Phải nâng cao chất lượng quản lý thị trường chứng khoán

Cần đánh giá lại chất lượng hàng hóa niêm yết.

Từ đầu năm 2021, chúng tôi đã nhìn được vấn đề tồn tại của thị trường và đã có trao đổi với công ty mẹ ở Đài Loan. Về nguyên nhân thị trường sụt giảm, từ đầu chương trình đã nói về nhưng có 2 yếu tố chưa được đề cập là tính chu kỳ và tác động từ chứng khoán quốc tế.

Chu kỳ từ 2013 đến nay, chu kỳ lạm phát dưới 5%. Chỉ số P/E Index dưới 12%, và chúng tôi nhận thấy cứ 2 năm tăng nóng thì sẽ có 1 năm sụt giảm cả về chỉ số và thanh khoản. Tính chu kỳ đang lập lại trên thị trường năm 2022.

Và tác động từ chứng khoán quốc tế, khi 2 năm qua, Fed đã bơm một lượng lớn trên thị trường đã tác động khiến chỉ số Nasdaq sụt giảm mạnh nhất thế giới và Việt Nam cũng sụt giảm đáng kể từ đầu năm 2022 đến nay.

Trong bối cảnh này, những nhà đầu tư chưa kịp trải nghiệm thị trường, mua theo "đội lái", "đội nhóm" rất lớn. Rất nhiều nhà đầu tư "fomo" theo thị trường, một lượng nhà đầu tư mới, nhỏ lẻ, lao vào như "thiêu thân" và lúc rút ra thì nhận lấy bài học rất đắt.

Có một điểm đáng chú ý trên thị trường là những nhà đầu tư lớn đã thoát ra rất nhanh. Từ tháng 2, lượng tiền gửi tăng và cho thấy nhà đầu tư lớn, dòng vốn lớn đã rút ra nằm trong danh sách khoảng 20% người đang chiến thắng trên thị trường để chảy vào các kênh đầu tư khác.

Ngoài ra, hiệu ứng domino trên thị trường thời gian qua đến từ việc quản lý và lượng đòn bẩy quá lớn của các nhà đầu tư F0, ở thời điểm trên thị trường 1.400 điểm thì lượng vay của nhà đầu tư vẫn tăng. Thậm chí nhiều nhà đầu tư mua bình quân giá xuống nên khi bị bán giải chấp bị lỗ nặng. Phải đến giờ, lượng margin mới giảm từ 15-20% thậm chí 25% so với thời gian qua.

Hiện tại, một dòng tiền lớn từ nhà đầu tư đang đứng ngoài và họ đang chờ thời điểm tham gia trong bối cảnh các kênh đầu tư khác chưa hấp dẫn.

Cú lao dốc vừa qua, đợt sụt giảm gần 20% vừa qua, thông thường sẽ mất rất nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng nhưng chỉ riêng tháng 4 đã giảm rất nhanh. Chính vì thế, nhà đầu tư lớn đang chờ tham gia.

Thực trạng của thị trường Việt Nam là 90% giá trị đầu tư nhỏ lẻ chiếm tổng giá trị giao dịch năm 2021 và tới năm 2022 có thời điểm nhà đầu tư tổ chức không hề giao dịch. Do đó, cần có giải pháp để giảm thiếu tình trạng này cả trong ngắn hạn và trung hạn. Theo tôi, cần đánh giá lại chất lượng hàng hóa niêm yết. Hiện quy mô của thị trường chứng khoán Việt Nam khoảng 220 tỉ USD vốn hóa và có 1.700 mã trên cả 3 sàn, chất lượng hàng hóa thật sự đang đi theo số lượng hơn là chất lượng, ảnh hưởng rất mạnh đối việc nâng hạng thị trường. Do đó, tính chất lượng của thị trường cần phải nâng lên để nâng hạng và ở lại thị trường mới nổi.

Phát biểu đúc kết các ý kiến từ tọa đàm, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế, cho biết hơn 3 giờ trao đổi từ các diễn giả, khách mời, hầu hết các ý kiến đều khẳng định rằng thị trường chứng khoán đã phát triển đúng hướng và tạo ra động lực để huy động vốn cho nền kinh tế quốc dân.

Tổng Biên tập Báo Người Lao Động trao đổi với các diễn giả bên lề tọa đàm

Tuy nhiên, trong quá trình đó để thị trường phát triển công khai, minh bạch hơn, cần có nhiều giải pháp mang tính định hướng, cụ thể và trong đó có thể đề cập một số nhóm cơ bản: Nhóm hoàn thiện chính sách để thị trường phát triển bền vững, ổn định, như yêu cầu về sự phù hợp của luật trong quá trình hoạt động trên thị trường; chức năng, vai trò, nhiệm vụ của các cơ quan tổ chức nhà nước trong quá trình điều hành.

Đồng thời, chúng ta cũng cần phát triển chứng khoán phái sinh, bảo đảm an toàn về tài chính trên thị trường chứng khoán, phân loại nhà đầu tư khác nhau. Các yêu cầu về hoạt động của tổ chức trên thị trường, trong đó cần tách biệt giữa hoạt động nghiên cứu, phân tích với đầu tư tự doanh, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế…

Thị trường cũng cần hoàn thiện bộ phận phát hành với thị trường cổ phiếu, trái phiếu đầy đủ, có cơ chế kiểm soát để giúp cho các loại hàng hóa đưa ra thị trường bảo đảm chất lượng.

Liên quan đến các nhà đầu tư, chúng ta cũng nói nhiều đến việc phát triển quỹ đầu tư, các công ty môi giới chứng khoán, nâng cao chất lượng các nhà môi giới chứng khoán, nhà đầu tư chuyên nghiệp. Từ đó, tạo ra thị trường đầy đủ hơn, hoàn chỉnh từng mảng ghép và làm cho thị trường có tính minh bạch, chủ động cũng như theo xu hướng chung của quốc tế.

Tọa đàm cũng mong muốn đề xuất đến với cơ quan quản lý nhà nước về những giải pháp, kiến nghị để từ đó có thị trường minh bạch, công khai, bền vững trong thời gian tới. Chúng tôi cũng hy vọng, với tiến trình, đổi mới của cơ quan quản lý nhà nước để có thị trường minh bạch, công khai và bền vững, trở thành kênh đầu tư lâu dài và kênh huy động vốn thật sự, cũng như thị trường sẽ lấy lại những mốc cao mới vào cuối năm nay.

Sẽ trao đổi với cơ quan quản lý về giải pháp bảo vệ nhà đầu tư

Việc lành mạnh hóa thị trường bước đầu tạo niềm tin cho nhà đầu tư. Đến thời điểm này hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cho thị trường chứng khoán đã tương đối đầy đủ. Thị trường luôn luôn biến động, qua việc xử lý các sai phạm trên thị trường cho thấy chúng ta có các công cụ để xử lý các vi phạm để minh bạch hoá thị trường. Vấn đề là con người, một số nhà đầu tư vì lợi nhuận cá nhân, công ty mình đã hoạt động không đúng tôn chỉ mục đích. Các nhà đầu tư F0 mua trái phiếu hoặc cổ phiếu trong thời gian qua có tính chất theo tâm lý đám đông nhiều hơn là quyết định phân tích để tham gia đầu tư vào thị trường vốn trung và dài hạn.

TS Nguyễn Đức Kiên, Tổ tưởng tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng:

Những chỉ đạo của Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thời gian qua tương dối kịp thời. Có sự khác biệt giữa cách xử lý sai phạm trước đây của Công ty Dược Viễn Đông, Vinasin với xử lý sai phạm vừa qua của cá nhân ông Trịnh Văn Quyết, vì thế góp phần ổn định được thị trường. Chúng tôi hy vọng tuyên ngôn của Thủ tướng Chính phủ trong buổi họp tháng 4 chỉ đạo về thị trường chứng khoán là điều hành bằng các công cụ thị trường, bằng các công cụ công khai minh bạch để điều hành thị trường tài chính, không hình sự hoá các sai phạm là tín hiệu tốt để thị trường phát triển, làm công khai minh bạch và có thể kiểm tra được các hoạt động của thị trường.

Thị trường trái phiếu có quy mô gần 20% GDP nhưng cần đi sâu phân tích vào quy mô đấy, nếu nhìn vào tốc độ tăng thị trường năm 2020-2021 thì khá tách rời so với sơ đồ tăng trưởng GDP. Năm 2021, chúng ta chỉ tăng trường 2,58% về GDP vì bên cạnh bị đợt dịch Covid-19 ảnh hưởng nặng nề đến tốc độ tăng trưởng kinh tế thì các nguồn lực tăng trưởng của chúng ta, trong đó có thị trường chứng khoán chưa giúp được nhiều. Khi chứng khoán sụt giảm thì kênh bất động sản tăng, lãi suất huy động cũng tăng. Với quy mô tăng trưởng tín dụng chúng ta dự báo đầu năm và cấp cho các tổ chức tín dụng thì các tổ chức tín dụng gặp khó khăn trong huy động, điều đó làm lãi suất huy dộng trong thời gian qua tăng.

Chúng tôi hoàn toàn chia sẻ với kiến nghị của Hiệp hội đầu tư tài chính, đại diện các công ty về việc nâng cao chất lượng nhà đầu tư, chúng tôi ghi nhận những kiến nghị đấy và sẽ trao đổi với các cơ quan để làm sao có các lớp học nâng cao cho nhà đầu tư; có giải pháp bảo vệ quyền lợi hợp pháp, hợp lý và chính đáng cho các nhà đầu tư F0.

Với dòng tiền yếu như hiện nay, việc đầu tư không dễ dàng như năm ngoái, nhà đầu tư nên có tỉ trọng tiền mặt cao và hạn chế tối đa sử dụng đòn bẩy tài chính. Trong bối cảnh này, theo tôi, quản trị rủi ro là yếu tố rất quan trọng. Đồng thời, nhà đầu tư nên trau dồi kiến thức quản trị rủi ro, danh mục đầu tư để những lúc thị trường xấu, tốt vẫn có thể tồn tại và cao hơn nữa là "sống" được bằng việc giao dịch chứng khoán. 

Một trong những giải pháp quản trị rủi ro là thị trường phái sinh nhưng hiện tại, nhiều nhà đầu tư dùng phái sinh để đầu tư trong khi thực tế còn mang ý nghĩa là để phòng vệ và quản trị rủi ro cho danh mục của mình. Có điều, phái sinh hiện nay chỉ có rổ chỉ số VN30 và trái phiếu chính phủ nên phòng thủ một phần hơi bị không được đầy đủ. 

Ở nước ngoài, phái sinh hoạt động 24/24, do đó, cần phát triển thị trường chứng khoán phái sinh, đưa thêm nhiều quyền chọn để thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển bền vững.

Thống kê giai đoạn 2019-2022 thì tính tới cuối 2021 tổng dư nợ margin toàn thị trường gấp 3 lần cuối năm 2019. Nguồn cung hàng hoá tăng mạnh trong 2 năm rồi, nhóm nhà đầu tư F0 rất nhạy cảm trước những thông tin tích cực lẫn tiêu cực.

Việc xử lý minh bạch của Chính phủ giúp thị trường tăng bền vững trong dài hạn. Nhưng trong ngắn hạn, tôi cho rằng thị trường cần tương đối nhiều thời gian để ổn định tâm lý và dồn tiền trước khi đạt mục tiêu cao hơn.

Một số điểm tích cực  là lợi nhuận quý I của các DN niêm yết vẫn tăng 38,5% so với cùng kỳ năm ngoái, tăng trưởng nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn là 22% so cùng kỳ. Khối ngoại đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra sản phẩm tài chính mới, hoạt động mua bán của khối ngoại là kim chỉ nam cho nhà đầu tư. Dù vậy, hoạt động của khối ngoại có xu hướng lu mờ trong các năm gần đây. Đến cuối 2021, giao dịch khối ngoại chỉ chiếm 8-9% giao dịch toàn thị trường và có tăng trong vài tháng gần đây do nhà đầu tư cá nhân suy giảm.

Xét về định giá thị trường, PE của 2022 đang ở mức 10-11 lần, là mức rất hấp dẫn, đã thu hút khối ngoại quay lại mua ròng 180-200 triệu USD trong thời gian qua. Do đó, thị trường chứng khoán sẽ đi lên trong dài hạn tuy nhiên có sự thay đổi về mặt bản chất của thị trường.

Cơ quan quản lý cần trao đổi nhiều hơn với hiệp hội và các chuyên gia

Tiềm năng kinh tế Việt Nam đang phát triển rất tốt. So với thế giới, thị trường chứng khoán Việt Nam rẻ và đang bị biến động do nhiều yếu tố, trong đó có do đại dịch, xung đột chính trị và tâm lý nhà đầu tư cá nhân, đầu cơ. Vì vậy mà khi thị trường sụt giảm thì những nhà đầu tư không có kinh nghiệm bị thu lỗ, làm ảnh hưởng trở lại thị trường. Lúc cao điểm dòng tiền margin đổ vào thị trường quá nhiều, đến khi thị trường giảm 20%, đã bị "call margin", đây là yếu tố làm thị trường sụp đổ. Tuy nhiên, khi thị trường khó khăn, giao dịch ít, cơ quan quản lý không có giải pháp khả thi.

Với tiềm lực kinh tế Việt Nam thì VN-Index hoàn toàn có thể lên 2.000 điểm nhưng còn phụ thuộc vào môi trường đầu tư của chúng ta như thế nào. Bởi, thị trường hiện nay vẫn còn một số khiếm khuyết. Để giải quyết các vấn đề này phụ thuộc vào các nhà hoạch định chính sách. Chúng tôi mong rằng các nhà hoạch định cần tiếp xúc với các hiệp hội, các quỹ đầu tư, các công ty chứng khoán, các chuyên gia nhiều năm tham gia thị trường để có giải pháp cho ngắn hạn, dài hạn, từ đó chọn ra giải pháp khả thi nhất. VAFI đang soạn thảo hệ thống các giải pháp trong ngắn hạn và dài hạn để làm lành mạnh thị trường chứng khoán. Theo đó, trong ngắn hạn, cần hạ mức giao dịch ký quỹ xuống để tránh áp lực tài chính cho nhà đầu tư bị "call margin" khi thị trường đi xuống, dễ gây ra hiệu ứng domino, làm thiệt hại cho nhà đầu tư và cả thị trường.

Bên cạnh đó, cần sửa đổi quy định hiện hành liên quan đến mua cổ phiếu quỹ của các doanh nghiệp niêm yết. Vì hiện nay các quy định còn khá rắc rối, trái thông lệ quốc tế…

Ngoài ra, việc nhiều nhà đầu tư không chuyên thời gian qua phó thác cho người môi giới công ty chứng khoán, trong khi đội ngũ môi giới này không phải ai cũng được đào tạo bày bản, chuyên nghiệp. Điều này khiến nhà đầu tư thua lỗ nặng, cháy tài khoản khi mua bán theo tư vấn của những môi giới không chuyên này. Vì vậy phải có quy định giám sát chặt đội ngũ tư vấn ở các công ty chứng khoán.

Nhà đầu tư cần có tầm nhìn dài hạn

Từ năm 2020 đến nay, chứng khoán thế giới và Việt Nam vận động tương đồng trong một xu thế. Chứng khoán thế giới ảnh hưởng và là chỉ báo sớm cho sự vận động của chứng khoán Việt Nam dù sự tương quan giữa các thị trường không phải lúc nào cũng liền mạch.

Tại Việt Nam, chứng khoán giảm sốc một phần do các chính sách lành mạnh hoá thị trường. Sau đại dịch, kinh tế phục hồi thì chứng khoán đi xuống. Cách đây 2 năm, tôi đã dự báo chứng khoán nhờ Covid-19 đi lên thế nào thì sau dịch sẽ đi xuống như thế đó. Trước tiên là về thanh khoản, thị trường chứng khoán Mỹ thanh khoản không giảm nhưng giá giảm; ở Việt Nam thanh khoản giảm và giá cũng giảm mạnh. Những nhà đầu tư tinh tế theo dõi chính sách vĩ mô có thể thấy tiền đã được cất đi từ tháng 2. Đây là sự khác biệt trong thanh khoản giữa 2 thị trường, làm cho thị trường Việt Nam giảm mạnh so với các thị trường khác.

Còn ở hiện tại, nhà đầu tư cần có tầm nhìn 12 tháng, còn ngắn quá khi thị trường sập sẽ hoảng loạn. Trong khi đó, Nhà nước cần quản lý thông tin chặt chẽ hơn, tránh tin đồn làm ảnh hưởng thị trường đồng thời cung cấp thông tin rõ ràng, minh bạch cho nhà đầu tư biết.

Tại thị trường chứng khoán Việt Nam, các DN niêm yết đang đi 1 chân rưỡi: cổ phiếu tạm ổn thì trái phiếu DN chỉ chiếm 7% GDP, rất thấp. Do đó, dư địa cho thị trường này còn rất lớn, rất may là Nhà nước đã làm sớm việc lành mạnh hoá thị trường trái phiếu để đến lúc thị trường nới "room" cho trái phiếu phát triển sẽ thật sự là kênh cho DN huy động vốn.

Tương lai thị trường sẽ phát triển tích cực

Thị trường chứng khoán Việt Nam đang trong thời kỳ tái cấu trúc, minh bạch, lấy lại niềm tin của nhà đầu tư.

Các giải pháp đã được đưa ra nhưng chưa ai đi sâu phân tích những hệ lụy của thị trường chứng khoán giai đoạn năm 2007-2009. Tôi nhận thấy thị trường thời gian qua cũng tương tự giai đoạn 2007 – 2009. Chỉ đến khi thị trường chao đảo, bốc hơi 50 tỉ USD thì mới nhìn lại, liệu thị trường có còn sánh ngang bằng Singapore? Hiện cơ quan quản lý nhà nước đang có những động thái rất tích cực, thị trường có thể xuống 1.100 điểm, thậm chí 1.000 điểm nhưng trong tương lai sẽ phát triển tích cực để có những doanh nghiệp niêm yết, uy tín và lành mạnh.

Ngành ngân hàng hiện nay có tới 90% các ngân hàng thương mại niêm yết, hoạt động theo tính minh bạch, qua công chúng. Các tổ chức tín dụng, ngân hàng có kết quả hoạt động kinh doanh hiệu quả, dù áp lực sau Covid-19 và hỗ trợ doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Do đó, chúng tôi tin tưởng các cổ đông trung dài hạn thì sẽ tiếp tục đồng hành cùng ngân hàng.

Thời gian tới, Bộ Tài chính, Ủy ban chứng khoán cần chấn chỉnh quyết liệt hơn, tạo thị trường minh bạch, rõ ràng, có sân chơi bình đẳng; và cần những người dẫn dắt thị trường.

Đã đến lúc thay đổi chất về mặt quản lý 

Quy mô thị trường chứng khoán đang xấp xỉ 100 % GDP, trong số gần 1000 mã cổ phiếu đang niêm yết, phần lớn là những DN hàng đầu Việt Nam, bao gồm cả DN nhà nước và ngoài nhà nước. Và với quy mô xấp xỉ 5 triệu tài khoản có thể khẳng định quy mô thị trường từ phía cung hàng hoá và phía cầu của nhà đầu tư trong và ngoài nước, giá trị thị trường chứng khoán đã tương xứng trình độ phát triển cũng như quy mô nền kinh tế.

Tôi rất đồng ý với những ý kiến tại sao năm 2020 -2021 nền kinh tế tăng trưởng rất thấp thì mà thị trường chứng khoán lại tăng nóng, rõ ràng là có sự bất thường. Những tháng đầu 2022, thị trường mất khoảng hơn ¼ số điểm tích lũy trong 2021. Những biến động kinh tế và phản ứng của nhà đầu tư với thị trường chứng khoán, tôi đánh giá là chưa phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng.

Nếu chúng ta nhớ lại hơn 10 năm trước, giai đoạn 2007-2009, thị trường chứng khoán đạt 600-700 điểm vào năm 2007 đã rơi về 200 điểm vào năm 2009, mất đến 2/3 số điểm. Toàn bộ bài học kinh nghiệm đó hầu hết nhà đầu tư đã quên bẵng nhưng tôi lại thấy khá tương đồng với hiện nay.

Quy mô thị trường đã tăng trưởng vượt trội, trong khi hệ thống quản lý cả về thể chế chính sách, tổ chức bộ máy, con người, công nghệ… đều có những yếu tố không theo kịp. Chúng ta đang áp dụng cách thức quản lý, điều hành thị theo quy mô bằng ½-1/3 so với thị trường trong khi theo nguyên tắc lượng đổi thì chất đổi, nay đã đến lúc thay đổi chất về mặt quản lý đối với thị trường.

Đối với người tham gia thị trường, hiện về tiềm lực tài chính, trình độ, khả năng cũng như khả năng thao túng thị trường của một bộ phận nhà đầu tư chuyên nghiệp/bán chuyên nghiệp, tổ chức/cá nhân là khá lớn. Do đó, đã đến lúc cần có quy định rõ ràng hơn về những hành vi thao túng thị trường để có những biển pháp phòng ngừa, ngăn chặn.

Vấn đề lớn nhất của thị trường và lành mạnh hoá thị trường nằm ở thông tin, đặc biệt là thông tin mang tính chất nội gián, làm giá, thổi giá… Tất cả những thông tin đó có điểm mạnh nhưng nếu không kiểm soát được sẽ thành điểm xấu, không chỉ làm thị trường chao đảo mà còn gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế. Vì vậy, phải kiểm soát, minh bạch hoá thị trường.

Nhìn chung, phải ngay lập tức nâng cao chất lượng quản lý thị trường chứng khoán, chống hành vi nội gián, thao túng gắn với phát triển công nghệ để thích hợp với quy mô phát triển của thị trường. Đó là trách nhiệm của cơ quan quản lý, công ty chứng khoán và nhà đầu tư. Nếu xử lý tốt vấn đề này thì thị trường sẽ phát triển tốt, trở thành kênh thu dẫn vốn phù hợp với sự phát triển kinh tế Việt Nam.

Thị trường chứng khoán luôn có cơ hội

Tất cả nhà đầu tư số đông vào thị trường đều là bán chuyên nghiệp. Dù vậy, trên thị trường chứng khoán, không chỉ nhà đầu tư cá nhân mà theo tôi biết, cả những nhà đầu tư chuyên nghiệp hay một quỹ đầu tư mở với định chế lớn cũng có sự thua lỗ đáng kể trong những tháng đầu năm 2022. Thậm chí, họ còn thua lỗ trước khi có đợt sụt giảm mạnh vừa rồi. Điều này phản ánh cả những quỹ đầu tư lớn cũng thua lỗ.

Từ cuối tháng 3, tôi có đủ thông tin để nhận định rằng thị trường có thể rớt xuống 1.100 điểm và neo quanh 1.200 điểm sẽ có cơ hội để phục hồi và tăng trưởng trở lại.

Có một thực tế là trong giai đoạn 2020-2021, khi thị trường tăng trưởng nóng và ai cũng có lời thì không ai thắc mắc. Do đó, các nhà đầu tư hãy kỳ vọng vào một chu kỳ mới của nền kinh tế.

Theo tôi, khi thị trường ở quanh vùng 1.150 điểm hoặc nếu đến 1.100 điểm quá tuyệt vời để mua lại. Nếu thị trường có giảm về 1.100 điểm thì là mức giá quá hấp dẫn để tham gia trở lại thị trường. Tôi cho rằng thị trường luôn có cơ hội, đặc biệt khi về vùng giá đủ hấp dẫn.

Nhà đầu tư cần nâng cao trình độ để tránh bị các đội lái lôi kéo

Trong kinh tế, việc huy động vốn qua thị trường chứng khoán rất quan trọng, nhất là đối với các DN đã niêm yết. Sư sụt giảm trong thời gian vừa qua có nhiều nguyên nhân tác động từ xu hướng chung từ thị trường thế giới, tình trạng tăng giá nguyên nhiên vật liệu, thực phẩm,  FED và nhiều quốc gia trên thế giới đã có động thái nâng lãi suất từ tháng 10-2021.

Ở Việt Nam, thị trường chứng khoán tăng trưởng nóng trong 2021, với những đặc tính riêng như: nhà đầu tư cá nhân chiếm tỉ lệ lớn, thường đi theo tiếng gọi đám đông chứ khả năng phân tích, tình hình tài chính của DN hay yêu cầu phòng ngừa rủi ro không có, kiến thức về thị trường mỏng nên đã dẫn tới việc rút vốn ồ ạt thời gian gần đây. Điều này cho thấy hơn 2 triệu tài khoản đầu tư mới có nhận thức về thị trường tương đối thấp, nên cần thiết nâng cao trình độ kiến thức để tránh bị các đội lái lôi kéo vào quá trình làm giá của họ.

Trên thị trường tài chính quốc tế, những bình luận về giá cổ phiếu, trao đổi giữa các nhà nghiên cứu với nhà tư vấn không chính thống nhưng lại tương đối công khai đều bị coi là thao túng. Ngay tại Việt Nam, những hành vi cũng được đưa vào diện thao túng.

Với các DN niêm yết, việc phát hành trái phiếu tưng đối bài bản, còn với các DN chưa niêm yết việc phát hành trái phiếu lại có vấn đề lớn, gần đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà quản lý và nhà đầu tư. Thị trường trái phiếu chưa niêm yết bùng phát trong năm 2020-2021 nhưng không đi đôi với nhận thức, hiểu biết về trái phiếu, đồng thời thiếu quy định pháp luật nên dẫn đến phát hành các loại trái phiếu "3 không", chỉ bán trên Zalo, Facebook, mạng xã hội nhưng vẫn thu hút được lượng tiền lớn. Thậm chí có DN phát hành trái phiếu gấp 40 lần vốn chủ sở hữu. Vì thế, việc chấn chỉnh hoạt động thị trường trái phiếu rất quan trọng nhằm nâng cao niềm tin của DN và các nhà đầu tư vào thị trường này. Thêm nữa, nó cũng là động lưc giúp thị trường chứng khoán phát triển bền vững và trở thành kênh cung cấp vốn cho nền kinh tế trong thời gian tới.

Thị trường cổ phiếu, trái phiếu Việt Nam phát triển mạnh nhưng so với một số nước trong khu vực như Thái Lan thì còn nhỏ bé, tiềm năng phát triển còn rất lớn nếu như có sự vào cuộc của cơ quan quản lý Nhà nước và các nhà đầu tư hiểu biết, đưa thị trường thành kênh dẫn vốn hiệu quả.

Nên cấm lãnh đạo doanh nghiệp bình luận về cổ phiếu

Thị trường chứng khoán Việt Nam về dài hạn vẫn rất tiềm năng nhờ kinh tế Việt Nam tăng tưởng cao, ổn định; lãi suất, lạm phát được kiểm soát, dự trự ngoại hối tốt, lợi nhuận của DN niêm yết doanh nghiệp vẫn tăng trưởng cao, trên 15% được xem là hấp dẫn so khu vực và những khu vực khác cùng khối cận biên thậm chí là mới nổi.

Việc thị trường bị bán tháo thời gian qua bắt đầu từ vài sự kiện riêng lẻ. Nhà đầu tư trong nước lo sợ nhưng nhà đầu tư nước ngoài hiểu trong dài hạn điều này sẽ tốt cho thị trường nên họ đã mạnh dạn giải ngân, chuyển từ bán ròng sang mua ròng tới 170 triệu USD từ đầu tháng 4. Ngoài ra, họ đang định giá cổ phiếu Việt Nam hấp dẫn với P/E chỉ 10,6 lần, thấp hơn mức trung bình 5 năm tới. Đây là điều hiếm khi xảy ra trong lịch sử thị trường chứng khoán Việt Nam. Doanh nghiệp niêm yết đang được định giá rất hấp dẫn. Từ góc nhìn của nhà đầu tư nước ngoài, tôi thấy thị trường Việt Nam tiềm năng cả trong dài và ngắn hạn.

Về kiểm soát thị trường trong thời gian tới để thị trường lành mạnh, phát triển bền vững, tôi cho rằng Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, các Sở giao dịch Chứng khoán cần có cơ chế theo dõi những biến động giá cổ phiếu bất thường và yêu cầu doanh nghiệp giải trình. Bởi, doanh nghiệp không có hoạt động gì đột biến thì cổ phiếu không thể tăng trần liên tục được.

Nếu kiểm soát chặt việc này sẽ hạn chế được giao dịch nội gián và tình trạng "bơm thổi" cổ gía cổ phiếu do một hay vài nhóm nhà đầu tư nào đó thực hiện. Đồng thời cần quy định rõ hơn về thông tin nội gián, có quy chế chia sẻ thông tin sao cho công bằng với tất cả các nhà đầu tư. Ở nước ngoài, nếu giao dịch nội gián sẽ bị xử lý hình sự, còn ở ta chưa chặt chẽ nên vì quan hệ thân thiết, nội bộ thường chia sẻ cho các nhóm đối tượng trước khi công bố công khai khiến giá cổ phiếu tăng giảm bất thường, khi nhà đầu tư biết đã quá muộn. Đồng thời có thể không cho người nội bộ bình luận về giá cổ phiếu của doanh nghiệp mà họ đang quản lý, không được phép nói cổ phiếu rẻ hay đắt. Vì dễ định hướng thị trường, hàm ý là họ chia sẻ thông tin trọng yếu trong khi ở nước ngoài không được phép.

Chúng ta cũng nên tách hoạt động tư vấn - phân tích của các công ty chứng khoán ra khỏi khối tự doanh để phía tự doanh không gây ảnh hưởng cho bộ phận phân tích và ngược lại. Bởi điều này không công bằng, minh bạch cho các nhà đầu tư. Điều này đã ở thị trường chứng khoán nước ngoài đã quy định rất rõ trong khi ở Việt Nam thì chưa.

Ngoài ra, thị trường trái phiếu cũng rất quan trọng đối với thị trường chứng khoán. Vì vậy chúng ta cũng cần kiểm soát để giúp thị trường này phát triển ổn định hơn.

Cá nhân nên chọn đầu tư vào các quỹ

Dưới góc độ đầu tư, các nhà đầu tư nên xem thị trường chứng khoán là kênh đầu tư nghiêm túc, dài hạn, vì vậy cần quan tâm đến các quỹ đầu tư chuyên nghiệp trên thị trường.

Tại Việt Nam, các nhà đầu tư cá nhân chiếm tới hơn 90% trên thị trường. Giao dịch của nhà đầu tư các nhân chiếm áp đảo. Điều này khác thường so với thế giới. Bởi khi định chế tài chính tham gia nhiều mới giảm hoạt động đầu cơ, bơm thổi giá chứng khoán. Tôi cho rằng nếu không có nhiều thời gian đầu tư, tìm hiểu thị trường chứng khoán một cách chuyên nghiệp thì nhà đầu tư cá nhân cũng không nên "chơi" chứng khoán theo bạn bè, hay xin "3 chữ cái" từ anh hàng xóm. Bởi thị trường tài chính cần có sự chuyên môn hoá rất rõ. Cũng giống như xây cái nhà tự làm hay có kiến trúc sư sẽ rất khác nhau. 

Nếu nhà đầu tư không có kiến thức chuyên môn nên dùng nguồn lực từ các quỹ đầu tư chuyên nghiệp để họ tư vấn. Họ sẽ mang lại giá trị cộng thêm cho nhà đầu tư, họ nghiên cứu rất kỹ từ vi mô, vĩ mô để chọn rổ cổ phiếu tốt đồng thời phân hoá danh mục hợp lý để tối ưu hoá lợi nhuận. Điển hình như một số quỹ đầu tư, cụ thể là VinaCapital đã đạt mức lợi nhuận gần gấp đôi so với tăng trưởng của thị trường năm ngoái.

Kiểm soát lạm phát để hạn chế tác động tới chứng khoán

Tôi nhất trí với phát biểu của GS Hoàng Văn Cường và ông Nguyễn Đức Lệnh, về vai trò của thị trường chứng khoán trong thu hút dòng vốn trung và dài hạn. Hiện dòng vốn có 2 kênh là ngân hàng và chứng khoán. Thời gian qua, dòng vốn đi hơi khập khiễng khi dựa chủ yếu vào ngân hàng nhiều hơn. Còn vốn đầu tư trên thị trường chứng khoán, nói nôm na là "hùn vốn", doanh nghiệp có lãi thì trả cho nhà đầu tư nên đây là nguồn vốn bền vững và phát triển của nền kinh tế.

PGS.TS Nguyễn Văn Trình, chuyên gia kinh tế, Phó hiệu trưởng trường ĐH Võ Trường Toản:

Về biến động của thị trường thời gian qua, nguyên nhân có bên ngoài và bên trong, khách quan và chủ quan, vĩ mô và vi mô. Trước hết, nguyên nhân bên ngoài là chứng khoán thế giới, nhất là chứng khoán Mỹ có những phiên sụt giảm mạnh, Dow Jones mất trên 1.000 điểm, cũng tác động tới Việt Nam vì chúng ta là nền kinh tế mở, liên thông. Nguyên nhân chứng khoán Mỹ sụt giảm là do Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) đang có động thái quyết liệt tăng lãi suất, lên 0,5 điểm % và thậm chí tăng thêm 0,75%... khiến tâm lý của nhà đầu tư Mỹ thận trọng, rút vốn và bán tháo chứng khoán làm cho các chỉ số chứng khoán Mỹ sụt giảm.

Thị trường sụt giảm còn do nhà đầu tư lo ngại lạm phát. Mà lạm phát cũng có nhiều nguyên nhân, như sau hàng loạt các gói hỗ trợ trong phòng chống dịch bệnh, tiền đẩy ra ồ ạt,  đương nhiên dẫn đến cung tiền cao, giá cả sẽ tăng vọt… Đồng thời, do ảnh hưởng của dịch bệnh, do ảnh hưởng của xung đột địa chính trị, dẫn đến đứt gãy chuỗi cung ứng; rồi Trung Quốc áp dụng chính sách Zero – Covid cũng tác động tới thị trường. Do đó, việc tìm những biện pháp để ngăn ngừa, kiểm soát lạm phát, sẽ giảm ảnh hưởng tới thị trường chứng khoán.

Phải kiểm soát được chất lượng doanh nghiệp niêm yết

Cũng như GS Hoàng Văn Cường có nói, sau khi tăng nóng là sẽ tới giai đoạn giảm theo chu kỳ, nếu đi theo hướng tăng giảm đi lên thì tốt; còn tăng giảm theo hướng xuống thì xấu nên cần giải pháp để kiềm chế. Và đến chu kỳ, tới đỉnh 1.530 điểm thì sẽ xuống. Ai lỡ mua ở đỉnh thì phải cắt lỗ. Đây là thị trường mang tính chu kỳ.

Tôi cũng là nhà đầu tư, tôi bán ngay vùng đỉnh nên lãi. Những nhà đầu tư có kinh nghiệm đã rút tiền ra từ đỉnh, để tiền lại tài khoản, chờ thời cơ để vào lại. Hiện tượng giảm giá thời gian qua là chu kỳ của thị trường, là tất yếu. Thị trường hai năm liên tục đi lên thì phải đi xuống, có điều nay thị trường rối quá nên nhà đầu tư hoảng và những người mới tham gia thị trường bị thua lỗ. Ngoài ra, có yếu tố đầu cơ lớn dẫn đến những sai phạm trên thị trường, ví dụ như vụ Trịnh Văn Quyết - chúng ta xử nghiêm minh theo luật pháp khiến tâm lý nhà đầu cơ hoảng loạn, lo sợ thị trường không ổn định càng đẩy mạnh ra bán. Khi tâm lý nhà đầu tư không vững vàng rất dễ nhìn thị trường tiêu cực. 

Ngoài ra, do công nghệ thông tin phát triển nên các nhóm nhà đầu tư tác động lẫn nhau và kéo tâm lý bầy đàn càng làm thị trường xấu hơn; ngược lại nếu tâm lý hưng phấn thì làm thị trường tăng nóng. Những bất ổn của thị trường làm cho thị trường giao dịch hỗn loạn trong thời gian qua. Đơn cử hôm qua cả phiên đỏ, nhiều cổ phiếu mạnh giảm sàn, cuối phiên bất ngờ tăng lên 15 điểm cho thấy thị trường bất ổn làm cho nhũng nhà đầu tư mới vào càng sợ hơn. Mặc dù có nhiều khuyến cáo của Nhà nước nhưng những khuyến cáo này không bằng tác động của mạng xã hội. Những điều này khiến thị trường chứng khoán khó trở thành kênh thu hút vốn dài hạn nếu không kiểm soát được.

Và giải pháp là phải kiểm soát được chất lượng niêm yết trên thị trường chứng khoán vì có chất lượng thì nhà đầu tư mới tin tưởng. Cùng với đó, kiểm soát luôn việc tăng vốn ảo vì có những công ty trên sàn có dấu hiệu "in giấy ra bán", Ủy Ban Chứng khoán phải ngăn chặn lại. Ngoài ra, cần nói thêm là để tránh hỗn loạn trên thị trường như vừa rồi, chúng ta nên tính toán lại tỉ trọng những ông lớn trong VN30 và VN-Index; xem xét lại phiên ATO và ATC có cần thiết không, vì đây là 2 phiên có thể gây xáo trộn trên thị trường. 

Đặc biệt, xem xét quy định cho nhà đầu tư thực hiện giao dịch. Cụ yhe73, hiện tại nhà đầu tư mua xong 3 ngày sau cổ phiếu về mới bán được nhưng ai có quan hệ với công ty chứng khoán có thể ứng tiền mua được hoặc bán khống cổ phiếu, gây bất bình đẳng. Cuối cùng, phải tạo thêm sản phẩm mới cho thị trường. Chúng ta cố gắng đưa trái phiếu vào giao dịch để tăng thêm thanh khoản cho thị trường.

Thị trường hết nóng sẽ tạo ra sự trồi sụt 

Đúng như nhận định, thị trường chứng khoán trong thời gian vừa qua thật sự là một giai đoạn thị trường tăng trưởng nóng, vì vốn hóa thị trường đã tăng lên mức tương đương với nhiều nước trong khu vực, tới gần 93% của GDP Việt Nam. Quy mô thị trường cũng tăng rất nhanh, từ mức khoảng 4,3 triệu tỉ đồng vào năm 2019 lên tới 7,7 triệu tỉ đồng năm 2021.

Số lượng nhà đầu tư mở mới tài khoản tham gia vào thị trường cũng liên tục lập kỷ lục. Năm 2019, chỉ khoảng 2,3 triệu tài khoản và năm 2021 đã lên đến 4,3 triệu tài khoản. Chỉ trong 2 năm đã tăng lên khoảng 2 triệu tài khoản mới, bằng cả 20 năm qua. Và đương nhiên chỉ số VN-Index đã tăng khá cao. Năm 2019, nền kinh tế thịnh vượng thì chỉ số VN-Index khoảng 1.000 điểm thì tháng 3-2022 đã hơn 1.500 điểm.

Rõ ràng, các thông số trên nói lên giai đoạn tăng trưởng của 2 năm qua là không bình thường mà gọi là "tăng trưởng nóng", đương nhiên sẽ tới những hết nóng và quay trở lại trạng thái bình thường, và tạo ra sự trồi sụt gần đây.

Khoảng 2 triệu nhà đầu tư tham gia thị trường hầu hết là những nhà đầu tư cá nhân mới bước vào thị trường trong bối cảnh dịch bệnh khó khăn. Trong đó, nhiều người chưa đủ thông tin, chỉ tham gia với 3 chữ cái mà không rành về doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực gì, tham gia sao... Họ đầu tư theo cảm xúc, cảm nhận và theo đám đông, chứ không phải dựa trên cơ sở có phân tích, có đánh giá, và khi thị trường nóng, đang tăng trưởng thì đổ xô vào mua. Và khi thị trường rung lắc, có suy giảm thì sẽ rút ra, càng tạo chao đảo thị trường, phản ánh tính chất không chuyên nghiệp.

Bên cạnh đó, quản lý nhà nước và hệ thống về thể chế, pháp luật, khuôn khổ thì cũng bộc lộ những điểm yếu, dẫn tới việc lũng đoạn thị trường của một số nhà đầu tư lớn, nhà đầu tư dẫn dắt. Đây là những lỗ hổng cần phải sớm hoàn thiện.

Hệ quả trực tiếp là những nhà đầu tư cá nhân, những người mới tham gia thị trường ở giai đoạn nóng, mua với giá cao, giờ thị trường sụt giảm với giá thấp, sẽ thua lỗ. Nhưng, điều chúng ta mong muốn là thị trường chứng khoán để huy động vốn nhàn rỗi của cá nhân, trở thành vốn đầu tư dài hạn của doanh nghiệp. Còn nhà đầu tư cá nhân chuyển vốn ngắn hạn thành dài hạn, trong bối cảnh sụt giảm, đương nhiên các doanh nghiệp lại có kỳ vọng huy động thêm vốn ở giai đoạn cần vốn, sẽ bị ảnh hưởng…

Chứng khoán phải là hàn thử biểu của nền kinh tế

Giai đoạn này chúng ta nói rằng nền kinh tế đang phục hồi sau đại dịch, doanh nghiệp cần huy động vốn. Và đặc biệt, thị trường chứng khoán là hàn thử biểu của nền kinh tế, cần phát triển thị trường để trở thành kênh huy động vốn từ các nhà đầu tư cho doanh nghiệp và nền kinh tế.

Tôi đánh giá cao hội thảo của Báo Người Lao Động, góp tiếng nói, để tạo ra những cơ sở cho các nhà đầu tư tham gia thị trường có nhìn nhận, đánh giá và tỉnh táo, lựa chọn các quyết định đầu tư sáng suốt, tránh tình trạng tạo ra biến động không cần thiết, thậm chí còn gây ra những hậu quả nặng nề hơn cho nhà đầu tư. Đặc biệt, cần tiếng nói để tạo ra thị trường thật sự minh bạch, tạo ra kênh dẫn vốn cho nền kinh tế.

Ngành ngân hàng vẫn tăng trưởng tốt

Chứng khoán là kênh huy động vốn hiện quả cho các tổ chức tín dung nói chung, nhất là những ngân hàng đã niêm yết trên thị trường. Do đó, việc minh bạch thị trường có tác động đến các ngân hàng đã niêm yết, dẫn vốn vào các ngân hàng và một phần giúp nâng cao uy tín thương hiệu.

Ông Nguyễn Đức Lệnh

Tôi cho rằng sự điều chỉnh trong thị trường thời gian qua chỉ là ngắn hạn. Giá trị cốt lõi là trong những tháng đầu năm 2022, ngành ngân hàng tăng trưởng ổn định, nợ xấu được kiểm soát, dư nợ tín dụng tăng trưởng tốt… 4 tháng đầu năm dư nợ tín dụng tăng khoảng 7% và các ngân hàng niêm yết đều công bố kết quả kinh doanh minh bạch, công khai trên thị trường. Đây là các chỉ số tham chiếu để các nhà đầu tư tham khảo.

Tổng Biên tập Báo Người Lao Động, Nhà báo - TS Tô Đình Tuân tặng hoa cho các nhà tài trợ và chào mừng các diễn giả tham dự tọa đàm

Hy vọng những giải pháp căn cơ để thị trường phát triển bền vững

Thị trường chứng khoán là một trong những kênh dẫn vốn quan trọng cho nền kinh tế. Sau khi phát triển mạnh trong năm ngoái, từ đầu năm đến nay thị trường biến động mạnh. Đặc biệt, sau đợt giảm mạnh trong khoảng 2 tháng qua, vốn hóa thị trường bốc hơi khoảng 50 tỉ USD, tác động rất lớn đến kinh tế.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã nói thị trường chứng khoán thời gian qua sáng nắng chiều mưa, rất đáng lo ngại. Một số cán bộ cơ quan chứng khoán và những người tham gia trực tiếp chỉ đạo làm giá thị trường đã bị xử lý. Tuy nhiên, tình trạng lợi dụng thao túng thị trường vẫn còn diễn ra; hiện tượng đạp giá cuối ngày làm nhà đầu tư hoang mang; một số nhà đầu tư nhỏ lẻ rời khỏi thị trường.

Về quy mô giao dịch thị trường chứng khoán Việt Nam đã vượt qua Singapore, đứng thứ 2 ASEAN, sau Thái Lan. Có thể nói thị trường chứng khoán Việt Nam đã đạt tầm cỡ khu vực và được đánh giá cao. Vấn đề là làm sao thị trường phát triển bền vững, minh bạch trong tương lai để nhà đầu tư trong và ngoài nước thật sự có kênh đầu tư lành mạnh và là kênh dẫn vốn an toàn vào nền kinh tế. 

Với suy nghĩ đó, Ban biên tập Báo Người Lao Động đã tổ chức toạ đàm với sự tham gia của các nhà quản lý, chuyên gia nghiên cứu và những người đã trực tiếp tham gia thị trường hàng chục năm nay… những người nắm rất rõ đường đi nước bước của thị trường. Với thành phần phong phú, chúng tôi rất hy vọng các chuyên gia, các nhà nghiên cứu sẽ đưa ra được những giải pháp căn cơ để thị trường phát triển bền vững.