Trong bối cảnh Ủy ban châu Âu (EC) cảnh báo "thẻ vàng" đối với thủy sản Việt Nam, việc chuyển đổi từ nghề cá khai thác tự nhiên sang nghề cá có trách nhiệm thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc quản lý tốt nguồn lợi để khai thác một cách bền vững. Đà Nẵng, Thừa Thiên - Huế... là những địa phương thực hiện hiệu quả bước chuyển đổi quản lý này.
Nỗ lực tuyên truyền
Mỗi ngày, cảng cá Thọ Quang (quận Sơn Trà, TP Đà Nẵng) có khoảng 40 lượt tàu cá cập bến, mang về hàng chục tấn hải sản các loại. Cảng hoạt động vào 2 khung giờ chính, tương ứng với phiên chợ nhỏ từ 12 giờ đến 15 giờ và phiên chợ lớn từ 24 giờ đến 6 giờ ngày hôm sau. Đây cũng là nơi tàu cá các tỉnh, thành miền Trung cập cảng phân phối cho khắp các chợ lớn nhỏ trong vùng. Các công ty chế biến hải sản phục vụ tiêu thụ nội địa và xuất khẩu cũng trực tiếp về đây lấy hàng.
Hải sản mua bán tại cảng cá Thọ Quang, TP Đà Nẵng đều qua truy xuất nguồn gốc Ảnh: BÍCH VÂN
Ông Nguyễn Lại, Trưởng Phòng Kế hoạch Tổng hợp thuộc Ban Quản lý âu thuyền và cảng cá Thọ Quang, cho biết theo mô hình quản lý nghề cá có trách nhiệm, kể từ đầu năm 2017, UBND TP Đà Nẵng đã có quy định về truy xuất nguồn gốc thủy sản nên ban quản lý chủ động thực hiện việc kiểm tra nhật ký hành trình tàu cá và cấp giấy chứng nhận xuất xứ thủy sản… Đặc biệt, sau khi thủy sản Việt Nam bị áp đặt "thẻ vàng", Đà Nẵng quyết liệt hơn trong việc này, chuyển đổi từ nghề cá tự nhiên sang nghề cá có trách nhiệm để nâng cao năng lực quản lý. Ban quản lý đã bố trí trực tiếp 2 đội với nhân lực 25 người thực hiện khâu kiểm tra tàu bè khi cập, xuất bến tại cảng cá này đồng thời kiểm tra nhật ký khai thác 24/24 giờ. "Việc làm này mới đầu có chút khó khăn, do ngư dân chưa quen nhưng đến nay thì họ đã thực hiện nghiêm túc. Nếu không khai báo rõ ràng, chúng tôi sẽ làm đề xuất qua Bộ đội Biên phòng TP Đà Nẵng và tiến hành xử phạt theo quy định. Nhờ vậy đến nay, gần như chưa phát hiện trường hợp vi phạm nào" - ông Lại nhấn mạnh.
Theo ông Lại, để thay đổi ý thức của ngư dân, chuyển từ nghề cá nhân dân sang nghề cá có trách nhiệm là việc làm không hề dễ dàng. "Chúng tôi thực hiện nhiều biện pháp, từ loa tuyên truyền phát khắp âu thuyền đến phát tờ rơi, tổ chức tập huấn, hỗ trợ thiết bị cho ngư dân… để họ chấp hành nghiêm chỉnh. Bên cạnh đó, việc khai thác thủy sản hợp pháp, kê khai đúng nguồn gốc, đánh bắt đúng quy định cũng mang lại nhiều lợi ích cho chính ngư dân. Bắt đầu phải xây dựng một nghề cá có trách nhiệm và hiện đại" - ông Lại phân tích.
Nhiều ngư dân đồng tình thực hiện và cho rằng việc truy xuất nguồn gốc là cần thiết. Bởi lẽ, nếu thực hiện ghi chép nhật ký khai thác đầy đủ thì cơ quan chức năng sẽ xác nhận để việc bán hải sản có thể thực hiện dễ dàng, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn.
Không để đánh bắt bừa bãi
Thời gian qua, tỉnh Thừa Thiên - Huế cũng đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn ngư dân chuyển đổi theo mô hình nghề cá có trách nhiệm, tuân thủ quy định về chống khai thác thủy sản không báo cáo và không theo quy định (IUU). Ông Nguyễn Quang Vinh Bình, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Thừa Thiên - Huế, cho biết để thực hiện việc này, đến nay tỉnh đã trang bị 321 máy (VX1700) cho các tàu cá đánh bắt xa bờ. Ngoài chức năng đàm thoại, thiết bị VX1700 còn báo cáo vị trí tàu, định vị bằng vệ tinh GPS, qua đó giúp đơn vị chức năng theo dõi, quan sát hành trình của tàu cá trên biển qua màn hình máy vi tính tại trạm đặt ở bờ. Nhờ vậy, nếu tàu nào rời khỏi vùng biển Việt Nam, đánh bắt trái phép ở nước ngoài sẽ bị phát hiện ngay.
Ngư dân tỉnh Thừa Thiên - Huế tuân thủ tốt các quy định về đánh bắt Ảnh: QUANG NHẬT
Theo thống kê của cảng cá Thuận An đóng ở thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang, từ đầu năm đến nay, có đến 19.000 tấn cá thông qua cảng để cung cấp cho thị trường trong nước và xuất khẩu. Ông Trần Quang Nhất, Giám đốc Ban Quản lý Cảng cá Thuận An, khẳng định lượng cá lớn này được truy xuất nguồn gốc rõ ràng, thông qua việc quản lý đánh bắt của tàu cá bằng thiết bị trên.
Ngày 22-10, ông Nguyễn Văn Phương, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế, trực tiếp đi kiểm tra hoạt động theo dõi tàu cá trên biển tại Chi cục Thủy sản tỉnh và một số cảng cá. Qua kiểm tra, ông Phương đánh giá cao công tác triển khai theo dõi tàu cá qua hệ thống VX1700. Thiết bị này giúp việc chuyển đổi từ khai thác tự nhiên trong nhân dân sang mô hình có trách nhiệm, có sự quản lý của nhà nước đạt hiệu quả cao, thuận lợi truy xuất nguồn gốc cũng như chống khai thác bất hợp pháp.
Trên cơ sở đó, ông Phương yêu cầu Chi cục Thủy sản tỉnh Thừa Thiên - Huế phối hợp với các lực lượng chức năng, cùng chính quyền địa phương các cấp tăng cường tuyên truyền, phổ biến quy định pháp luật trong ngư dân thực hiện tốt mô hình này. Trong đó, tập trung vào quy định về ghi nhật ký khai thác, báo cáo khai thác, vùng biển khai thác, vận động chủ tàu lắp đặt, vận hành thiết bị giám sát hành trình tàu cá, cấm sử dụng xung điện, chất nổ, chất độc để khai thác thủy sản, không xâm phạm lãnh thổ vùng biển nước ngoài để khai thác hải sản. Đồng thời, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm như tàu khai thác không có giấy phép, hành nghề không đúng giấy phép được cấp.
Ngư dân sợ "thẻ vàng"
Ông Võ Khắc Én, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Khánh Hòa, cho biết thời gian qua, lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa quyết liệt chỉ đạo triển khai các biện pháp khắc phục "thẻ vàng". Tỉnh đã lập ban chỉ đạo cấp tỉnh do phó chủ tịch UBND tỉnh làm trưởng ban. Tại các cảng cá đã lập các văn phòng đại diện để kiểm soát chặt chẽ việc khai thác, truy xuất nguồn gốc.
Cá ngừ đại dương nhập vào cảng Hòn Rớ được kiểm tra gắt gao
Ông Mai Thành Phúc, Chủ tịch Nghiệp đoàn Nghề cá Phước Đồng (TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa), đánh giá nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp, hiện nay tàu đánh bắt thủy sản ở vùng biển khơi đều được kiểm soát rất chặt chẽ. Trước khi ra khơi, khâu hồ sơ phải có đủ thuyền trưởng, máy trưởng và phải có bảo hiểm thuyền viên. Còn khi xuất nhập cảng phải báo cáo, làm thủ tục xuất bến tại cảng Hòn Rớ (TP Nha Trang), chứ không còn làm thủ tục ở biên phòng nữa. "Khi đánh bắt ngư dân phải ghi nhật ký từng ngày. Khi cập cảng phải báo trước 1 giờ để cơ quan chức năng kiểm tra tàu, kiểm tra sản lượng, nhật ký, nhất là nhật ký khai thác. Ví dụ, đêm đó câu được 5 con cá ngừ đại dương thì phải đánh dấu ghi rõ đánh bắt ở kinh độ, vĩ độ nào để biết không vi phạm lãnh hải... Ngư dân bắt buộc phải chấp hành vì nếu không sẽ không được hỗ trợ tiền dầu. Đó là chế tài, bắt buộc người dân phải chấp hành" - ông Phúc thông tin thêm.
Ông Lê Văn Quyền, Phó Chủ tịch Nghiệp đoàn Nghề cá phường Vĩnh Trường (TP Nha Trang), chia sẻ thêm: "Ngư dân chúng tôi rất sợ "thẻ vàng" và vì lợi ích chung nên cũng nghiêm túc tuân thủ. Gia đình có 3 chiếc tàu đánh cá xa bờ, vừa rồi đã bỏ ra 63 triệu đồng lắp 3 máy giám sát hành trình tàu cá, theo yêu cầu của ngành thủy sản. Tàu đi biển nhưng ở nhà mở máy điện thoại ra xem là biết chính xác hành trình tàu đang chạy đánh bắt tại vị trí vùng biển nào".
Ông Võ Khắc Én cho rằng 2 năm qua, từ Chính phủ, bộ, ngành đến địa phương đã làm hết sức mình để EC gỡ "thẻ vàng". Trong nỗ lực chung này cần có sự chung tay của chính ngư dân. Cũng theo ông Én, từ năm 2017, tỉnh Khánh Hòa có 8 tàu vi phạm vùng biển đánh bắt của nước ngoài, năm 2018 chỉ còn có 2 tàu vi phạm. Đến năm 2019, tỉnh Khánh Hòa không có tàu nào vi phạm. Điều đó cho thấy ngư dân địa phương đã thay đổi nhận thức, tuân thủ tốt quy định về đánh bắt.
Tin-ảnh: K.Nam
(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 28-10
Kỳ tới: Gian nan khắc phục cảnh báo
và quét mã QR
Bình luận (0)