Đưa thông tin vượt núi, mở đường thoát nghèo cho vùng sâu

Khi những thủ tục hành chính, chính sách an sinh và kiến thức làm ăn được đưa đến tận thôn bản qua nền tảng số, người dân vùng sâu, vùng xa không chỉ bớt vất vả đi lại mà còn từng bước thay đổi hành vi, chủ động tiếp cận cơ hội, mở ra con đường giảm nghèo bền vững từ chính thông tin thiết yếu.

"Gõ từng nhà" để người dân không bị bỏ lại phía sau

Ngoài 70 tuổi, bà Trần Thị Tuyết (SN 1954, thôn Tà Lang, phường Hải Vân) đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Thế nhưng, sau khi xã Hòa Bắc (huyện Hòa Vang cũ) sáp nhập về phường Hải Vân, quãng đường từ thôn lên trung tâm phường mới hơn 20 km khiến bà nhiều lần chần chừ, chưa thể hoàn tất thủ tục.

Việc tiếp cận các nền tảng số, ứng dụng dịch vụ công trực tuyến với người cao tuổi như bà Tuyết vốn đã khó, nay lại càng trở nên xa vời vì điều kiện đi lại. Chỉ đến khi đoàn hỗ trợ dịch vụ công lưu động của Phòng Văn hóa – Xã hội, Trung tâm dịch vụ hành chính công và Đoàn phường Hải Vân đến tận nhà, bà mới có thể hoàn tất hồ sơ. Những thao tác trên ứng dụng VNeID, cổng dịch vụ công trực tuyến được cán bộ và đoàn viên hướng dẫn từng bước, chỉ mất khoảng mười phút.

"Giờ UBND phường mới cách thôn hơn 20 km, tôi già cả nên đi lại rất khó khăn, muốn làm thủ tục hưởng chế độ nhưng không biết làm sao. May mắn được cán bộ và các cháu đoàn viên đến tận nơi hỗ trợ" - bà Tuyết xúc động nói.

Câu chuyện của bà Tuyết không phải cá biệt. Sau sắp xếp, phường Hải Vân có địa bàn rộng, hai thôn Tà Lang và Giàn Bí (nơi sinh sống của đông đồng bào Cơ Tu) nằm cách xa trung tâm. Thực tế cho thấy, nếu chỉ đặt điểm tiếp nhận thủ tục tại trung tâm hành chính, không ít người dân vùng sâu sẽ tiếp tục đứng ngoài các chính sách an sinh chỉ vì… không biết làm hoặc không thể đi làm thủ tục.

Từ thực tế đó, mô hình "1+20" được Đoàn phường Hải Vân triển khai từ tháng 8-2025. Theo đó, các bàn hỗ trợ lưu động được đặt định kỳ tại Nhà Gươl thôn Tà Lang, giải quyết ngay tại chỗ các thủ tục về bảo trợ xã hội, người có công, đất đai; đồng thời trả kết quả hồ sơ đã giải quyết.

Quan trọng hơn, lực lượng tình nguyện viên "đi từng ngõ, gõ từng nhà", mỗi người phụ trách hỗ trợ 20 hộ dân, hướng đến mục tiêu trong mỗi gia đình có ít nhất một người nắm được cách sử dụng dịch vụ công trực tuyến.

Theo già làng Bùi Văn Siêng (74 tuổi, thôn Giàn Bí), mô hình này đặc biệt ý nghĩa với người lớn tuổi. "Chúng tôi đã già, việc tiếp cận công nghệ rất khó khăn. Ngay cả khi đến làm thủ tục tại Trung tâm Phục vụ hành chính công cũng cần sự hỗ trợ của các cháu đoàn viên thanh niên. Bởi vậy, mô hình lưu động này rất thiết thực" - già Siêng chia sẻ.

Khi thông tin "về tận thôn bản"

Không chỉ ở phường Hải Vân, tại nhiều xã miền núi, vùng sâu của Đà Nẵng, việc tiếp cận thông tin, thủ tục hành chính vẫn là rào cản lớn đối với người dân. Sau sáp nhập, địa bàn rộng hơn, khoảng cách từ thôn đến trung tâm xã có nơi lên tới hàng chục km, đường sá đi lại khó khăn, khiến mỗi lần làm thủ tục trở thành một "cuộc đi xa".

Tại xã Tây Giang, thực tế này buộc chính quyền địa phương phải tìm cách đưa thông tin và dịch vụ công đến gần dân hơn. Đội hình thanh niên tình nguyện "gõ từng nhà, rà từng thôn bản" được triển khai nhằm hỗ trợ người dân kích hoạt định danh điện tử mức 2 trên ứng dụng VNeID, tạo nền tảng để sử dụng các dịch vụ công trực tuyến.

Theo anh Alăng Crom, Bí thư Đoàn xã Tây Giang, xã mới có 4 thôn, có thôn cách trung tâm hơn 40 km. Mỗi khi cần thực hiện thủ tục hành chính, người dân phải về trung tâm xã, có khi mất cả buổi để di chuyển. Bởi vậy, Đoàn xã triển khai các đội hình tình nguyện tại thôn, phối hợp với ban dân thôn để giúp người dân thực hiện thủ tục hành chính trực tuyến tại chỗ.

Ở góc độ quản lý, việc hỗ trợ người dân tiếp cận dịch vụ công trực tuyến không chỉ giúp giảm chi phí đi lại, thời gian chờ đợi mà còn góp phần thay đổi thói quen, từng bước hình thành kỹ năng số cơ bản trong cộng đồng. Đây chính là nền tảng quan trọng để người dân tiếp cận thông tin thị trường, học nghề, phòng tránh rủi ro thiên tai trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Thống kê cho thấy, thời gian qua, tuổi trẻ Đà Nẵng đã tham gia 93 đội hình tình nguyện với hơn 7.000 đoàn viên thanh niên, hỗ trợ 21.000 lượt người dân thực hiện dịch vụ công tại Trung tâm phục vụ hành chính công các xã, phường. Nhiều mô hình hỗ trợ tại nhà, tại khu dân cư, thôn bản, đặc biệt ở các xã miền núi, biên giới được triển khai và phát huy hiệu quả.

"Đội hình sinh viên công nghệ thông tin về xã trở thành 'cánh tay số' đắc lực của chính quyền địa phương" - anh Lê Công Hùng, Bí thư Thành Đoàn Đà Nẵng, cho biết.

"Trợ lý số" và bài toán giảm nghèo bằng thông tin

Nếu các mô hình "gõ từng nhà" giúp người dân làm quen với thủ tục số thì việc đưa sinh viên công nghệ thông tin về xã lại giải quyết một bài toán khác: bảo đảm hệ thống vận hành thông suốt và nâng cao năng lực số cho cả cán bộ lẫn người dân.

Tại xã miền núi Sông Kôn, cách trung tâm thành phố gần 70 km, Nguyễn Tấn Cao Trí (sinh viên Công nghệ thông tin, ĐH Duy Tân) cùng các thành viên trong đội hình sinh viên công nghệ thông tin đã có một tuần "đóng quân" để hỗ trợ địa phương. Ngoài chiếc laptop, hành trang của các bạn trẻ còn là sự kiên nhẫn và khả năng thích nghi với điều kiện sinh hoạt ở vùng sâu.

Nhiệm vụ đầu tiên của nhóm là hỗ trợ cán bộ xã cập nhật chữ ký số, sử dụng các công cụ số, công nghệ AI, ChatGPT trong công việc; đồng thời "ứng cứu" các sự cố về máy tính, hệ thống mạng. "Cứ có sự cố hoặc lỗi hệ thống, chúng em hỗ trợ cán bộ xã khắc phục, đồng thời hướng dẫn để họ biết cách xử lý nếu gặp tình huống tương tự", Trí kể.

Khó khăn lớn hơn nằm ở việc hỗ trợ người dân, khi xã Sông Kôn có đông đồng bào Cơ Tu, nhiều người chưa thông thạo tiếng Kinh. Để giao tiếp, Trí phải ghi chú lại những câu tiếng Cơ Tu thường dùng để hướng dẫn bà con làm thủ tục. "Cũng phải mất một hai hôm mới quen được, nếu lúc nào quên thì lại 'dòm bài' trong điện thoại" - Trí nói.

Theo ông Nguyễn Thanh Hồng, Giám đốc Sở KH-CN TP Đà Nẵng, đợt hỗ trợ đầu tiên đã nhận được phản hồi tích cực. "Sở sẽ tiếp tục phối hợp triển khai đợt hỗ trợ thứ 2, chú trọng hỗ trợ cán bộ xử lý sự cố thiết bị, hướng dẫn sử dụng phần mềm quản lý, hệ thống dịch vụ công trực tuyến; hỗ trợ người dân, doanh nghiệp nộp hồ sơ, tra cứu kết quả thành thạo" - ông Hồng cho biết.

Đội hình sinh viên công nghệ thông tin hiện có 105 sinh viên hỗ trợ tại 44 xã, phường, trong đó nhiều địa bàn khó khăn như Sông Kôn, Avương, Trà Leng, Trà Tập, Đắc Pring, Nam Giang, La Êê, Tân Hiệp… Theo rà soát, hiện có 69 xã, phường trên địa bàn Đà Nẵng có nhu cầu tăng cường thêm sinh viên ngành công nghệ thông tin để hỗ trợ vận hành chính quyền hai cấp.

Từ thực tiễn trên có thể thấy, giảm nghèo bằng thông tin không phải là câu chuyện của riêng công nghệ hay phong trào tình nguyện, mà là quá trình bền bỉ đưa tri thức, kỹ năng và thông tin thiết yếu đến đúng người, đúng chỗ.

Khi người dân vùng sâu biết cách tiếp cận chính sách, sử dụng dịch vụ công, học nghề, kết nối thị trường, họ sẽ từng bước chủ động hơn trong cuộc sống, giảm phụ thuộc và vươn lên bằng chính khả năng của mình.