Trị bệnh cho “zombie công sở”

Zombie được dùng để chỉ những nhân viên không gắn kết với doanh nghiệp (DN), nhưng lại không ra đi, từ đó gây ảnh hưởng trầm trọng tới văn hóa công sở và hiệu suất kinh doanh của cả công ty. Điều đáng báo động, nó như một loại virut có khả năng lây lan cực nhanh, làm mất động lực và giảm khả năng sáng tạo trong môi trường làm việc.

^{Bắt bệnh zombie}

Theo khảo sát của Anphabe trên 26.000 người làm việc tại Việt Nam, chỉ có 13,8% nhân viên thật sự gắn kết với công ty, 46,9% nhân viên gắn kết, 36,8% thờ ơ và 2,5% rất không gắn kết. Đáng chú ý, trong số 39,3% nhân sự thờ ơ với công ty thì có tới 67% vẫn ở lại. Họ là những người đi làm, nhưng không nỗ lực cho công việc; không gắn bó với công ty, nhưng lại không có ý định nghỉ việc.

Lãnh đạo các doanh nghiệp (DN) rất đau đầu trong việc ứng phó với những zombie này, cũng như nguy cơ lan truyền ảnh hưởng tiêu cực của nó. Đặc biệt, nếu không có giải pháp để chữa bệnh và phòng bệnh, "tấm gương" từ những zombie này sẽ hạ gục những nhân viên khác bằng thái độ và hành vi tiêu cực.

Cũng theo khảo sát của Anphabe, trung bình cứ 4 nhân viên thì có 1 zombie công sở, chiếm tỉ lệ 25%. Nhóm 25% zombie công sở này khiến DN thất thoát 11,7% hiệu suất làm việc. Nhân viên càng trẻ thì hội chứng zombie càng có xu hướng gia tăng. Cụ thể, tỉ lệ zombie ở thế hệ Gen Y (nhóm nhân sự sinh năm 1994 - 1998) lên tới 30,9%. Đáng chú ý, tỷ lệ nhân viên zombie gia tăng theo thời gian. Mặc dù lượng nhân viên thờ ơ với công việc và công ty chỉ tăng nhẹ từ 35,2% năm 2015 lên 36,8% năm 2016, nhưng tỉ lệ nhân viên thờ ơ có xu hướng không nghỉ việc ngày càng tăng lên. Nếu năm 2015, tỉ lệ này là 12,6% thì năm 2016 đã tăng gấp đôi, lên 24,6%.

Thực tế, có rất nhiều nhân viên đang làm việc kém hiệu quả. Khảo sát cho thấy, trung bình số ngày các nhân viên zombie đi làm, nhưng không tập trung và không hiệu quả lên tới 57,5 ngày làm việc trong 1 năm. "Zombie công sở là bài toán khó với tất cả các nhà quản lý, nhưng nếu xử lý được hiệu quả thì sẽ đem lại nhiều cơ hội tối đa hóa hiệu suất cho tổ chức", đại diện Anphabe nhận định.

Bốc thuốc trị bệnh

Để điều trị căn bệnh "zombie công sở", cần có nhiều giải pháp kết hợp. Trên thực tế, các nghiên cứu chỉ ra rằng, chỉ có 54% nhân sự tự tin về năng lực làm việc của mình, bởi vậy theo đại diện Cargill, điều quan trọng là trong công tác nhân sự, DN phải đặt đúng người đúng việc, hướng nhân viên tin vào sự thay đổi, đồng nghĩa DN cũng phải thay đổi.

Các giám đốc nhân sự đều chia sẻ một quan điểm chung là cần tìm ra nguyên nhân của tình trạng lười biếng ở nhân viên: Liệu đó có phải là doanh nghiệp chưa tạo đủ điều kiện cho nhân viên, gia đình họ có vấn đề, bệnh tật, con cái…? Khi đã bắt đúng bệnh, các cấp quản lý cần đưa ra phác đồ điều trị đặc hiệu, phù hợp với từng zombie công sở. Trong điều trị, cần kết hợp hiệu quả giữa việc tạo sức ép và tạo động lực, tạo sự gắn kết với tổ chức để họ phấn đấu.

Bà Phạm Vũ Minh Đan, Giám đốc nhân sự Techcombank đã từng chia sẻ một kinh nghiệm rất hay về tạo động lực cho nhân viên. Theo đó, phải tổ chức làm sao để người lao động (NLĐ) được thành công, thay vì khai thác được nhiều nhất từ họ. Khi thành công thì tự nhân sự có động lực. Bản chất khi ấy DN thu về được nhiều hơn từ NLĐ g nhưng NLĐ lại thấy đó là nguồn vui của chính họ.

Ở không ít DN, bệnh zombie xuất phát từ việc NLĐ bị áp lực, họ làm hoặc bỏ ra rất nhiều công sức mà không ra kết quả, nên cảm thấy rất nản và buông xuôi. Giải pháp trong trường hợp này là NLĐ cần được hỗ trợ để đạt kết quả trong công việc, được ghi nhận và tưởng thưởng. Công việc khi ấy tự động trở thành động lực. Có nhiều tổ chức dọn ra "mâm cỗ" rất ngon nhưng không ai ăn được vì nhân sự không thể nào đạt được mức đó. Do vậy, tạo ra mâm cỗ ngon và hướng dẫn nhân viên làm sao ăn được mâm cỗ đó sẽ là giải pháp hạn chế zombie.

Tuy nhiên, khi DN đã làm mọi cách, đã rất thiện chí nhưng không thấy được sự thay đổi tích cực ở nhân viên, vì lợi ích chung của tổ chức, DN sẽ buộc phải chia tay những zombie đã "hết thuốc chữa".

Cách phổ biến nhất để những nhân sự này hoặc phải thay đổi hoặc phải ra đi là chuyển nhân viên zombie sang một chiến tuyến mới - vị trí mới thử thách hơn, khó khăn hơn, nhưng không thay đổi thu nhập. Cách làm thêm việc mà không thêm lương này sẽ khiến zombie tự nghỉ việc. Trong trường hợp tích cực, biện pháp mạnh này có thể là giải pháp hữu hiệu để nhân viên lấy lại động lực làm việc.

Cuối cùng là giải pháp "bàn tay sắt". Khi DN đã quyết định chia tay nhân viên zombie, nhưng gặp trở ngại, bộ phận nhân sự cần chuẩn bị đầy đủ bằng chứng để trao đổi thẳng thắn và có lý do nói lời chia tay với nhân viên.