KHU TƯỞNG NIỆM NẠN NHÂN COVID-19 Ở TP HCM: Biểu tượng tinh thần, bản sắc

Nhà nghiên cứu Trần Hữu Phúc Tiến (Hội Quy hoạch Phát triển đô thị TP HCM) kiến nghị tượng đài cần được thực hiện với quy mô và hình thức vừa tôn nghiêm, vừa có giá trị mỹ thuật, kết hợp hài hòa giữa yếu tố truyền thống và hiện đại.

Giá trị học tập, truyền cảm hứng

Lẽ đó, không gian xung quanh phải hài hòa với cảnh quan chung của công viên và khu phố lân cận. Đồng thời, cần tính toán chi phí hợp lý, tránh phô trương, tốn kém. "Tôi hy vọng thành phố sớm tổ chức một cuộc thi thiết kế, bao gồm phương án quy hoạch khu vực công viên tại số 1 Lý Thái Tổ và kiểu dáng tượng đài, để người dân có thể tham gia góp ý rộng rãi trước khi triển khai xây dựng. Đây là công việc thiêng liêng, đòi hỏi sự đồng lòng và chung tay của toàn xã hội. Từ đó, chúng ta có thể tìm ra nhiều sáng kiến, hình thức và cách thức phù hợp để tưởng niệm những người đã mất vì đại dịch COVID-19" - ông Tiến đề nghị.

Theo GS-TS Nguyễn Xuân Tiên, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP HCM, chủ trương xây dựng Đài Tưởng niệm nạn nhân COVID-19 đã được thành phố đặt ra từ cuối năm 2021. Công trình tưởng niệm này không chỉ để tưởng nhớ những người đã ra đi, mà còn để tôn vinh những người ở lại - những y bác sĩ, chiến sĩ, tình nguyện viên và hàng triệu người dân đã chia sẻ, đùm bọc nhau trong những tháng ngày lịch sử. "Theo tôi, công trình này không nên chỉ dừng lại ở ý nghĩa tưởng niệm, mà cần trở thành một không gian văn hóa dành cho cộng đồng. Không gian ấy không nên chỉ gợi lên cảm giác đau thương, mất mát, mà cần phải chuyển tải tinh thần vượt lên nghịch cảnh, thể hiện sức mạnh đoàn kết, lòng kiên cường và ý chí hồi sinh của các tầng lớp nhân dân trong giai đoạn đặc biệt ấy" - GS-TS Nguyễn Xuân Tiên nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Xuân Tiên cho rằng một tượng đài mang giá trị thực sự phải trở thành biểu tượng tinh thần, phản ánh bản sắc của thành phố và dân tộc. Đây không chỉ là một công trình mỹ thuật đặt giữa không gian đô thị, mà là một hình thức nghệ thuật đa chiều, nơi lịch sử, ký ức và văn hóa giao thoa để khắc ghi những giá trị bền vững của con người và thời đại.

Mang ý nghĩa vĩnh cửu

Nhà điêu khắc Trần Việt Hà cho rằng công trình Đài Tưởng niệm nạn nhân COVID-19 cần đạt được nhiều giá trị: nghệ thuật, thẩm mỹ, quy hoạch và thiết kế tổng thể, nhưng cốt lõi nhất là phải mang ý nghĩa vĩnh cửu. "Hình khối, đường nét, vật liệu và vị trí của tượng đài không chỉ gợi nhớ về quá khứ mà còn lan tỏa thông điệp cho hiện tại, về niềm tin, sự đoàn kết, nhân văn và tinh thần vươn lên để kiến tạo tương lai" - ông Trần Việt Hà phân tích.

Theo chuyên gia đô thị Nguyễn Văn Vương, TP HCM cần một "biểu tượng sống" để biến những ký ức đau thương của đại dịch COVID-19 thành giá trị học tập, truyền cảm hứng và định hình chiến lược phát triển đô thị tương lai. Các tượng đài truyền thống, dù trang trọng, thường tĩnh lặng và thiếu liên kết với đời sống hiện tại. Do đó, ông đề xuất một mô hình mới dựa trên 3 trụ cột: tri thức - trải nghiệm - cộng đồng, nhằm củng cố ý thức chung và hình thành năng lực ứng phó lâu dài.

Mô hình cụ thể là "Trung tâm Tưởng niệm và Ứng phó tình huống khẩn cấp đô thị", một công trình đa chức năng kết hợp tưởng niệm với giáo dục, nghiên cứu và thực hành kỹ năng ứng phó với mọi kịch bản khẩn cấp (dịch bệnh, thiên tai, cháy nổ, ngập lụt). Công trình được hình dung như một không gian công cộng sống động, kết hợp công viên, hồ nước, sân tập và phòng học trải nghiệm.

Trên diện tích đề xuất 4 ha, cấu trúc gồm 3 khu liên hoàn: Khu Tưởng niệm - Biểu tượng Hồi sinh (1 ha) làm trung tâm, với tượng đài trừu tượng (kim loại, đá, nước, cây xanh) tạo không gian chiêm nghiệm; khu Trung tâm Ứng phó (1,5 ha) phục vụ đào tạo, mô phỏng kịch bản, tích hợp dữ liệu đô thị và sử dụng kiến trúc xanh; và Khu Công viên Sinh thái - Cộng đồng (1,5 ha) dành cho giao lưu, nghỉ ngơi, học tập ngoài trời và tổ chức sự kiện văn hóa. Tinh thần thiết kế nhấn mạnh sự chuyển động, tương tác và bền vững.

"Đây là tư duy tưởng niệm của thế kỷ XXI: không tĩnh lặng mà sống động, gắn kết con người, giáo dục và ứng phó. "Biểu tượng sống" sẽ là cách TP HCM biến bi kịch thành bài học, mất mát thành nguồn lực, và ký ức thành năng lượng sống, trở thành biểu tượng cho ý chí kiên cường, khả năng thích ứng và sức mạnh nội tại của thành phố" - ông Vương nói.