Đối tác ngoại mòn mỏi chờ mua cổ phần

Ngày 8-9, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội (UBKT) phối hợp với Hiệp hội Thương mại Mỹ (AmCham) tại Hà Nội tổ chức hội thảo "Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (DNNN) từ góc nhìn của nhà đầu tư nước ngoài".

Mất cả chục năm đeo đuổi

Tại hội thảo, Giám đốc điều hành AmCham, ông Adam Sitkoff, cho rằng để thu hút tối đa nguồn lực từ nhà đầu tư nước ngoài vào tiến trình cổ phần hóa DNNN, Việt Nam phải tạo được sự tin tưởng cho nhà đầu tư và bày ra cho họ thấy được một quá trình thoái vốn minh bạch.

Doanh nghiệp nhà nước luôn thu hút nhà đầu tư nước ngoài khi cổ phần hóa Ảnh: Tấn Thạnh

Ở góc độ khác, Giám đốc điều hành Công ty Luật Freshfields (Anh) Tony Foster nêu thực tế nhà đầu tư ngoại gặp trở ngại ở khâu đàm phán giá và tỉ lệ mua trên con đường trở thành đối tác chiến lược của các DNNN lớn. Ông Tony Foster dẫn trường hợp Ngân hàng TMCP Ngoại thương (Vietcombank) khi bán lần đầu và lần hai đều không thành công do không thỏa thuận được giá. Do đó, phải mất gần 5 năm chờ đợi, đến cuối năm 2011, nhà băng này mới bán thành công đợt 1 với 15% cổ phần cho tập đoàn Tài chính Mizuho của Nhật.

Dẫn chứng tiếp trường hợp MobiFone, ông Tony Foster nhận định: "Kế hoạch bán vốn DN viễn thông di động đầu tiên của Việt Nam này cách nay đã 12 năm nhưng đến nay, nhiều nhà đầu tư đến tìm hiểu rồi ra đi mà chưa biết đến khi nào mới mua được cổ phần".

Gần đây nhất, theo ông Tony Foster là Tổng Công ty Dầu Việt Nam (PVOil) xây dựng kế hoạch bán 20% cổ phần cho cổ đông chiến lược từ năm 2012 nhưng đến nay vẫn phải trì hoãn. Hay Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) dự kiến bán 25% cổ phần, trong đó cho nhà đầu tư chiến lược 20% nhưng đến nay vẫn chưa bán thành công cho cổ đông chiến lược…

Ông Johnathan Ooi - chuyên gia về mua bán và sáp nhập (M&A), Phó Tổng Giám đốc Công ty Kiểm toán PriceWaterhouse Coopers - nhìn nhận chính sự trì hoãn, liên tục lùi tiến độ cổ phần hóa đã khiến không ít nhà đầu tư nước ngoài bỏ cuộc. "Khi nhà đầu tư đã bỏ ra hàng triệu USD để thuê tư vấn, điều họ cần là một lộ trình cổ phần hóa rõ ràng, mốc thời gian cụ thể hoàn tất giao dịch. Việc thay đổi mốc thời gian tác động rất lớn đến tinh thần và niềm tin của họ" - ông Jonathan Ooi nói.

Muốn có vai trò điều hành

Ông Vương Toàn, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Bia Rượu Nước giải khát Hà Nội (Habeco), cho hay dù đã qua 9 phiên đàm phán với Carlsberg nhưng hai bên vẫn chưa thống nhất. Sau khi mua lần 1, Carlsberg muốn mua thêm 13% lần 2. "Do thấy lộ trình thoái vốn nhà nước có thay đổi, Chính phủ muốn thoái sâu nên họ muốn mua 51%. Tuy nhiên, do Habeco còn kinh doanh nhiều lĩnh vực khác như rượu, lương thực... là các ngành mà quy định cho nhà đầu tư ngoại tối đa 49% nên đang vướng mắc" - ông Toàn phân trần.

Trường hợp này, ông Tony Foster đánh giá việc bán vốn nhà nước với tỉ lệ thấp mà không chắc chắn về quyền ưu tiên mua tiếp là điều nhà đầu tư ngoại lo lắng.

Điều đáng nói, theo ông Tony Foster, khi đầu tư vào Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines), hãng hàng không ANA của Nhật mong muốn mua lớn hơn tỉ lệ 10%, song thực tế đến nay ANA nắm giữ ở Vietnam Airlines chỉ 8%. "Tỉ lệ nắm giữ cổ phần của Itochu ở Tập đoàn Dệt may Việt Nam hiện chỉ 5% thì sao gọi là cổ đông chiến lược được. Nhiều trường hợp trên giấy ghi là cổ đông chiến lược nhưng thực chất không phải vậy" - ông Tony nêu thực tế.

Theo ông Johnathan Ooi, tâm lý chung của các đối tác ngoại khi muốn làm cổ đông chiến lược với các DN cổ phần hóa là mong muốn gắn bó lâu dài để cùng phát triển công ty, chứ không chỉ mua cổ phần để thu lợi nhuận từ giá cổ phiếu. "Hầu hết nhà đầu tư nước ngoài muốn được tham gia ban điều hành DN sau khi họ mua cổ phần và cao hơn nữa là muốn tham quyền kiểm soát, có tiếng nói trong nâng cao quản trị DN. Do đó, một khi chỉ bán ở mức 10%-20% thì rất khó hấp dẫn được nhà đầu tư nước ngoài" - ông Johnathan đúc kết.

TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế, nêu lên bất hợp lý là có đến 96,5% DNNN đã được cổ phần hóa nhưng chỉ 8% vốn nhà nước được chuyển giao cho khu vực tư nhân. "Nắm tỉ lệ cổ phần hạn chế nên các DN tư nhân bị loại khỏi quyền tham gia điều hành, chứ chưa nói đến quyền chi phối DN đã làm nản lòng nhà đầu tư trong việc mua DNNN" - ông Thiên phân tích.

Ông Johnathan Ooi nhận định nhà đầu tư nước ngoài không hài lòng với phương pháp định giá DN. Đang tồn tại sự khác biệt trong cách hiểu về định giá DN giữa nhà đầu tư và DN cổ phần hóa. Ông Johnathan Ooi kiến nghị cần một đơn vị độc lập tiến hành việc định giá dựa trên các chuẩn mực quốc tế được chấp nhận bởi các nhà đầu tư.