Nới lỏng nhưng không chủ quan!

Theo đó, tại dự thảo luật sửa đổi mới nhất trình Quốc hội, Chính phủ đề xuất giảm 25 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, tức là không cần xin giấy phép kinh doanh; đồng thời rà soát, sửa đổi phạm vi của 22 ngành, nghề. Những lĩnh vực gồm dịch vụ kế toán, xuất khẩu gạo, kinh doanh tạm nhập - tái xuất thực phẩm đông lạnh... sẽ không còn là những ngành, nghề kinh doanh có điều kiện.

Đáng chú ý, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết: Không chỉ 25 ngành, nghề mà sau khi rà soát, dự kiến cắt giảm tối thiểu giấy phép kinh doanh của 50 ngành, nghề, tức là gấp đôi so với dự thảo luật. Nếu nỗ lực nêu trên được hiện thực hóa thì sẽ được xem là một bước cải cách mạnh mẽ nhằm xóa bớt rào cản, thúc đẩy quyền tự do kinh doanh, thay vào đó chuyển sang cơ chế hậu kiểm, tăng trách nhiệm giải trình của DN, bảo đảm môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu…

Cho dù Hiến pháp năm 2013 quy định mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm (tại điều 33); và Luật DN 2020 cũng đã quy định các quyền tự do của DN, kể cả Luật Đầu tư 2020 cũng quy định nhà đầu tư có quyền thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh trong các ngành, nghề mà pháp luật không cấm, nhưng vẫn còn "trói buộc": Đối với ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện thì nhà đầu tư phải đáp ứng các điều kiện đầu tư kinh doanh theo quy định của pháp luật. Hiện có tới 234 ngành, nghề cần xin cấp giấy phép mới được kinh doanh!

Thực tế cho thấy, đặt ra điều kiện đối với các ngành, nghề kinh doanh nghĩa là cản trở hoạt động tự do kinh doanh. Việc siết chặt quy định, cấp phép đối với những hoạt động kinh doanh liên quan quốc phòng - an ninh, sức khỏe cộng đồng… như Luật Đầu tư 2020 quy định là cần thiết; song phần lớn những ngành, nghề còn lại trong số 234 ngành, nghề đang bị "trói buộc" nhất thiết phải được xem xét nới lỏng theo tinh thần đã hiến định tại "Luật mẹ" nhằm xóa bỏ càng nhiều và càng sớm càng tốt những quy định bất hợp lý, qua đó tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, kiến tạo, đúng với định hướng của Đảng về phát triển kinh tế - xã hội, mới nhất là Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4-5-2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Đóng và mở, siết và nới bao giờ cũng có tính hai mặt. Song song với bãi bỏ và nới lỏng các điều kiện kinh doanh có tính chất ngăn trở thì Nhà nước phải xây dựng được hệ thống hậu kiểm chặt chẽ và các biện pháp chế tài đủ mạnh để kiểm soát tình trạng lách luật. Chuyển đổi số chính là giải pháp căn cơ nhất để giải bài toán này, trong đó liên thông dữ liệu giữa thuế, ngân hàng, hải quan, đồng thời ứng dụng công nghệ số toàn diện vào hoạt động giám sát, thanh tra, kiểm tra nhằm ngăn ngừa vi phạm từ "trứng nước". Rất nhiều trường hợp lập công ty "ma", sản xuất và kinh doanh hàng giả gây hậu quả nghiêm trọng cho Nhà nước và cộng đồng xảy ra gần đây đã lợi dụng kẽ hở từ cơ chế hậu kiểm, vì vậy không thể chủ quan!