Kiên trì 20 năm để tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ 2

Chương trình hành động của Chính phủ về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo (GD-ĐT) nêu rõ trong năm 2025, Bộ GD-ĐT phải xây dựng Đề án "Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn 2045" (sau đây gọi tắt là đề án tiếng Anh).

Cần thêm 22.000 giáo viên

Đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học không chỉ là xu thế tất yếu, mà còn là một nhiệm vụ chiến lược của ngành giáo dục Việt Nam.

Bộ GD-ĐT cho biết đang tích cực xây dựng dự thảo đề án tiếng Anh quốc gia với mục tiêu chung là tiếng Anh được sử dụng rộng rãi, thường xuyên trong giao tiếp, học tập, nghiên cứu, làm việc; đồng thời tăng cường năng lực cạnh tranh của nguồn nhân lực trong thời kỳ mới.

Theo ông Thái Văn Tài, Vụ trưởng Giáo dục phổ thông, Bộ GD-ĐT, đề án đặt mục tiêu đến năm 2045, tiếng Anh được dùng rộng rãi ở tất cả 50.000 trường học với khoảng 30 triệu học sinh, sinh viên và 1 triệu giáo viên, giảng viên. Lộ trình triển khai chia làm 3 giai đoạn: 5 năm (2025-2030), 10 năm (2030-2040) và 5 năm (2040-2045). Các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm gồm nâng cao nhận thức xã hội; hoàn thiện thể chế; phát triển đội ngũ giáo viên; xây dựng chương trình, học liệu; đổi mới thi, kiểm tra, đánh giá; ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo...

Đề án dự kiến được triển khai trong toàn hệ thống giáo dục nên cần bổ sung khoảng 12.000 giáo viên tiếng Anh mầm non, gần 10.000 giáo viên tiểu học, đồng thời bồi dưỡng ít nhất 200.000 giáo viên có khả năng giảng dạy bằng tiếng Anh đến năm 2030.

Ông Thái Văn Tài cho hay nguồn lực thực hiện gồm ngân sách nhà nước và sự tham gia, đóng góp của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân. Đại diện Bộ GD-ĐT khẳng định thành công của đề án đòi hỏi sự đồng thuận xã hội, kiên trì thực hiện trong suốt 20 năm, nhằm góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Thứ trưởng Thường trực Bộ GD-ĐT Phạm Ngọc Thưởng cho hay lộ trình triển khai đến năm 2045 cần được thực hiện linh hoạt, những địa phương có điều kiện thuận lợi có thể đi trước, tạo vai trò dẫn dắt, các vùng khó khăn sẽ thực hiện theo tiến độ phù hợp. Việc đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai phải gắn với quan điểm đột phá theo tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị, đó là đột phá trong tư duy, nhận thức, thể chế và nguồn lực.

Về nguồn lực, ông Phạm Ngọc Thưởng cho biết nhà nước giữ vai trò chủ đạo, lấy đầu tư công làm động lực, đồng thời khuyến khích huy động xã hội hóa nhưng không thể chỉ trông chờ vào xã hội hóa. Thứ trưởng Bộ GD-ĐT cũng lưu ý việc phân chia cấp độ phổ cập phù hợp với từng vùng miền, bắt đầu từ làm quen ở bậc mầm non, tiến tới phổ cập rộng hơn ở tiểu học và các cấp học tiếp theo.

Mục tiêu, lộ trình cho từng vùng miền

Bà Trần Thị Huyền, quyền Giám đốc Sở GD-ĐT TP Cần Thơ, bày tỏ những băn khoăn về năng lực giáo viên và điều kiện hạ tầng khi thực hiện đề án. Với thực tế số lượng lớn học sinh là con em đồng bào dân tộc, nhiều em chưa thành thạo tiếng Việt, cần có lộ trình phù hợp cho từng địa phương để bảo đảm thực hiện đồng bộ, hiệu quả. Chung quan điểm này, ông Lâm Thế Hùng, Phó Giám đốc Sở GD-ĐT tỉnh Tuyên Quang, nhận định việc thực hiện đề án tại địa phương có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số là nhiệm vụ nặng nề. Dù đã được tập trung đầu tư nguồn lực, việc dạy tiếng Việt trước khi vào lớp 1 cho trẻ đồng bào dân tộc thiểu số vẫn chưa đạt kết quả như mong muốn, học sinh nghe hiểu được nhưng khả năng diễn đạt còn hạn chế. Trong bối cảnh đó, triển khai tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai càng khó khăn hơn. Do đó, cần có mục tiêu, lộ trình và yêu cầu kết quả phù hợp với điều kiện từng vùng miền.

GS Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng Trường ĐH Giáo dục - ĐHQG Hà Nội, cho rằng việc đào tạo tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai phải gắn với rèn luyện tư duy, khả năng tiếp nhận và phản ánh văn hóa, đồng thời kết hợp với tư duy duy lý để tạo chuyển biến thực chất. Giai đoạn 4-7 tuổi là "thời kỳ vàng" để học ngôn ngữ, nhưng nếu cho trẻ học tiếng Anh quá sớm có thể ảnh hưởng đến khả năng thành thạo tiếng mẹ đẻ và việc tiếp nhận văn hóa Việt.

GS Huỳnh Văn Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP HCM, nhấn mạnh khi triển khai đề án cần tuân thủ nguyên tắc phân kỳ, tránh dàn trải và có định hướng cụ thể. Về bậc mầm non, GS Huỳnh Văn Sơn nhận định triển khai trên bình diện quốc gia là khả thi, nhưng cần cân nhắc việc bắt buộc, đồng thời phải dự liệu tác động ngược liên quan đến văn hóa và ngôn ngữ tiếng mẹ đẻ. Về đào tạo, bồi dưỡng, cần khảo sát lại lực lượng giáo viên ngoại ngữ; trong điều kiện hiện nay, nguồn nhân lực và công nghệ hoàn toàn có thể đáp ứng nếu được tổ chức và khai thác hợp lý.

Về góc độ giáo viên cho đề án, hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội Nguyễn Đức Sơn cho biết những năm gần đây, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội đã tổ chức cho sinh viên thực tập sư phạm tại các trường quốc tế hoặc song ngữ, tổ chức các câu lạc bộ tiếng Anh chuyên ngành, các hội thảo, tọa đàm chuyên đề với sự tham gia của giảng viên quốc tế. Đồng thời, thực hiện thí điểm đưa học sinh đi học một số học phần tương đương tại nước ngoài theo hình thức trao đổi. Tuyển sinh từng năm được nâng cao đầu vào và thắt chặt đầu ra. "Bồi dưỡng, nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên là điều kiện tiên quyết để thực hiện đề án" - ông Sơn nêu quan điểm.