Gỡ rào cản pháp lý để điện mặt trời đến với doanh nghiệp vừa và nhỏ

Đây là ý kiến được ông Nguyễn Xuân Quy - Phó Chủ tịch Hiệp Hội Năng lượng sạch Việt Nam, kiêm Trưởng Đại diện Văn phòng Hiệp hội tại TP HCM, nêu tại Diễn đàn "Thúc đẩy điện tái tạo cho doanh nghiệp: Vấn đề đặt ra trong thực tiễn và giải pháp thực hiện", do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp Tổng Công ty Điện lực TP HCM và các đơn vị liên quan, tổ chức chiều 25-9. 

Theo ông Nguyễn Xuân Quy, điện mặt trời áp mái là một chiến lược đúng đắn của Đảng và Nhà nước. Nếu làm đúng, chính sách về điện mặt trời áp mái sẽ có tác dụng rất to lớn, góp phần thúc đẩy phát triển an ninh năng lượng, phát triển bền vững của đất nước. Song, vấn đề rủi ro hiện nay cần phải giải quyết đó là khoảng trống pháp lý cho mô hình bên thứ ba cung cấp điện tái tạo cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Hiện Nghị định số 57/2025/NĐ-CP của Chính phủ tạo ra cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA), đột phá cho phép các nhà sản xuất điện tái tạo bán điện trực tiếp cho khách hàng tiêu thụ điện lớn. Tiếp theo, Nghị định số 58/2025/NĐ-CP của Chính phủ tập trung khuyến khích mạnh mẽ mô hình tự sản tự tiêu, giúp người dân và doanh nghiệp chủ động nguồn cung năng lượng. Đây là hai trụ cột chính sách vô cùng đúng đắn và kịp thời.

"Tuy nhiên một khoảng trống pháp lý quan trọng đã xuất hiện nằm ngay giữa hai trụ cột này, đó là khối doanh nghiệp vừa và nhỏ. Bởi nhóm doanh nghiệp này không phải là khách hàng tiêu thụ điện lớn để có thể tham gia cơ chế DPPA theo Nghị định 57. Họ cũng lại gặp rất nhiều khó khăn để có thể áp dụng hiệu quả mô hình tự sản tự tiêu theo Nghị định 58. Đây là khối doanh nghiệp năng động nhất, có nhu cầu sử dụng năng lượng sạch với giá cả cạnh tranh nhất, lại là đối tượng bị bỏ lại phía sau trong cuộc cách mạng năng lượng" – ông Quy nói.

Do nhu cầu cấp thiết, nhiều doanh nghiệp đã phải tự tìm nhiều giải pháp tình thế tiềm ẩn rủi ro lớn, thiếu minh bạch. Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam đề xuất Chính phủ và các Bộ, ngành liên quan nghiên cứu và sớm ban hành các quy định chính thức hóa mô hình kinh doanh ESCO hay còn gọi là mô hình bên thứ ba. Đơn cử một bên thứ ba (nhà đầu tư chuyên nghiệp) sẽ bỏ 100% vốn để đầu tư, lắp đặt, vận hành và bảo trì hệ thống năng lượng tái tạo (ví dụ: điện mặt trời mái nhà) tại chính cơ sở của doanh nghiệp.

"Khi triển khai mô hình bên thứ ba, doanh nghiệp được dùng điện sạch, giá rẻ, ổn định mà không tốn chi phí đầu tư, tăng sức cạnh tranh. Nhà đầu tư có một mô hình kinh doanh rõ ràng, bền vững để phát triển các dự án năng lượng. Nhà nước và xã hội thúc đẩy mạnh mẽ xã hội hóa đầu tư, giảm áp lực lên lưới điện quốc gia, và nhanh tiến độ đạt được mục tiêu về năng lượng sạch và phát triển bền vững", ông Quy đề xuất.

Ông Trần Minh Hóa - Phó Trưởng phòng, Phòng Quản lý năng lượng Sở Công Thương TP HCM, cho biết thời gian qua Sở Công thương đã chủ động phối hợp với Tổng Công ty Điện lực TP HCM để tham mưu cho thành phố triển khai Nghị định 58. Sau đó, UBND Thành phố đã công bố Bộ thủ tục hành chính bao gồm: Đăng ký phát triển điện mặt trời mái nhà; Thông báo cấp điều chỉnh điện mặt trời mái nhà; Thông báo phát triển điện mặt trời mái nhà. 

Ba thủ tục này đã được công bố công khai trên Cổng Dịch vụ công của Thành phố và hiện nay là Cổng Dịch vụ công Quốc gia, để các tổ chức cá nhân rất thuận tiện để thực hiện việc phát triển điện mặt trời mái nhà.

Theo thống kê tính đến tháng 8-2025, Sở Công thương TP HCM đã cấp được 54 Giấy chứng nhận cho 54 hệ thống với tổng công suất là 142 MW, và tiếp nhận 255 thông báo phát triển điện mặt trời mái nhà.