Khởi nghiệp từ "rác" nông nghiệp

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) - vựa lúa, trái cây và thủy sản lớn nhất cả nước - mỗi năm sản xuất khối lượng nông sản khổng lồ phục vụ xuất khẩu. Đi kèm với đó là lượng phụ phẩm không hề nhỏ như: rơm rạ, trấu, vỏ trái cây, bẹ chuối, xơ mướp… thải ra môi trường gây ô nhiễm. Tuy nhiên, tư duy này đang thay đổi mạnh mẽ nhờ làn sóng khởi nghiệp của giới trẻ.

Khởi nghiệp "xanh"

Điển hình là việc một nhóm sinh viên Trường Đại học Trà Vinh đã tận dụng vỏ xoài để chế tạo thành da sinh học. Chị Nguyễn Thị Thanh Vân là một trong 4 sinh viên của Trường Đại học Trà Vinh đã khởi nghiệp với dự án "S2M - Da từ vỏ xoài".

Theo chị Vân, Việt Nam hiện là một trong những quốc gia sản xuất xoài lớn, với sản lượng hơn 1 triệu tấn/năm. Vỏ xoài chiếm khoảng 15%-20% trọng lượng quả, tương đương 150.000 - 200.000 tấn rác thải/năm, phần lớn trong số này bị bỏ đi mà không được tái chế.

Nhóm của chị Vân nghiên cứu dự án trên từ tháng 3-2024 với phương pháp là dùng công nghệ để tái chế vỏ xoài thành da sinh học. "Đến nay, sản phẩm đang ở giai đoạn bán thử nghiệm. Chúng tôi đã cho ra khổ 1,4 m và 4 m nên có thể cung cấp vật liệu da cho các công ty có nhu cầu sử dụng da sinh học. Da sinh học từ vỏ xoài có chất lượng tương đương da một số loài động vật, đáp ứng các yêu cầu về độ bền, thẩm mỹ và khả năng ứng dụng nên có thể làm túi xách, ví…" - chị Vân tiết lộ.

Trong khi đó, ông Hứa Trần Phong (39 tuổi, ngụ tỉnh Vĩnh Long) lại tận dụng bẹ chuối - một phụ phẩm của cây chuối - tạo nên sản phẩm thủ công mỹ nghệ xuất khẩu. Sau khi thu hoạch, phần phụ phẩm này hầu như không còn giá trị nên thường bị bỏ đi, chỉ một số hộ tận dụng làm thức ăn cho vật nuôi.

Nhận thấy đây là nguồn nguyên liệu tiềm năng, ông Phong đã tự nghiên cứu và chế tạo máy se bẹ chuối rồi tìm đến các vùng trồng chuối ở TP Cần Thơ để thu mua bẹ chuối với giá 15.000 đồng/kg.

Bẹ chuối được phơi khô rất dẻo dai, qua máy se tạo thành các sợi nhỏ dùng làm nguyên liệu đan thành nhiều sản phẩm mỹ nghệ, gia dụng bền, đẹp, thân thiện với môi trường như: giỏ quà, đèn trang trí, chậu hoa, vật dụng gia đình…

Bên cạnh đó, hệ sinh thái khởi nghiệp "xanh" tại ĐBSCL còn ghi nhận sự xuất hiện của nhiều mô hình đa dạng khác như: sản xuất nước tẩy rửa từ vỏ cam, quýt, bưởi; làm sản phẩm thời trang từ vỏ bắp hoặc xơ mướp; sản xuất củi trấu ép thanh từ vỏ trấu… Những dự án này không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn góp phần thay đổi nhận thức cộng đồng về tiêu dùng bền vững.

Bài toán khó về vốn

Dù tiềm năng là rất lớn nhưng start-up trong lĩnh vực này đang đối mặt không ít thách thức. Theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Chi nhánh ĐBSCL, qua 8 năm thực hiện chương trình khởi nghiệp, toàn vùng ĐBSCL có hơn 3.000 start-up, hàng trăm dự án đã tìm được chỗ đứng trên thị trường. Song, thách thức gặp phải là việc kết nối vốn ở Cần Thơ và các tỉnh vùng ĐBSCL hiện nay rất khó khăn, vắng bóng các nhà đầu tư mạo hiểm.

Anh Nguyễn Viết Khánh Hưng, đồng thực hiện dự án "S2M - Da từ vỏ xoài", chia sẻ khó khăn lớn nhất hiện nay là thiếu vốn để đầu tư thiết bị, máy móc. Hiện nhóm đang cần khoảng 7 tỉ đồng vận hành xưởng sản xuất để có thể cho đối tác xem quy trình.

Ngoài ra, dù sản phẩm hướng đến tiêu dùng xanh và thân thiện với môi trường nhưng để thuyết phục khách hàng quay lại mua nhiều lần cũng cần xây dựng kênh phân phối ổn định.

Ông Hà Vũ Sơn, Giám đốc Sở Công Thương TP Cần Thơ, nhận định: Hướng đi khởi nghiệp từ phụ phẩm nông nghiệp là xu thế tất yếu, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế tuần hoàn mà thành phố và các tỉnh ĐBSCL đang hướng đến. "Chúng tôi đánh giá rất cao sự sáng tạo của các bạn trẻ khi biến thách thức về ô nhiễm thành cơ hội kinh doanh, tạo ra những sản phẩm có giá trị gia tăng từ nguồn nguyên liệu bị bỏ đi" - ông Sơn nhấn mạnh.

Tuy nhiên, ông Sơn cũng lưu ý để các dự án khởi nghiệp từ "rác" nông nghiệp có thể phát triển mạnh mẽ và bền vững, bài toán về vốn, công nghệ và logistics cần được tháo gỡ. Đồng thời, để các dự án phát triển lên quy mô công nghiệp, cần sự vào cuộc mạnh hơn của các quỹ đầu tư, tổ chức tín dụng cũng như chính sách khuyến khích doanh nghiệp tham gia chế biến sâu.