MỞ ĐƯỜNG CHO TP HCM TĂNG TỐC, VƯƠN TẦM: Hiện thực hóa khu thương mại tự do

TP HCM đang sở hữu những lợi thế "thiên thời, địa lợi" đặc biệt để hình thành khu thương mại tự do (FTZ), nhất là trong bối cảnh không gian kinh tế mới của thành phố được mở rộng, sau sáp nhập và bên cạnh đó là sự liên kết vùng mạnh mẽ.

Đòi hỏi từ thực tế

Có thể thấy rõ điều này qua một số lợi thế nổi trội: cảng biển TP HCM hiện là cảng biển lớn nhất nước; vị thế "siêu đô thị" và thị trường lớn; hệ sinh thái công nghiệp hoàn chỉnh; sự cộng hưởng của hệ sinh thái gồm sân bay quốc tế Long Thành - trung tâm tài chính quốc tế (IFC) - cảng cửa ngõ trung chuyển quốc tế Cái Mép. Sự kết hợp giữa dòng tiền (IFC) và dòng hàng (cảng + FTZ) tạo nên một mô hình phát triển bền vững, thu hút vốn và thương mại quốc tế, tương tự mô hình của Singapore hay Thượng Hải - Trung Quốc.

Dù vậy, việc thành lập FTZ vẫn còn những khó khăn, rào cản. Chẳng hạn về cơ chế pháp lý, mặc dù đã có Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP HCM, nhưng các quy định hiện hành về đất đai, đầu tư, xây dựng vẫn còn chồng chéo. Việc thiếu một khung pháp lý "đủ mạnh" và "vượt trội" khiến quy trình thủ tục còn rườm rà, chưa thực sự "tự do" theo đúng nghĩa quốc tế.

Bên cạnh đó, hiện nay, hạ tầng giao thông kết nối chưa đồng bộ. Các tuyến giao thông bộ, đường sắt kết nối với Cái Mép - Thị Vải cần được nhanh chóng đầu tư hoàn thành để có thể phát huy lợi thế logistics của FTZ.

Tại dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết số 98/2023/QH15, TP HCM đã đề xuất nhiều điểm đặc thù, vượt trội so với quy định hiện hành. Điển hình như trao thẩm quyền cho UBND TP HCM quyết định thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới FTZ; cho phép giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, đấu thầu đối với các dự án đầu tư trong khu thương mại tự do này (trừ dự án nhà ở thương mại).

TP HCM cũng đề xuất cơ chế cho phép nhà đầu tư nước ngoài được thành lập tổ chức kinh tế mà không cần dự án đầu tư và không cần giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trước, chỉ cần tuân thủ điều kiện tiếp cận thị trường. Về thuế, mức ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp được đề xuất là 10% trong 20 năm, miễn 4 năm, giảm 50% trong 9 năm; cùng với giảm 50% thuế thu nhập cá nhân trong 10 năm cho chuyên gia, nhà khoa học, người lao động chất lượng cao.

"Mở khóa" môi trường đầu tư

Các đề xuất trên là cần thiết, thể hiện tư duy thử nghiệm thể chế mạnh mẽ, mở ra cơ hội để hiện thực hóa FTZ. Trong đó, việc giao quyền cho UBND thành phố quyết định đối với các dự án sẽ cắt giảm đáng kể thời gian thủ tục hành chính, giúp thành phố phản ứng nhanh với nhu cầu của nhà đầu tư.

Về cơ chế đất đai, đây là yếu tố mang tính then chốt. Việc cho phép giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, đấu thầu sẽ giúp thuận lợi hơn trong thu hút nhà đầu tư chiến lược, các "đại bàng", tập đoàn lớn toàn cầu.

Về ưu đãi thuế, đây là công cụ tài chính bắt buộc phải có để cạnh tranh với các FTZ tại các quốc gia khác. Còn về thủ tục đầu tư và hải quan, việc cho phép thành lập tổ chức kinh tế không cần dự án trước và trao nhiều quyền hạn cho cơ quan hải quan địa phương có thể xem là sự "cởi trói" thực sự, là bước chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, đúng với bản chất linh hoạt của FTZ.

TP HCM đánh giá việc thành lập Khu Thương mại tự do Cái Mép Hạ sẽ tạo động lực phát triển đột phá, giúp Vùng Đông Nam Bộ thực hiện hiệu quả Quyết định số 370/QĐ-TTg ngày 4-5-2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch vùng Đông Nam Bộ giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050; giúp Vùng Đông Nam Bộ khai thác tối đa lợi thế cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải, Cảng Hàng không quốc tế Long Thành, đưa Vùng Đông Nam Bộ trở thành trung tâm hàng hải, dịch vụ logistics hàng đầu khu vực Đông Nam Á. Qua đó, sớm tận dụng được cơ hội hình thành khu vực tăng trưởng kinh tế cao, tạo động lực phát triển kinh tế của cả khu vực trong thời gian tới.

Đề xuất của TP HCM mang tính mở khóa mạnh mẽ cho môi trường đầu tư. Và điều quan trọng là với các cơ chế chính sách vượt trội từ Khu Thương mại tự do Cái Mép Hạ sẽ có tác động lan tỏa tới kinh tế xã hội, không chỉ của TP HCM mà đối với cả vùng và cả nước; là chìa khóa để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.