Rộn ràng khởi nghiệp ở vùng cao

Không chỉ đóng vai trò cung cấp nguyên liệu hay tham gia lao động, nhiều người dân vùng cao, dân tộc thiểu số còn chủ động triển khai thực hiện những dự án khởi nghiệp tiềm năng.

Đưa đặc sản vươn xa

Anh Dương Hữu Điện - người Tày; ngụ xã Vũ Lăng, tỉnh Lạng Sơn - đã biến đặc sản khô heo mắc mật Lạng Sơn thành sản phẩm OCOP (Chương trình "Mỗi xã 1 sản phẩm") với thương hiệu Hữu Điện. Anh còn nhiều lần tham gia các cuộc thi khởi nghiệp và gây ấn tượng mạnh nhờ sự quyết tâm cũng như những chia sẻ thực tế về cách khởi nghiệp từ tài nguyên địa phương.

Anh Điện cho biết bắt đầu thực hiện dự án từ năm 2021 với mong muốn đưa đặc sản địa phương đến người tiêu dùng trên mọi miền đất nước. Khi ấy, lá mắc mật vốn là sản vật địa phương nhưng người dân bán ra với giá thấp, không đáng công thu hoạch.

Trong quá trình khởi nghiệp, anh Điện nhận thấy xuất phát điểm của bản thân và địa phương thấp nên gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các ứng dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất. Không chỉ sản phẩm tiếp cận thị trường địa phương chậm hơn so với các thành phố lớn, anh còn gặp nhiều khó khăn về tài chính để vận hành, xây dựng nhà xưởng bảo đảm các quy định.

Đến nay, anh Điện đã mở rộng sản xuất, thêm các sản phẩm khô gà mắc mật, sốt ướp nướng gia vị mắc mật... Ngoài kênh truyền thống, anh còn mở rộng bán hàng qua các nền tảng TikTok, Shopee - hiện chiếm khoảng 40% doanh số.

Anh Điện còn tạo công ăn việc làm thường xuyên cho 3 người dân địa phương, dịp cao điểm cuối năm có thể lên 6 người. Tuy nhiên, hiện anh vẫn chưa dám nâng quy mô từ hộ kinh doanh lên công ty bởi "sợ đi nhanh thì khó kiểm soát". Đó là bài học mà anh rút ra từ năm 2022.

Lúc ấy, sau khi tham gia cuộc thi khởi nghiệp ở TP HCM, đơn hàng "bùng nổ" nên anh Điện không kiểm soát được chất lượng sản phẩm một cách ổn định. Các mẻ hàng không đồng đều, lúc ngon lúc dở, nhiều khách hàng sử dụng một lần rồi không mua lại.

"Tôi phải mất 8 tháng để ổn định sản xuất, bỏ cả 2 tấn thịt heo nguyên liệu trị giá hơn 300 triệu đồng, nợ gần 200 triệu đồng tiền bao bì và các đơn hàng bị trả về. Từ đó, tôi rút ra bài học: Khởi nghiệp với nguyên liệu bản địa cần phải có sự hiểu biết thấu đáo về nguồn gốc đặc sản, tránh đi quá nhanh so với khả năng, chỉ nên nhận những đơn hàng vừa sức với năng lực sản xuất và quản lý của mình" - anh chiêm nghiệm.

Làm giàu cùng cộng đồng

Chị Nguyễn Thị Sáng (Thái Nguyên) - người đồng sáng lập Dự án Trà cánh hạc Bạch Vân từ năm 2019 - từng là giáo viên nhưng đã nghỉ việc vào đầu năm 2025 để chuyên tâm khởi nghiệp.

Sống tại vùng nguyên liệu trà Thái Nguyên nổi tiếng nhưng dần mang nhiều điều tiếng, cạnh tranh kém hơn so với những vùng trà khác, chị Sáng cùng người dân địa phương quyết tâm gầy dựng lại vùng trà sạch.

Đến nay, Dự án Trà cánh hạc Bạch Vân đã sở hữu 20 ha trà hữu cơ vùng trung du và 50 ha trà shan tuyết cổ thụ. Trải qua những khó khăn ban đầu, hiện dự án đã có nhiều sản phẩm được người tiêu dùng yêu thích. Trong đó, nổi bật là bộ sản phẩm "Trà cánh hạc Trúc Lâm Thanh Trà" phiên bản giới hạn, được bán với giá 20 triệu đồng.

Ngoài trà, chị Sáng và cộng sự còn kinh doanh du lịch cộng đồng. Theo chị, tuy dự án được người dân địa phương ủng hộ nhưng khi thực hiện, một số gia đình vì bận việc nương rẫy nên không tham gia. Chị phải tìm phương án thay thế để không ảnh hưởng đến trải nghiệm của du khách. Bên cạnh việc nâng cao tính chuyên nghiệp của người dân địa phương, để duy trì văn hóa truyền thống, chị phải nhờ một số người cao tuổi hướng dẫn lại cho người trẻ, tạo nên những sản phẩm du lịch cộng đồng độc đáo.

Trong khi đó, anh Lưu Lập Đức (người Tày, ở Lâm Đồng), Giám đốc Công ty TNHH Agri Đức Tiến, đã nhận được nhiều giải thưởng về khởi nghiệp. Đức cho biết là người dân tộc thiểu số, anh nhận được nhiều sự ưu tiên, như được miễn học phí phổ thông, được cộng điểm khi thi đại học... Đến khi khởi nghiệp, anh cũng được hỗ trợ về đào tạo, vốn vay... nên đã từng bước làm giàu và giúp người dân xung quanh vươn lên.

Anh Đức chọn khởi nghiệp với rau củ Lâm Đồng - những mặt hàng mà người dân địa phương trồng nhiều và là hàng thiết yếu, nhu cầu lớn. Ban đầu, anh chỉ bán buôn, vừa tiêu thụ nông sản cho người dân vừa tạo sinh kế cho mình. Sau đó, anh phát triển thành doanh nghiệp để cung ứng rau củ cho các đối tác lớn hơn như nhà hàng, siêu thị.

Không chỉ tuyển dụng nhiều lao động người Tày, Nùng, Chăm... ở địa phương, anh Đức còn dìu dắt nhiều người bước vào con đường khởi nghiệp qua các mô hình HTX, tổ hợp tác; đồng thời chia sẻ kinh nghiệm, kết nối đầu ra, tư vấn quản lý cơ sở và tiếp cận vốn vay ưu đãi...