Trả lại những dòng kênh xanh

Trong một hội thảo cách đây chưa lâu về quy hoạch, cải tạo hệ thống sông, kênh nội thành TP HCM, các nhà khoa học Việt Nam và quốc tế đều công nhận hệ thống sông rạch là tài nguyên đặc biệt của TP HCM mà ít có đô thị nào có được. Với tổng chiều dài hơn 2.000 km, hệ thống này cung cấp nguồn nước dồi dào cho thành phố, đóng vai trò thoát nước hữu hiệu và cũng chính nó mang trách nhiệm nặng nề là giải phóng nước thải của hơn chục triệu dân nơi đây. Tầm quan trọng rất lớn như thế nhưng có vẻ chúng ta chưa có sự giữ gìn, đầu tư xây dựng đúng mức để hệ thống này phát huy hết công năng.

Sau thời gian dài phát triển đô thị với việc quy hoạch còn bất cập, hệ thống kênh rạch bị ô nhiễm nặng nề, thậm chí nhiều con rạch bị san lấp. Những dòng kênh xanh, cá tôm bơi lội ngày xưa dần dần trở thành những dòng kênh đen. Năm 1993, dự án cải tạo kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè được triển khai. Giai đoạn 1 hoàn thành sau gần 10 năm thi công đã làm thay đổi toàn diện bộ mặt của dòng kênh đi qua 5 quận này. Một số đoạn kênh trong xanh đã được tổ chức tàu du lịch.

Một số tuyến kênh khác ở TP HCM cũng được cải tạo nhưng hiệu quả chưa như mong muốn, bởi vấn đề cốt lõi nhất chính là chưa xử lý triệt để việc xả thải trực tiếp. Nhiều dự án dở dang vì thiếu vốn hoàn thiện, đầu tư chưa đúng tầm… nên hiệu quả còn hạn chế.

Cuộc sống đô thị ngày càng được nâng cao nên không thể chấp nhận giữa lòng thành phố có những con kênh đen ngòm ô nhiễm. Điều này sẽ kéo giảm những giá trị lớn lao mà thành phố đã đầu tư nhiều năm mới có được như: thu hút du khách quốc tế; hình thành các trung tâm kinh tế - tài chính, hoàn thiện các không gian văn hóa cộng đồng… Kênh rạch của TP HCM cần phải được cải tạo triệt để nhằm góp phần vào sự phát triển nhanh chóng, mạnh mẽ.

Cải tạo, chỉnh trang kênh rạch là công việc nặng nề bước đầu của quá trình xanh hóa các dòng kênh. Công việc quan trọng kế tiếp là phải xử lý bằng được nước thải kể cả công nghiệp và dân dụng trước khi đổ xuống dòng kênh; nghiêm cấm mọi hành vi xả rác bừa bãi.

Trong tương lai, hệ thống sông ngòi, kênh rạch của đô thị còn đảm nhận những công năng rất lớn đối với cuộc sống hiện đại. Đây sẽ là không gian xanh của thành phố khi những cánh rừng ngoại ô không còn nữa; là nơi vui chơi, giải trí của người dân trong cuộc sống tất bật và là hệ thống điều hòa khí hậu chung của cả đô thị. Về mặt kinh tế, hệ thống sông ngòi, kênh rạch sẽ là các tuyến du lịch hấp dẫn kết nối các quận, huyện. Hệ thống này còn gánh vác trọng trách hỗ trợ mạng lưới giao thông nội đô vốn đang quá tải.

Chúng ta chưa dám kỳ vọng hệ thống sông rạch của TP HCM được như ở Venice - Ý hay Tigre - Argentina. Thế nhưng, với sự đầu tư bài bản và quyết tâm thực hiện, chúng ta có quyền nghĩ về một thành phố sông nước hữu tình in bóng những phố xá sầm uất...