Ô nhiễm không khí đang gây hại sức khỏe bạn thế nào?

Những ngày gần đây, ô nhiễm không khí tại Hà Nội liên tục ở mức báo động đỏ, nhiều thời điểm đứng trong nhóm 10 thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Người dân ra đường cảm thấy khó chịu, tầm nhìn giảm rõ rệt.

Từ cuối tháng 11 đến đầu tháng 12, Hà Nội đang trải qua những ngày ô nhiễm không khí nằm trong top đầu thế giới, kéo dài từ sáng đến đêm. Sáng 2-12, chỉ số chất lượng không khí (AQI) trung bình toàn Hà Nội lên tới 283, mức "rất xấu", tiệm cận ngưỡng "nguy hại".

Người dân ra đường dễ dàng cảm nhận được không khí đặc quánh, mùi khét nhẹ, tầm nhìn giảm rõ rệt. Các tòa nhà cao tầng gần như "biến mất" trong lớp sương mù trắng đục.

Đáng lo ngại, nồng độ bụi mịn PM2.5 ở một số thời điểm đo được là 85-105 µg/m³, cao gấp 17-21 lần khuyến cáo trung bình năm của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), vốn chỉ 5 µg/m³.

PM2.5 là những hạt bụi siêu nhỏ, đường kính chỉ 2.5 micromet hoặc nhỏ hơn, có thể đi sâu vào phổi và thậm chí xâm nhập vào máu. Vì vậy, chúng được xem là tác nhân ô nhiễm nguy hiểm nhất đối với sức khỏe.

Nồng độ bụi mịn PM2.5 vượt nhiều lần khuyến cáo trung bình năm của WHO, kéo chất lượng không khí xuống mức kém đến rất xấu, tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe, đặc biệt với người già và trẻ em.

Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Hội Y học dưới nước và Ôxy cao áp Việt Nam, cho biết mỗi hạt PM2.5 thường mang theo kim loại nặng (chì, cadimi), hợp chất hữu cơ độc hại và cả độc tố vi khuẩn. "Chúng giống như những phương tiện tí hon chở đầy chất độc, âm thầm đi tới nhiều cơ quan trong cơ thể" - bác sĩ Hoàng nói.

PM2.5 có thể kích hoạt stress ôxy hóa, làm tổn thương ty thể và ADN. Cơ thể phản ứng bằng cách giải phóng các chất gây viêm, khiến tình trạng viêm lan rộng từ phổi sang tim mạch và nhiều bộ phận khác.

Ở cơ quan hô hấp, bụi mịn kích ứng đường thở ho, khò khè, khó thở, nặng ngực, làm gia tăng bệnh hô hấp mạn tính như hen phế quản, COPD.

Tăng nguy cơ tim mạch như các bệnh xơ vữa mạch, hình thành cục máu đông, nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Ảnh hưởng lên não, thận, hệ thần kinh khi độc chất theo máu lan tỏa. Trẻ em có thể bị ảnh hưởng sự phát triển phổi và não, dẫn đến hậu quả sức khỏe lâu dài.

"Với người mắc hen, COPD, suy tim… chỉ cần nồng độ PM2.5 tăng nhẹ cũng có thể gặp đợt cấp như khó thở tăng, phải tăng liều thuốc, thậm chí nhập viện. Do đó, nhóm này nên hạn chế tối đa ra ngoài khi AQI trên 150–200. Người khỏe mạnh cũng được khuyến cáo tránh tập thể dục ngoài trời khi thành phố mù mịt bụi"- bác sĩ Hoàng nhấn mạnh.

Cũng theo bác sĩ Hoàng, nhiều người nghĩ ở trong nhà là an toàn nhưng thực tế, nếu mở cửa sổ khi ngoài trời ô nhiễm nặng, bụi sẽ nhanh chóng tràn vào, khiến mức PM2.5 trong nhà gần như không khác ngoài đường.

Trong những ngày AQI đỏ, tím, nếu phải ra ngoài, nên ưu tiên khẩu trang N95 hoặc tương đương và đeo khẩu trang đúng cách.

Với chỉ số chất lượng không khí ở mức rất xấu (AQI 201–300), Bộ Y tế cũng khuyến cáo người bình thường tránh các hoạt động ngoài trời kéo dài hoặc vận động gắng sức, ưu tiên các hoạt động trong nhà, hạn chế ra các khu vực ô nhiễm cao và nếu cần, nên sử dụng khẩu trang ngăn bụi mịn.

Khi tham gia giao thông, nên ưu tiên phương tiện công cộng, hạn chế xe máy, xe đạp, đồng thời hạn chế mở cửa sổ, cửa ra vào trong thời điểm không khí xấu và vệ sinh mũi, súc họng bằng nước muối sinh lý sáng – tối, rửa mắt bằng nước muối sinh lý trước khi đi ngủ.

Đối với người nhạy cảm như người già, trẻ em hoặc người mắc bệnh hô hấp, tim mạch, nên tránh tất cả các hoạt động ngoài trời, chuyển sang hoạt động trong nhà hoặc lùi sang ngày chất lượng không khí tốt hơn, đồng thời hạn chế mở cửa sổ, cửa ra vào khi không khí bị ô nhiễm nặng.

Trước đó, ngày 1-12, TP Hà Nội khuyến cáo người dân, đặc biệt người già, trẻ em và người mắc bệnh hô hấp, hạn chế ra ngoài và dùng khẩu trang khi chất lượng không khí kém.

Các trường học cần theo dõi chất lượng không khí hằng ngày để điều chỉnh hoạt động. Khi chỉ số AQI vượt ngưỡng "xấu", học sinh hạn chế ra ngoài; nếu ô nhiễm nghiêm trọng, trường có thể thay đổi thời gian học để đảm bảo an toàn.