Nhanh chóng đưa đào tạo khởi nghiệp vào trường học

Nếu chậm chân trong việc xây dựng chương trình đào tạo bài bản và hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp trong trường học, Việt Nam sẽ đánh mất thế hệ doanh nhân trẻ có tư duy toàn cầu và khả năng đổi mới sáng tạo.

Từ phong trào sang hệ thống

Trong Nghị quyết 68/2025, Bộ Chính trị đã xác định rõ vai trò của khởi nghiệp trong việc phát triển kinh tế tư nhân. Nghị quyết nhấn mạnh: Khẩn trương đưa chương trình đào tạo khởi nghiệp kinh doanh vào các cơ sở giáo dục - đào tạo (GD-ĐT); thúc đẩy mạnh mẽ tinh thần khởi nghiệp, khởi sự kinh doanh trong học sinh, sinh viên.

Thống kê của Bộ GD-ĐT cho thấy hiện có hơn 120 trường đại học trên cả nước đưa nội dung khởi nghiệp vào chương trình đào tạo. Bà Nguyễn Thị Kim Chi, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT, cho biết thực trạng hiện nay, nhiều nơi triển khai chương trình khởi nghiệp theo kiểu phong trào, chủ yếu dừng lại ở các cuộc thi và hội thảo. Trong khi đó, điều cốt lõi là phải đưa khởi nghiệp thành một phần gắn bó chặt chẽ với đào tạo nghề nghiệp và nghiên cứu khoa học. "Thiếu kiến thức, thiếu trải nghiệm, thiếu kỹ năng mềm - đó là 3 "góc khuyết" rõ nhất trong hành trang khởi nghiệp của thế hệ trẻ hiện nay" - bà Chi nhìn nhận.

Theo số liệu của Bộ GD-ĐT, từ năm 2020 - 2024, học sinh - sinh viên đã thực hiện hơn 42.500 ý tưởng, dự án khởi nghiệp trong khuôn khổ các cuộc thi và chương trình hỗ trợ. Trong đó, gần 300 doanh nghiệp được ươm tạo, 12 doanh nghiệp gọi được vốn đầu tư, cao nhất là 1 tỉ đồng/dự án. Dù vậy, nhiều trường vẫn chưa có trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đúng nghĩa, thiếu hẳn không gian sáng tạo, cố vấn doanh nghiệp và đặc biệt là liên kết với hệ sinh thái bên ngoài.

PGS-TS Nguyễn Xuân Hoàn, Hiệu trưởng Trường ĐH Công Thương TP HCM, nhận xét khởi nghiệp học đường vẫn mang tính phong trào, chưa có chiến lược lâu dài. Nhiều sinh viên ra trường không hiểu về thị trường, không biết cách viết kế hoạch kinh doanh hay gọi vốn, điều đó chứng tỏ lỗ hổng rất lớn trong đào tạo.

Một điểm nghẽn khác là chương trình khởi nghiệp chưa được xây dựng theo hướng chuyên biệt. Nhiều môn học chỉ giảng dạy kiến thức chung, thiếu tính ứng dụng và trải nghiệm thực tế. Ngoài ra, cũng chưa có tiêu chí đánh giá cụ thể để lượng hóa hiệu quả của đào tạo khởi nghiệp trong trường học.

Xây dựng hệ sinh thái toàn diện

Theo các chuyên gia giáo dục, nếu muốn đào tạo khởi nghiệp trong trường học thực sự hiệu quả, cần phải chuyển từ phong trào sang chính sách hóa và đồng bộ từ nội dung đào tạo đến môi trường thực hành.

TS Phan Hồng Hải, Hiệu trưởng Trường ĐH Công nghiệp TP HCM, đề xuất Bộ GD-ĐT xây dựng chuẩn chương trình khởi nghiệp theo từng bậc học, với nội dung giảng dạy cụ thể, gắn với từng lĩnh vực ngành nghề.

"Không thể dạy khởi nghiệp theo kiểu chung chung. Sinh viên kỹ thuật cần học cách phát triển sản phẩm, nguyên lý thị trường; sinh viên kinh tế phải biết mô hình tài chính và tiếp cận nhà đầu tư. Ngoài ra, cần mời doanh nhân, nhà sáng lập startup tham gia giảng dạy, cố vấn thì sinh viên mới học được từ thực tế" - ông Hải nhìn nhận.

PGS-TS Nguyễn Xuân Hoàn, Hiệu trưởng Trường ĐH Công Thương TP HCM, cho rằng muốn đào tạo khởi nghiệp hiệu quả thì không thể chỉ dạy trong lớp. Phải có không gian sáng tạo, khu nghiên cứu chế tạo, hệ sinh thái kết nối doanh nghiệp, quỹ đầu tư và cả những thất bại để sinh viên học cách đứng dậy.

Một ví dụ điển hình là Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP HCM đã thành lập Trung tâm Sáng tạo khởi nghiệp và Chuyển giao công nghệ, với không gian làm việc chuyên biệt như Maker Innovation Space (3.200 m²), Beehive Incubator (3.000 m²). Tại đây, sinh viên được hỗ trợ từ ý tưởng đến sản phẩm, bao gồm hỗ trợ tài chính, cố vấn kỹ thuật, đào tạo gọi vốn và kết nối doanh nghiệp.

Nhiều dự án khởi nghiệp từ trường này đã gây tiếng vang, như máy dọn rác thông minh, thiết bị trợ giúp người khuyết tật, phần mềm ứng dụng trong nông nghiệp thông minh… Không chỉ giành giải thưởng cao, một số dự án còn thương mại hóa thành công và kêu gọi được đầu tư.

Tuy nhiên, không phải trường nào cũng có điều kiện như vậy. Nhiều cơ sở giáo dục nhỏ, nhất là trường cao đẳng và trung cấp, gần như chưa có chương trình khởi nghiệp rõ ràng. Thiếu giáo viên có kinh nghiệm thực tế, thiếu không gian thử nghiệm và gần như không có kết nối với doanh nghiệp, các trường này gặp nhiều khó khăn trong triển khai hoạt động hỗ trợ sinh viên khởi nghiệp.