Lúng túng thực hiện chế độ tai nạn lao động

Theo thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH), 6 tháng đầu năm 2024, tại 61/63 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã xảy ra 2.755 vụ tai nạn lao động (TNLĐ) làm 2.834 người bị nạn. Trong khu vực có quan hệ lao động, người lao động (NLĐ) bị TNLĐ do tai nạn giao thông chiếm tỉ lệ lớn nhất, 25,5% tổng số vụ và 25,34% tổng số người chết. Tuy nhiên, hiện một số quy định về giải quyết chế độ liên quan cho NLĐ bị tai nạn trên đường đi làm (hay đi làm về) đang gây băn khoăn cho các đối tượng thực thi.

Mâu thuẫn từ các quy định

Ông Trần Minh Hùng - quản lý nhân sự một doanh nghiệp (DN) tại huyện Củ Chi, TP HCM - cho biết ngay chính quy định tại Luật An toàn - vệ sinh lao động (AT-VSLĐ) đã gây khó hiểu.

Cụ thể, tại khoản 8 điều 3 luật này quy định TNLĐ là tai nạn gây tổn thương cho bất kỳ bộ phận, chức năng nào của cơ thể hoặc gây tử vong cho NLĐ, xảy ra trong quá trình lao động, gắn liền với việc thực hiện công việc, nhiệm vụ lao động. Đối chiếu với khái niệm này thì trường hợp NLĐ bị tai nạn trên đường đi, về không phải là TNLĐ vì không xảy ra trong quá trình lao động hay gắn liền với việc thực hiện công việc, nhiệm vụ lao động. 

"Bản chất không phải TNLĐ nhưng tại điều 45 Luật AT-VSLĐ quy định về điều kiện hưởng chế độ TNLĐ lại bao gồm trường hợp NLĐ bị tai nạn trên tuyến đường đi từ nơi ở đến nơi làm việc hoặc từ nơi làm việc về nơi ở trong khoảng thời gian và tuyến đường hợp lý, khá mâu thuẫn" - ông Hùng nêu.

Thanh tra Bộ LĐ-TB-XH cũng cho rằng trường hợp NLĐ bị tai nạn trên tuyến đường đi làm không phải là TNLĐ. Cụ thể, tại Văn bản số 747/TTr-TTLĐ ngày 27-11-2023 phúc đáp Công văn số 3858/BHXH-CSXH của BHXH Việt Nam về vướng mắc trong giải quyết hưởng chế độ ốm đau đối với NLĐ, Thanh tra bộ phân tích tại khoản 2 điều 12 Nghị định số 45/2013/NĐ-CP quy định NLĐ bị tai nạn trên tuyến đường đi từ nơi ở đến nơi làm việc hoặc từ nơi làm việc về nơi ở trong khoảng thời gian và tuyến đường hợp lý được coi là TNLĐ. 

Tuy nhiên, quy định này đã hết hiệu lực kể từ ngày 1-7-2016 khi Nghị định số 39/2016/NĐ-CP có hiệu lực. Bên cạnh đó, trường hợp này cũng không đúng theo định nghĩa về TNLĐ tại khoản 8 điều 3 Luật AT-VSLĐ. Vì lẽ đó, Thanh tra Bộ LĐ-TB-XH đề nghị BHXH Việt Nam chỉ đạo BHXH các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương giải quyết hưởng chế độ ốm đau cho NLĐ bị tai nạn trên tuyến đường đi làm theo quy định tại khoản 1 điều 25 Luật BHXH khi đủ điều kiện. Cùng với đó, NLĐ vẫn được hưởng chế độ TNLĐ theo quy định tại điểm c khoản 1 điều 45 Luật AT-VSLĐ.

Tuy nhiên, hướng dẫn nêu trên của Thanh tra Bộ LĐ-TB-XH lại gây ra vướng mắc khác khi thực thi bởi tại điều 3 Thông tư số 59/2015/TT-BLĐTBXH quy định NLĐ được hưởng chế độ ốm đau khi bị ốm đau, tai nạn mà không phải là TNLĐ; không giải quyết chế độ ốm đau đối với NLĐ nghỉ việc điều trị lần đầu do TNLĐ. "Trong trường hợp trên, chúng tôi nên áp dụng quy định nào để vừa thực hiện đúng quy định vừa bảo đảm quyền lợi cho NLĐ?" - bà Trương Thị Lĩnh, Trưởng Phòng Nhân sự Công ty TNHH W.V, băn khoăn.

Luật chưa bao quát hết

Hiện đang có một thực tế NLĐ bị đột quỵ trong giờ làm việc xảy ra ngày càng phổ biến. Tuy nhiên, chưa có quy định cụ thể trường hợp này được xem là bệnh lý hay TNLĐ, dẫn đến cách hiểu khác nhau giữa NLĐ và người sử dụng lao động, gây tranh chấp. Trường hợp của ông L.C.H, nhân viên một công ty điện lực tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, là ví dụ.

Trước đó, vào năm 2021, khi mới 47 tuổi, ông H. đang làm việc tại công ty thì bị chóng mặt, tím tái. Khi đến bệnh viện cấp cứu, ông được chẩn đoán bị nhồi máu não, tăng huyết áp, hạ kali máu... Sau điều trị, cơ quan giám định kết luận ông bị suy giảm 73% sức lao động. Theo ông H., sự việc xảy ra trong giờ làm việc nên trường hợp của ông là TNLĐ. 

Song, phía công ty cho rằng trường hợp của ông H. là bệnh lý và đã đơn phương chấm dứt HĐLĐ với ông sau đó 1 năm, dẫn đến tranh chấp kéo dài. Tại phiên tòa diễn ra cuối tháng 9-2024, Viện Kiểm sát và Hội đồng xét xử đều đồng thuận với quan điểm của ông H. và tuyên xử công ty phải bồi thường cho NLĐ hơn 1,2 tỉ đồng.

Trên cổng thông tin điện tử của Bộ LĐ-TB-XH, vấn đề liệu đột quỵ trong giờ làm việc có được xem là TNLĐ hay bệnh nghề nghiệp hay không cũng được nhiều người đặt câu hỏi, đề nghị giải đáp. Bộ LĐ-TB-XH cho hay để xác định một vụ tai nạn xảy ra có phải TNLĐ thì phải tiến hành điều tra TNLĐ. Việc điều tra TNLĐ được quy định tại điều 35 Luật AT-VSLĐ và chương III Nghị định số 39/2016/NĐ-CP. 

Về bệnh nghề nghiệp, Bộ trưởng Bộ Y tế đã ban hành danh mục bệnh nghề nghiệp được hưởng BHXH tại Thông tư số 15/2016/TT-BYT và Thông tư số 02/2023/TT-BYT sửa đổi bổ sung một số điều của Thông tư số 15/2016/TT-BYT. Do vậy, Bộ LĐ-TB-XH khuyến nghị DN, NLĐ đối chiếu các quy định trên hoặc liên hệ trực tiếp Sở LĐ-TB-XH cấp tỉnh để được hướng dẫn cụ thể hơn tùy theo từng nội dung vụ việc.

Tuy nhiên, theo bà Phạm Như Quỳnh (quận 1, TP HCM), cơ quan chức năng nên có hướng dẫn cụ thể hơn về trường hợp này để tránh thiệt thòi quyền lợi cho NLĐ. Bà Quỳnh chia sẻ năm 2016 trong quá trình công tác, bà bị đột quỵ tại nơi làm việc, suy giảm 63% sức khỏe phải về hưu sớm. Thời điểm đó, DN cho rằng bà Quỳnh bị bệnh lý nên không thực hiện các thủ tục hưởng chế độ TNLĐ, dẫn đến nhiều năm qua bà không được hưởng các chế độ liên quan.