Đũa độc hại xuất xứ từ đâu?

Theo thông tin từ Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm (FDA) của Đài Loan, việc tiếp xúc với các hóa chất được phát hiện trong đũa vừa qua có thể gây ảnh hưởng khôn lường đến sức khỏe người dùng. Đặc biệt, biphenyl có nguy cơ tiềm ẩn là phá hủy phổi, dạ dày và tuyến tụy, phơi nhiễm với liều lượng thấp trong thời gian ngắn có thể gây trở ngại tới chức năng gan và tuyến giáp, tiếp xúc lâu dài nguy cơ dẫn đến ung thư gan và các khối u ác tính.

Tuy nhiên, FDA không nêu rõ đũa được nhập từ doanh nghiệp (DN) nào của VN.

Đũa tre dùng một lần tràn lan trên thị trường - Ảnh: Diệp Đức Minh

Nghi hàng Trung Quốc đội lốt

Trong khi đó, hầu hết các DN, cơ sở ở VN có sản xuất mặt hàng đũa dùng một lần đều khẳng định với PV không sử dụng hóa chất độc hại trong sản xuất. Còn trên thị trường, đũa sử dụng một lần nhập từ Trung Quốc, từng bị cảnh báo có hóa chất độc hại lại bán tràn lan với giá rất rẻ.

Ông Thành, chủ cơ sở sản xuất đũa tre tại huyện Hòa Thành (Tây Ninh) - gia đình có 3 đời làm tăm, đũa bằng phương pháp thủ công, phân tích: “Việc thủ công nhất là sấy khô và chọn tre già để làm đũa, không cần dùng những hóa chất bậy bạ để ngâm tẩm.

Với những lô đũa mà nói là hàng Việt bị phát hiện tại Đài Loan, tui nghi là do ba công ty xuất hàng mua hàng rẻ, đóng gói hàng Việt mà bán. Chứ cả làng nghề sản xuất đũa ở đây không kịp mà bán, giá cao hơn đũa Trung Quốc. Chúng tôi không làm những việc thất đức như vậy".

Ông Thành cũng khuyên người mua hàng lưu ý, đũa càng trắng càng độc vì tre không thể có màu trắng tinh.

Ông H.H.V, giám đốc kinh doanh một công ty chuyên xuất khẩu đũa cao cấp và đũa dùng một lần ở Hà Nội, từng trực tiếp giao dịch với thị trường Đài Loan, nói: “Mặt hàng đũa ở thị trường Đài Loan cực kỳ khó chơi vì họ sử dụng mọi chiêu thức để ép giá”.

“Thường họ mua được container hàng đầu tiên, khen đẹp, đặt tiếp 3 - 4 container hàng nhưng hàng làm xong thì bỏ không mua nữa. Thực chất để ép giá đến mức thấp nhất có thể. Nhiều lần vậy rồi, chúng tôi từ chối thẳng thừng không cung cấp nữa” - ông V. kể và cho biết nhiều DN Nhật, Hàn, Singapore... rất coi trọng yếu tố chất lượng nên không muốn mua hàng giá rẻ từ Trung Quốc, mà thường đặt hàng từ công ty của ông.

Với thông tin đũa VN bị “dính” vệ sinh an toàn thực phẩm tại Đài Loan, ông V. cho rằng không loại trừ khả năng do bị ép giá quá rẻ, một số DN xuất khẩu mua hàng Trung Quốc đóng gói ghi xuất xứ VN nên hàng Việt chính gốc bị mang tiếng. “Hàng Trung Quốc nếu làm đàng hoàng, chưa chắc cạnh tranh nổi với hàng Việt. Chỉ ngại nhất với đũa Trung Quốc giá rẻ là dùng tre non, sấy không khô, tẩm nhiều hóa chất để khắc phục, dùng hàm lượng lưu huỳnh cao để ủ... Loại đó giá rẻ và lâu nay có tham vọng chèn ép đũa dùng một lần của hàng Việt", ông V. nghi vấn.

Trên thực tế, từ năm 2013, truyền thông Trung Quốc đã rộ lên thông tin đũa dùng một lần của quốc gia này rất độc hại đối với sức khỏe người dùng. Sau đó, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm TP.HCM lấy một số mẫu đũa tre dùng một lần trôi nổi trên thị trường xét nghiệm cũng phát hiện có hóa chất sodium sunfite, sulfure dioxide hàm lượng vượt mức cho phép.

Đũa rẻ “đừng mơ” hàng Việt

Đáng lo ngại là 90% đũa sử dụng một lần tại thị trường nội địa hiện nay có xuất xứ từ Trung Quốc.

Chị Hường, một người chuyên bán hàng ăn sáng tại đường vào khu công nghiệp Tân Bình (TP.HCM), cho biết mỗi tuần chị mua khoảng 4 - 5 kg đũa dùng một lần ở chợ để bán món bún xào cho công nhân trong khu công nghiệp. Mỗi ký đũa dùng một lần không nhãn mác chị mua 16.000 đồng, được khoảng 120 đôi. “Đũa được bán theo ký, người bán để trong những bao tải lớn, không có túi ni lông như ở các siêu thị nên giá rẻ hơn. Mình bán cho công nhân ăn bữa sáng có 8.000 đồng thì thứ nào giá rẻ là được, chứ cũng không biết chỗ nào sản xuất ra và cũng không biết là độc hại gì”, chị Hường nói.

Tại chợ đầu mối Bình Tây (Q.6, TP HCM), mặt hàng đũa dùng một lần giá càng rẻ càng hút khách. Bà T.T.Hương, chủ sạp hàng cung cấp đũa, muỗng, nĩa nhựa, hộp xốp, khẳng định chắc nịch: “Đũa này là hàng Trung Quốc, giá một đôi rẻ hơn đũa Việt mấy chục đồng. Hàng ăn vào bụng mới sợ độc hại, chứ ba đôi đũa này chỉ để gắp thức ăn, dùng có 5 - 10 phút xong vứt đi luôn, có ai thèm rửa dùng lại đâu mà sợ độc hại. Mỗi ngày tôi bán cả tạ hàng chứ vài ba ký nhằm nhò gì” - bà Hương nói sõng.

Theo ghi nhận của chúng tôi, giá bán đũa tại chợ đầu mối này chỉ từ 12.000 - 13.000 đồng/kg, tính ra khoảng 100 đồng/đôi. Bà Hương cho rằng, đũa tre dùng một lần mua theo ký giá rẻ thì "đừng mơ" hàng Việt.

Bà Nguyễn Tú Anh, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần thủ công mỹ nghệ Hoa Lư, đơn vị có thâm niên hơn 10 năm trong lĩnh vực sản xuất đũa gỗ, đũa tre xuất khẩu sang hai thị trường Hàn Quốc, Nhật Bản nhận xét, thị trường đũa tre dùng một lần tại VN rất lớn, ước tính nhu cầu tiêu thụ khoảng 3.000 tấn/năm. Chính vì nhu cầu quá lớn này, hơn 1 năm nay công ty bắt đầu có chiến lược quay trở lại thị trường nội địa.

“Thực tế, nguồn nguyên liệu tre ở phía bắc không thiếu, tuy nhiên thị trường phía nam với nhu cầu lớn gấp đôi nhưng nguồn cung trong nước rất hạn chế. Theo tôi tìm hiểu, hơn 90% đũa tre dùng một lần tại thị trường phía nam là hàng Trung Quốc, giá cực rẻ” - bà Anh cho biết và so sánh: nếu giá đũa tre dùng một lần của VN, có nhãn mác rõ ràng, giá tầm 170 đồng/đôi và chỉ bán theo đôi thì giá đũa Trung Quốc bán theo ký, giá tầm 135 đồng/đôi hoặc rẻ hơn.

Đáng lo ngại hơn là đũa sử dụng một lần cũng như rất nhiều mặt hàng khác nhập từ Trung Quốc đa phần là bằng con đường tiểu ngạch, nhập lậu nên rất khó nắm bắt số liệu cũng như chất lượng sản phẩm.