗi" mà ở đây có thể là sổ thuộc các trường hợp như một người có 2 sổ BHXH (nguyên nhân là do trước đây NLĐ đi làm nhiều nơi). Ngoài ra, có thể thông tin trên sổ chưa khớp thông tin trên giấy tờ tùy thân; sổ bị rách, nát, mất tờ rời; sổ chưa chốt quá trình sau khi nghỉ việc; sổ của NLĐ chưa đủ điều kiện thời gian giải quyết BHXH một lần theo quy định của pháp luật… Khi tiếp cận với NLĐ có nhu cầu, đối tượng mua đã quy chụp cho đó là "sổ lỗi" để ép NLĐ bán giá rẻ. BHXH Việt Nam đã có hướng dẫn về thủ tục hành chính xử lý đối với các trường hợp sổ nói trên. Các thủ tục được giải quyết công khai, minh bạch, không thu phí (như: gộp sổ, cấp lại sổ rách, mất, hiệu chỉnh thông tin…), nên NLĐ cần tỉnh táo để bảo đảm quyền lợi của mình.

Một chiêu trò khác đó là đối tượng mua sổ thường gây tâm lý "thủ tục, hồ sơ phiền phức" để NLĐ đồng ý bán sổ; cũng có trường hợp mạo danh cơ quan BHXH, người trong cơ quan BHXH hoặc giới thiệu có quan hệ, quen biết để làm thủ tục nhanh gọn…; thậm chí có đối tượng thu mua sổ BHXH còn hẹn địa điểm thực hiện "giao dịch mua, bán" tại trụ sở UBND phường, xã.

Đến nay, qua kiểm tra nhiều hồ sơ hưởng BHXH một lần có ủy quyền đề nghị thanh toán cho thấy các hồ sơ đều được giải quyết đúng quy trình, đúng quy định của pháp luật, chưa phát hiện dấu hiệu viên chức cơ quan BHXH vi phạm, sai sót hoặc tiếp tay, thông đồng với các đối tượng thu gom sổ BHXH. Hiện chúng tôi vẫn thường xuyên kiểm tra, rà soát, nếu có phát hiện viên chức sai phạm, tiếp tay trong việc này, sẽ kiên quyết xử lý theo quy định.

.Cơ quan BHXH đã có những giải pháp gì để ngăn chặn hành vi mua bán, thu gom, cầm cố sổ BHXH?

- Sổ BHXH được cấp là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, nhất là khi đủ điều kiện, NLĐ sẽ được hưởng chế độ hưu trí và được cấp thẻ BHYT để an sinh, chăm sóc sức khỏe khi về già. Do đó, hoạt động mua bán, thu gom sổ BHXH dưới bất kể hình thức nào đều là hành vi trái pháp luật.

BHXH Việt Nam và BHXH các tỉnh, thành đã liên tục đưa ra nhiều cảnh báo tới NLĐ. Mới đây, BHXH Việt Nam đã có công văn gửi Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) đề nghị đơn vị này vào cuộc, hỗ trợ xử lý nghiêm các hoạt động này trên mạng xã hội. Đồng thời có biện pháp xử lý nghiêm các hành vi mua gom sổ BHXH của các hội, nhóm, fanpage…; BHXH các tỉnh, thành tăng cường truyền thông, cảnh báo đến người dân và kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm để kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý.

BHXH Việt Nam cũng đã có nhiều văn bản chỉ đạo BHXH các địa phương thực hiện quy trình nghiệp vụ chặt chẽ, tổ chức rà soát diện rộng để phát hiện những dấu hiệu, hình thức vi phạm. Thường xuyên nghiên cứu áp dụng biện pháp công nghệ, nghiệp vụ khi tiếp nhận, giải quyết để đối phó với các phương thức liên tục thay đổi của đối tượng mua, thu gom sổ để thanh toán BHXH một lần.

Để ngăn chặn trục lợi chính sách, bảo đảm quyền lợi NLĐ, trong Luật BHXH sửa đổi lần này, BHXH Việt Nam đề nghị bổ sung quy định nghiêm cấm hành vi mua bán, cầm cố sổ BHXH, cũng như mượn hồ sơ của người khác; kiến nghị giao cơ quan BHXH có thêm trách nhiệm, quyền hạn để chủ động thanh tra, kiểm tra, phát hiện, xử lý vi phạm.