Đề cử Giải thưởng "Tác phẩm văn hóa - nghệ thuật xuất sắc": 3 tác phẩm sáng tạo, nhân văn, lan tỏa

Ba hội chuyên ngành - gồm: Hội Nhà văn TP HCM, Hội Mỹ thuật TP HCM và Hội Nhiếp ảnh TP HCM - đã thống nhất đề cử 3 tác phẩm tiêu biểu, phản ánh sinh động diện mạo sáng tạo của thành phố và tinh thần thời đại.

Những sáng tác nổi bật

Tại cuộc họp ngày 3-12, nhà văn Trịnh Bích Ngân - Chủ tịch Hội Nhà văn TP HCM, GS-TS Nguyễn Xuân Tiên - Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP HCM và nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Hoài Trung - Chủ tịch Hội Nhiếp ảnh TP HCM, đã chia sẻ những nhận định sâu sắc về giá trị văn hóa - nghệ thuật và thông điệp mà các tác phẩm được đề cử mang lại. Các ý kiến đều khẳng định sự đa dạng, giàu bản sắc và tính nhân văn của những sáng tác văn hóa - nghệ thuật TP HCM giai đoạn hiện nay.

Năm nay, Hội Mỹ thuật TP HCM giới thiệu tác phẩm khắc gỗ "Sài Gòn ngày và đêm" (70 x 105 cm) của họa sĩ Vũ Hoàng Dũng. Đây là tác phẩm nổi bật bởi cách xử lý chất liệu truyền thống để diễn đạt ý niệm hiện đại. GS-TS Nguyễn Xuân Tiên cho rằng tác phẩm này đã "kết nối ký ức văn hóa với nhịp sống đương đại bằng ngôn ngữ tạo hình cô đọng, giàu biểu cảm".

Bố cục "Sài Gòn ngày và đêm" lấy hình hoa cúc làm trung tâm - biểu tượng cho sự thanh lịch, phồn thịnh và vẻ đẹp của Sài Gòn - Gia Định - TP HCM. Trên nền họa tiết cổ Nam Bộ, tác phẩm mở ra một cấu trúc thị giác giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. Hai trạng thái của đô thị - ngày và đêm - được thể hiện tương phản mà hài hòa: ban ngày rực sáng sức sống; ban đêm bừng nở ánh sáng pháo hoa, tượng trưng cho sự thăng hoa.

"Sài Gòn ngày và đêm" gửi gắm mong ước: TP HCM dù phát triển mạnh mẽ vẫn giữ được giá trị văn hóa truyền thống - nền tảng của bản sắc đô thị. Tác phẩm này vì vậy trở thành điểm nhấn thẩm mỹ độc đáo, hài hòa giữa hoài niệm và khát vọng.

Trường ca "Hoa của nước" của nhà văn Trầm Hương được Hội Nhà văn TP HCM đề cử. Tác phẩm ngợi ca vẻ đẹp, sự hy sinh của người phụ nữ này mới ra mắt trong quý IV/2025 nhưng đã nhanh chóng tạo được dấu ấn. "Hoa của nước" gồm 3 chương: "Hoa thủy sinh", "Hoa tôi gặp trên đường thiên lý" và "Hoa thời hậu chiến".

Theo nhà văn Bích Ngân, đây là một trường ca mang tính chất tưởng niệm và tri ân. "Trầm Hương đã viết bằng giọng điệu của một chứng nhân yêu thương, nhìn lại hành trình dấn thân, hy sinh và kiên cường của những người phụ nữ Việt Nam trong chiến tranh và cả trong cuộc sống đời thường thời hậu chiến" - Chủ tịch Hội Nhà văn TP HCM nhìn nhận.

"Hoa của nước" khắc họa hình ảnh những phụ nữ anh hùng nhưng thầm lặng. Họ là những cô gái ngã xuống trong quá trình chiến đấu vì độc lập, tự do; là những người trở về sau chiến tranh với sự lãng quên và thiếu thốn; là những phụ nữ chịu đựng tù đày thời chiến, dù nghèo khó song vẫn vươn lên trong thời bình...

Điểm đặc biệt của tác phẩm này là cách nhà văn xây dựng hình tượng "hoa" như một ẩn dụ xuyên suốt: hoa mọc trên hố bom, hoa giữa sình lầy, hoa nở trong gian khổ - biểu tượng cho phẩm giá, nghị lực và vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam. "Hoa của nước" là tiếng nói tri ân, đồng thời nhắc nhở thế hệ hôm nay hiểu và trân trọng giá trị của hòa bình, của sự hy sinh lặng lẽ mà cao cả.

Trong khi đó, Hội Nhiếp ảnh TP HCM đề cử tác phẩm "Tự hào TP HCM" của Chi hội Nhiếp ảnh Hải Âu. Với 197 trang, gồm 284 tác phẩm, bộ sách ảnh của 28 nữ nhiếp ảnh gia này là hành trình thị giác rộng lớn qua nhiều góc nhìn, nhiều thời khắc tại thành phố mang tên Bác.

Chủ tịch Hội Nhiếp ảnh TP HCM nhận xét "Tự hào TP HCM" mang đậm dấu ấn của sự sáng tạo, tinh thần trách nhiệm và niềm tự hào. "Mỗi nhiếp ảnh gia, bằng trái tim và cảm nhận riêng, đã khắc họa một TP HCM đầy sức sống và giàu bản sắc" - ông Đoàn Hoài Trung đánh giá.

"Tự hào TP HCM" gồm 3 phần chính: "Cảnh quan đô thị": hình ảnh trung tâm thành phố, các công trình giao thông hiện đại, sự phát triển hạ tầng; Nhịp sống - văn hóa - con người: từ hoạt động văn nghệ, thể thao... đến các khoảnh khắc đời thường giản dị; "Hào khí và tự hào": ghi lại những thời khắc sinh hoạt cộng đồng, lễ hội, tinh thần yêu nước trong các sự kiện quan trọng.

"Tự hào TP HCM" là tác phẩm hưởng ứng cuộc vận động sáng tác "TP HCM - 50 năm tự hào bản anh hùng ca" do UBND thành phố và Sở Văn hóa - Thể thao phát động. Ngoài giá trị nghệ thuật, tác phẩm còn mang ý nghĩa xã hội sâu sắc, tôn vinh sự đóng góp của phụ nữ trong nhiếp ảnh - một lĩnh vực đòi hỏi sự dấn thân và sức sáng tạo lớn.

Tôn vinh những giá trị bền vững

Ba tác phẩm được đề cử dù thuộc 3 lĩnh vực khác nhau song đều phản ánh dòng chảy lịch sử, đời sống và khát vọng của TP HCM. Trong đó, tác phẩm mỹ thuật tiếp cận quá khứ - hiện tại bằng ký hiệu thị giác giàu chiều sâu; tác phẩm văn học đào sâu ký ức chiến tranh và phẩm giá con người; tác phẩm nhiếp ảnh ghi lại nhịp sống đô thị bằng tình yêu và góc nhìn đa dạng.

GS-TS Nguyễn Xuân Tiên nhấn mạnh 3 tác phẩm này đều thỏa mãn các tiêu chí quan trọng của giải thưởng: tính tư tưởng - nhân văn; tầm vóc nghệ thuật; tính sáng tạo; đóng góp cho cộng đồng và tính lan tỏa.

Vì vậy, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP HCM tin rằng Giải thưởng "Tác phẩm văn hóa - nghệ thuật xuất sắc" Giải Mai Vàng năm 2025 sẽ tiếp tục tôn vinh những giá trị bền vững, khuyến khích sáng tạo và truyền cảm hứng cho đời sống văn hóa - nghệ thuật tại TP HCM.