Ngày 6-11, Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM đã tổ chức tọa đàm khoa học lấy ý kiến của chuyên gia đóng góp về việc xây dựng công trình tưởng niệm nạn nhân COVID-19.
Không gian tĩnh lặng, giàu biểu tượng
Phát biểu đề dẫn, ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM, cho biết để tưởng niệm nạn nhân và tri ân tinh thần đồng lòng của nhân dân, TP HCM chủ trương chuyển khu đất số 1 Lý Thái Tổ, phường Vườn Lài thành công viên, trong đó bố trí đài tưởng niệm đồng bào, cán bộ, chiến sĩ hy sinh, tử vong vì đại dịch COVID-19. Thành phố đặt mục tiêu hoàn thành công trình này trước Tết Nguyên đán 2026.
Công viên có diện tích khoảng 4,4 ha, nằm giữa 3 tuyến đường Lý Thái Tổ - Trần Bình Trọng - Hùng Vương, nơi còn dấu tích cụm biệt thự nhà Chú Hỏa gồm 7 căn - một phần ký ức đô thị ngày trước. Hiện TP HCM lấy ý kiến nhân dân từ ngày 1 đến ngày 15-11, với 3 thông điệp chính: từ mất mát đến sự hồi sinh thần tốc; tri ân tinh thần đoàn kết, chung sức đồng lòng; lời nhắc nhở cho tương lai.
Được biết, Công ty CP Tập đoàn Mặt Trời - Sun Group cam kết tài trợ xây dựng công viên cây xanh, không gian sân chơi phục vụ cộng đồng, đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 trước Tết Nguyên đán 2026.
Quang cảnh buổi tọa đàm
Tại tọa đàm, nhiều chuyên gia, nhà khoa học, kiến trúc sư đã bày tỏ các quan điểm tâm huyết. Kiến trúc sư Nguyễn Trường Lưu, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TP HCM, nhìn nhận: "Quan trọng nhất là vị trí. Một công trình tưởng niệm cần đặt ở nơi người dân dễ tiếp cận, có giá trị biểu tượng và kết nối ký ức, qua mất mát thấy được tương lai".
Theo ông Lưu, công viên nên là không gian tĩnh lặng, hài hòa, tránh thương mại hóa như hội chợ. Thành phố nên tổ chức cuộc thi thiết kế để tìm phương án tốt nhất, vừa xây dựng phong trào tưởng niệm trong nhân dân vừa bảo đảm quy hoạch hợp lý.
Ông Phạm Đức Hải, nguyên Phó Ban Tuyên giáo Thành ủy TP HCM, khẳng định: "Đây là công trình cần thiết, mang ý nghĩa nhân văn và trách nhiệm. Địa điểm lựa chọn hoàn toàn phù hợp. Cần lắng nghe ý kiến rộng rãi của nhân dân để định hình công trình tưởng niệm vừa mang tính biểu tượng, vừa gắn bó với ký ức cộng đồng". Ông đề xuất nội dung công trình nên thể hiện 3 cụm chủ đề: đau thương và yêu thương; khốc liệt và kiên cường; mong đợi và khát vọng.
"Vừa hùng vừa bi", tưởng nhớ và khát vọng, tôn vinh
PGS-TS Phan Xuân Biên, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, nhấn mạnh công trình cần "vừa hùng vừa bi", có tưởng nhớ, có khát vọng; tôn vinh tinh thần đoàn kết, sức mạnh nhân dân trong cuộc chiến chống đại dịch.
Theo ông Biên, quy hoạch công viên nên gồm nhiều bộ phận: đài tượng niệm trung tâm, khu trưng bày thông tin về cuộc chiến chống dịch và không gian tri ân lực lượng tuyến đầu - những tấm gương sáng của lòng nhân ái.
Trong khi đó, TS Nguyễn Thị Hậu, Tổng Thư ký Hội Khoa học Lịch sử TP HCM, nêu quan điểm công trình cần được tiếp cận từ góc nhìn của nạn nhân và người dân, để khắc họa tinh thần "đau thương nhưng nghĩa tình vượt qua".
"Nét đặc trưng của người Nam Bộ là đau thương nhưng không bi lụy" - TS Nguyễn Thị Hậu nhìn nhận. Theo bà, tượng đài nên tập trung vào một thông điệp chính, tránh dàn trải. Những ý nghĩa khác có thể chuyển tải trong nhà trưng bày, giúp người dân khi đến đây cảm thấy mình trong câu chuyện của thành phố; tạo ký ức về nghĩa tình, sự đoàn kết, đồng thuận - một công trình giản dị nhưng ý nghĩa.
GS-TS Nguyễn Xuân Tiên, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP HCM, đánh giá: "Đây là chủ trương nhân văn, nghĩa tình. Đài tưởng niệm không chỉ để tưởng nhớ, tri ân mà còn vinh danh những chiến sĩ tuyến đầu; là nơi người dân đến để lắng đọng cảm xúc về những gì đã qua và rút ra bài học cho tương lai".
Ông Tiên cũng đồng tình với địa điểm hợp lý, 3 thông điệp cũng rất ý nghĩa. Công trình cần thể hiện sự chắt lọc, giản dị nhưng sâu sắc, toát lên tính bi - hùng, xúc động, đi vào lòng người, tránh rườm rà, hình thức.
TS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP HCM, cho rằng cả nước chỉ nên có một công trình tưởng niệm nạn nhân COVID-19, dù không lớn nhưng giá trị phải thật lớn. "Quan trọng là khi đứng trước đài tưởng niệm, người ta có thể xúc động đến rơi nước mắt, từ đó được tiếp thêm sức mạnh, hướng đến tương lai. Cảm xúc là yếu tố cốt lõi của công trình tưởng niệm" - TS Võ Kim Cương bày tỏ.
Kiến trúc sư Trương Nam Thuận nhấn mạnh vai trò trung tâm của người dân trong quá trình thiết kế công trình. "Đặt người dân làm trung tâm là nguyên tắc. Gia đình nào mất người thân vì COVID-19 cần được lắng nghe, bởi chính họ là chủ thể của ký ức và cảm xúc. Đây là cách tiếp cận nhân văn, chạm tới trái tim cộng đồng" - ông nhận xét.
Các chuyên gia cho rằng công trình không chỉ để tưởng niệm mà còn mang giá trị chuyển hóa - biến đau thương thành hành động, tôn vinh tinh thần cộng đồng, đoàn kết và sẻ chia, nghĩa tình - nét đặc trưng của người Việt Nam, đặc biệt là của TP HCM trong đại dịch COVID-19.
Tạo không gian văn hóa - ký ức
TS Võ Kim Cương cho rằng công trình cần giữ lại biệt thự nhà Chú Hỏa và hệ thống cây xanh hiện hữu, tận dụng những gì đã có để tạo nên một không gian văn hóa - giáo dục mở, vừa mang tính biểu tượng vừa tiết kiệm chi phí đầu tư.
Đồng tình, TS Ngô Anh Vũ, Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng TP HCM, gợi ý khai thác 7 căn biệt thự nhà Chú Hỏa theo hướng lồng ghép điện ảnh, mỹ thuật, giáo dục..., tạo thành chuỗi không gian văn hóa - ký ức đô thị. Ông nhận định: "Vị trí khu đất là phù hợp, nhưng cần mở thông tuyến Trần Bình Trọng ra Lý Thái Tổ, đồng thời điều chỉnh quy hoạch phân khu để mở rộng không gian".
Nhiều ý kiến đề nghị thành phố nên tổ chức thi tuyển thiết kế công trình với đầu bài rõ ràng, có định hướng về biểu tượng, không gian và chức năng. Kiến trúc sư Khương Văn Mười, nguyên Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, đề xuất cần đánh giá kỹ hiện trạng cụm biệt thự và cây xanh trước khi quyết định bảo tồn hay chỉnh sửa. Ông cũng nêu ý kiến mở rộng đường vào khu đất, tạo điều kiện tiếp cận thuận lợi. "Công trình cần vừa mang tính tưởng niệm vừa ghi nhận truyền thống của một thế hệ đã đi qua giai đoạn lịch sử đặc biệt" - ông gợi mở.
và quét mã QR
Bình luận (0)