Theo tờ trình của Chính phủ do Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày, dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam được Quốc hội thông qua với tổng chiều dài tuyến khoảng 1.541 km.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh. Ảnh: Phạm Thắng
Quy mô, tiêu chuẩn kỹ thuật là đường đôi, khổ 1.435 mm, tốc độ thiết kế 350 km/giờ, vận chuyển hành khách và có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết. Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 1.713.548 tỉ đồng (khoảng 67,34 tỉ USD) sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước và nguồn vốn hợp pháp khác.
Dự án đã được Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị thống nhất chủ trương đầu tư. Trên cơ sở đó, Quốc hội đã phê duyệt chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 172/2024/QH15, hình thức đầu tư công, phấn đấu hoàn thành toàn tuyến vào năm 2035. Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 106/NQ-CP năm 2025 để triển khai Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội.
Qua nghiên cứu kinh nghiệm thế giới, Chính phủ cho biết đa số các nước đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt theo hình thức đầu tư công do các dự án đường sắt mặc dù mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhưng hiệu quả tài chính của bản thân dự án thấp, tổng mức đầu tư lớn, thời gian hoàn vốn dài nên không hấp dẫn nhà đầu tư.
Một số dự án đầu tư theo phương thức hợp tác công tư (PPP), trong quá trình đầu tư, khai thác cần có sự hỗ trợ của nhà nước. Hiện nay, tại Việt Nam các nhà đầu tư tư nhân chỉ mới thực hiện đầu tư các tuyến đường sắt chuyên dùng, bãi hàng, chưa thực hiện đầu tư đối với kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia.
"Sau khi Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4-5-2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, có một số doanh nghiệp tư nhân đề xuất đầu tư dự án nên cần triển khai rà soát, đánh giá lựa chọn hình thức đầu tư để bảo đảm thực hiện được các mục tiêu dự án đã đề ra"- tờ trình của Chính phủ nêu rõ.
Để huy động được nhà đầu tư tư nhân tham gia dự án, Chính phủ cho rằng cần một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt liên quan đến hỗ trợ tài chính, tín dụng, miễn thuế,... Để xây dựng, đánh giá các chính sách này cần có các số liệu liên quan đến tổng mức đầu tư, giải pháp kỹ thuật, kế hoạch triển khai, chủng loại phương tiện, thiết bị cho dự án,...
Hiện nay, Bộ Xây dựng đang phối hợp với các địa phương, Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) tập trung triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Công tác này đối với các hình thức đầu tư đều phải thực hiện, tuy nhiên theo Nghị quyết số 172/2024/QH15 được tách thành các dự án thành phần độc lập thuộc dự án đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc Nam.
Vì vậy, trước mắt, Chính phủ đề xuất các chính sách đặc thù cho dự án liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng; các chính sách khác sẽ được tiếp tục rà soát, nghiên cứu báo cáo cấp có thẩm quyền ban hành sau khi đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, bảo đảm tính khả thi, bảo đảm hài hòa lợi ích nhà nước và doanh nghiệp, người dân.
Về chính sách cụ thể, Chính phủ đề xuất tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của dự án thành các dự án độc lập, nguồn vốn được bố trí từ ngân sách trung ương và địa phương.
Các địa phương, EVN là cấp có thẩm quyền, tổ chức lập, quyết định đầu tư, thực hiện các dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn và việc đầu tư các hạng mục liên quan đến nội dung này không phải lập chủ trương đầu tư.
Nguồn vốn ngân sách trung ương cấp trực tiếp cho địa phương, EVN để thực hiện; trường hợp ngân sách trung ương chưa kịp bố trí, các địa phương được chủ động cân đối nguồn ngân sách địa phương để thực hiện, ngân sách trung ương sẽ hoàn trả cho ngân sách địa phương sau khi cân đối được vốn. Giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết khoản này.
Chính phủ cũng đề xuất trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai Dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.
Về phía cơ quan thẩm tra, đa số ý kiến Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội nêu rõ việc bổ sung cơ chế, chính sách cho dự án là cần thiết, phù hợp chủ trương của Đảng về huy động nguồn lực xã hội cho các dự án chiến lược, khơi thông nguồn lực tư nhân vào hạ tầng trọng điểm, đổi mới phương thức và đa dạng hóa hình thức đầu tư.
Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, các chính sách đề xuất chưa rõ ràng, không giải quyết được các bức thiết, cấp bách của dự án. Thậm chí nếu cho phép thực hiện chính sách sẽ phát sinh nhiều khó khăn trong tổ chức thực hiện, phát sinh nhiều thủ tục do tất cả các địa phương có dự án đi qua.
Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị làm rõ khái niệm "dự án độc lập"; xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi, thời gian hoàn thành các dự án độc lập và sự đồng bộ, thống nhất của toàn dự án; bảo đảm không gây khó khăn, lãng phí nguồn lực khi chưa xác định được hướng tuyến, phạm vi, ranh giới thực hiện và kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư dự án.
và quét mã QR
Bình luận (0)