Cải thiện dinh dưỡng, đòn bẩy giảm nghèo bền vững

Dinh dưỡng là một trong 12 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản, căn cứ xác định hộ nghèo. Vì vậy, cải thiện dinh dưỡng được xác định là trụ cột quan trọng trong chính sách giảm nghèo đa chiều.

Cải thiện dinh dưỡng - đòn bẩy giảm nghèo bền vững

Nội dung này được cụ thể hóa tại Dự án 3 của Chương trình Mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, với mục tiêu cải thiện tình trạng dinh dưỡng, giảm suy dinh dưỡng thấp còi, chăm sóc sức khỏe, nâng cao thể trạng và tầm vóc cho trẻ em dưới 16 tuổi thuộc hộ nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo.

Sau hơn ba năm triển khai, Tiểu dự án Cải thiện dinh dưỡng đã tạo chuyển biến tích cực tại nhiều địa phương, đặc biệt ở vùng khó khăn. Không chỉ góp phần giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng, các hoạt động can thiệp còn giúp nâng cao chất lượng cuộc sống, hướng tới mục tiêu giảm nghèo bền vững và phát triển nguồn nhân lực trong dài hạn.

Tại nhiều tỉnh, thành, tiểu dự án này được triển khai đồng bộ, mang lại hiệu quả rõ nét: trẻ em được theo dõi tăng trưởng thường xuyên, tiếp cận tư vấn dinh dưỡng sớm; nhận thức của gia đình về chăm sóc dinh dưỡng, sức khỏe bà mẹ – trẻ em từng bước được nâng lên.

Lạng Sơn là một trong những địa phương triển khai tích cực tiểu dự án 2 của Dự án 3 - hỗ trợ phát triển sản xuất gắn với cải thiện dinh dưỡng. Các hoạt động tập trung vào nhóm dễ bị tổn thương như hộ nghèo, cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, qua đó góp phần nâng cao thể chất, trí tuệ và chất lượng cuộc sống của người dân.

Giai đoạn 2022-2024, tỉnh bố trí hơn 10.447 triệu đồng cho các hoạt động cải thiện dinh dưỡng. Đến năm 2024, Lạng Sơn đã giải ngân 7.944 triệu đồng vốn Trung ương (đạt 77,1%) và 80 triệu đồng vốn địa phương (đạt 46,2%).

Nguồn lực này được sử dụng cho các chương trình can thiệp phòng, chống suy dinh dưỡng và thiếu vi chất đối với bà mẹ mang thai, cho con bú và trẻ em từ 0 đến 16 tuổi.

Công tác tư vấn dinh dưỡng được triển khai xuyên suốt từ thai kỳ đến khi trẻ tròn hai tuổi; hoạt động sàng lọc, theo dõi tăng trưởng được thực hiện định kỳ hằng tháng. Tỉnh cũng rà soát, lập kế hoạch và cấp phát vi chất dinh dưỡng đúng quy định; tỷ lệ trẻ được cân, đo định kỳ đạt trên 99%.

Song song với đó, chương trình bữa ăn học đường và giáo dục dinh dưỡng được đẩy mạnh. Ngành y tế phối hợp ngành giáo dục tổ chức các lớp tập huấn, nói chuyện chuyên đề về dinh dưỡng học đường cho hơn 400 cán bộ y tế trường học, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc dinh dưỡng cho học sinh trên địa bàn.

Những kết quả bước đầu cho thấy, cải thiện dinh dưỡng không chỉ là giải pháp y tế mà còn là "đòn bẩy" quan trọng trong giảm nghèo bền vững, tạo nền tảng cho phát triển con người và xã hội trong tương lai.

Tín hiệu tích cực từ các địa phương

Tại Lai Châu, giai đoạn 2021-2024, tỉnh được Trung ương hỗ trợ 17,3 tỉ đồng cho Tiểu dự án Cải thiện dinh dưỡng. Từ nguồn lực này, hàng nghìn trẻ em dưới 5 tuổi được bổ sung đa vi chất dinh dưỡng; hàng nghìn bà mẹ mang thai và bà mẹ có con dưới 5 tuổi được tư vấn dinh dưỡng. Đặc biệt, hơn 10.000 học sinh suy dinh dưỡng đã được bổ sung đa vi chất, góp phần cải thiện thể trạng và sức khỏe học đường.

Thanh Hóa là một trong những địa phương triển khai mạnh Tiểu dự án Cải thiện dinh dưỡng, với tổng kinh phí Trung ương giao giai đoạn 2023-2025 hơn 48 tỉ đồng.

Trong hai năm 2023-2024, chương trình tập trung các can thiệp trực tiếp phòng, chống suy dinh dưỡng và thiếu vi chất cho bà mẹ, trẻ em dưới 5 tuổi thuộc hộ nghèo, cận nghèo và vùng đặc biệt khó khăn. Kết quả, 2.435 trẻ dưới 5 tuổi được bổ sung đa vi chất dinh dưỡng; 19.581 bà mẹ mang thai và bà mẹ có con dưới 5 tuổi được tư vấn dinh dưỡng; 20.896 phụ nữ mang thai được bổ sung vi chất.

Ngoài ra, 895 trẻ suy dinh dưỡng cấp tính được theo dõi, quản lý tại cộng đồng; 2.753 trẻ từ 5 đến dưới 16 tuổi được bổ sung vi chất và hơn 53.000 trẻ trong độ tuổi này được tư vấn dinh dưỡng.

Đại diện Trạm Y tế xã Kim Phượng (Thanh Hoá) cho biết bên cạnh các hoạt động can thiệp trực tiếp, công tác truyền thông, hướng dẫn chế độ dinh dưỡng hợp lý được triển khai thường xuyên, liên tục. Nhờ đó, nhận thức của nhiều gia đình về chăm sóc sức khỏe, đặc biệt trong giai đoạn đầu đời của trẻ, được cải thiện rõ rệt. Tỉ lệ trẻ suy dinh dưỡng tại một số xóm giảm nhanh và bền vững hơn so với các năm trước.

Tại Tây Ninh, các hoạt động của tiểu dự án tập trung vào nhóm trẻ em dưới 16 tuổi, đối tượng chịu tác động trực tiếp và nặng nề nhất của thiếu hụt dinh dưỡng. Hàng nghìn trẻ em thuộc diện nghèo, cận nghèo và mới thoát nghèo đã được thụ hưởng chương trình; trong đó có hàng trăm trẻ dưới 5 tuổi được bổ sung đa vi chất và tư vấn chế độ ăn hợp lý. Song song với đó, hoạt động tư vấn, chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ mang thai và bà mẹ cho con bú được mở rộng, nhằm cải thiện dinh dưỡng ngay từ giai đoạn sớm.

Phó Giám đốc Sở Y tế Tây Ninh Nguyễn Hoàng Uyên cho rằng cải thiện dinh dưỡng không chỉ dừng ở việc cung cấp vi chất mà là quá trình toàn diện, hướng tới thay đổi nhận thức, hành vi và thói quen ăn uống, chăm sóc sức khỏe của người dân. "Khi dinh dưỡng được cải thiện, chất lượng cuộc sống và năng suất lao động tăng lên, đồng thời giảm nguy cơ tái nghèo do chi phí điều trị bệnh tật"- bà Uyên nói.

Thống kê cho thấy, việc triển khai các nội dung cải thiện dinh dưỡng trong Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững đã và đang góp phần quan trọng nâng cao nhận thức về dinh dưỡng cho người nghèo, giảm mạnh tỉ lệ suy dinh dưỡng thấp còi của trẻ em dưới 16 tuổi (giảm còn 25,42%, cách xa so với chỉ tiêu dưới 34%), nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Theo số liệu tổng hợp, chương trình đã hỗ trợ 146.098 trẻ em dưới 5 tuổi được bổ sung vi chất dinh dưỡng; 646.057 bà mẹ có con dưới 5 tuổi được tư vấn dinh dưỡng; 169.119 phụ nữ mang thai được bổ sung vi chất. Bên cạnh đó, 34.333 trẻ em được theo dõi, quản lý suy dinh dưỡng cấp tính tại cộng đồng; 458.405 trẻ từ 5 đến 16 tuổi được bổ sung vi chất và gần 1 triệu trẻ em từ 5 đến dưới 16 tuổi được tư vấn dinh dưỡng.

Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững đã góp phần nâng cao nhận thức dinh dưỡng cho người nghèo, kéo giảm tỉ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 16 tuổi xuống còn 25,42%, thấp hơn nhiều so với chỉ tiêu 34%, qua đó nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Thực tiễn triển khai cho thấy Tiểu dự án Cải thiện dinh dưỡng là một trong những giải pháp căn cơ, hiệu quả nhằm thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững. Đầu tư cho dinh dưỡng không chỉ giúp giảm tỉ lệ suy dinh dưỡng, mà còn góp phần nâng cao chất lượng dân số, giảm số hộ nghèo thiếu hụt dinh dưỡng theo chuẩn nghèo đa chiều.

Kết quả đạt được khẳng định, cải thiện dinh dưỡng cho người nghèo không chỉ là giải pháp y tế mà còn là chính sách xã hội mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện rõ định hướng "lấy con người làm trung tâm" trong tiến trình giảm nghèo bền vững.

Khi trẻ em nghèo được chăm lo dinh dưỡng đầy đủ, các em có điều kiện phát triển thể chất, trí tuệ tốt hơn, giảm nguy cơ bệnh tật và từng bước thoát khỏi vòng luẩn quẩn của đói nghèo. Đồng thời, việc trang bị kiến thức dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe cho bà mẹ, người giữ vai trò then chốt trong gia đình, giúp các hộ gia đình chủ động phòng bệnh, xây dựng lối sống lành mạnh và bền vững hơn.