Ô tô Việt bám đuổi xe Thái

Ngành công nghiệp ô tô tại Đông Nam Á đang chứng kiến sự cạnh tranh gay gắt giữa các quốc gia, trong đó Việt Nam và Thái Lan là hai đối thủ so kè quyết liệt. Thái Lan từ lâu được mệnh danh là "Detroit của Đông Nam Á" nhờ năng lực sản xuất mạnh mẽ và vị thế xuất khẩu hàng đầu khu vực. Trong khi đó, Việt Nam dù xuất phát muộn hơn, lại cho thấy tốc độ tăng trưởng ấn tượng.

Thu hẹp khoảng cách

Năm 2024, thị trường ô tô Việt Nam ghi nhận bước tăng trưởng đáng kể với tổng doanh số 494.310 xe, bao gồm cả xe lắp ráp trong nước và nhập khẩu. Cụ thể, xe sản xuất và lắp ráp trong nước chiếm 50%-60% doanh số, với các thương hiệu lớn như VinFast, Toyota, Hyundai (TC Motor) và Thaco. Xe nhập khẩu chiếm phần còn lại, trong đó Thái Lan dẫn đầu với 45,35% tổng lượng xe nhập vào Việt Nam, theo sau là Indonesia (35,85%).

Một xu hướng nổi bật là sự bùng nổ của xe điện (EV), với sự dẫn dắt của VinFast 87.000 xe được bàn giao trong năm 2024, đưa thị phần xe điện tại Việt Nam lên 15%, đứng thứ hai Đông Nam Á. Ngoài ra, các thương hiệu Trung Quốc như BYD, Geely, Haval cũng tham gia cuộc chơi, cạnh tranh bằng giá rẻ và công nghệ tiên tiến cũng khiến phân khúc này sôi động hơn bao giờ hết.

Ngược lại, Thái Lan lại đang đối mặt với những thách thức lớn. Năm 2024, doanh số ô tô tại đây dù đạt 572.000 xe nhưng lại giảm tới 26% so với 775.000 xe của năm 2023, khiến nước này xuống vị trí thứ 3 Đông Nam Á, sau Indonesia (865.000 xe) và Malaysia (816.000 xe). Sản lượng sản xuất ô tô của Thái Lan đạt 1,47 triệu xe nhưng cũng giảm 20% so với năm trước. 

Theo Liên đoàn Công nghiệp Thái Lan (FTI), ngành ô tô nước này suy thoái do điều kiện cho vay bị siết chặt, nợ hộ gia đình cao và tăng trưởng GDP thấp (2,5% trong năm 2024). Nhiều hãng xe lớn như Subaru, Suzuki đã đóng cửa nhà máy, trong khi Honda cũng lên kế hoạch ngừng hoạt động tại một cơ sở ở tỉnh Ayutthaya.

Năm 2024 cũng đánh dấu bước ngoặt khi khoảng cách doanh số giữa Việt Nam và Thái Lan đã rút ngắn chỉ còn 78.000 xe, so với hơn 370.000 xe trong năm 2023. Việt Nam ghi nhận tốc độ tăng trưởng tích cực (22%), trong khi Thái Lan suy giảm mạnh (26%), cho thấy sự trái chiều rõ rệt trong xu hướng phát triển.

Về cơ cấu sản phẩm, Việt Nam đang dẫn đầu khu vực về xe điện nhờ VinFast, trong khi Thái Lan dù có tham vọng (mục tiêu 30% xe điện vào năm 2030) nhưng chưa đạt được bước tiến đáng kể trong tiêu thụ nội địa.

Đầu tư mạnh vào công nghiệp phụ trợ

Các chuyên gia dự đoán thị trường ô tô Việt Nam sẽ tăng trưởng 8%-10% trong năm 2025, đạt khoảng 540.000-550.000 xe, nhờ chính sách giảm lệ phí trước bạ và sự phục hồi kinh tế. VinFast đặt mục tiêu tiêu thụ 200.000 xe điện trong năm nay, góp phần đưa tổng doanh số nội địa vượt mốc 600.000 xe. 

Nhìn xa hơn, dự thảo chiến lược của Bộ Công Thương đặt mục tiêu đến năm 2030, tiêu thụ ô tô ở Việt Nam có thể đạt 1-1,1 triệu xe/năm, với tốc độ tăng trưởng bình quân 14%-16%, trong đó xe điện và hybrid chiếm khoảng 350.000 xe. Đây là con số đầy tham vọng, cho thấy Việt Nam đang đặt nền móng để trở thành một "cường quốc" ô tô mới trong khu vực.

Ngược lại, Thái Lan dù vẫn giữ vị thế sản xuất và xuất khẩu nhưng thị trường tiêu thụ nội địa khó có thể tăng trưởng đột phá do đã bão hòa. PGS-TS Đàm Hoàng Phúc (ĐH Bách khoa Hà Nội) nhận định rằng nhu cầu mua xe thứ hai tại Thái Lan chưa thực sự cấp bách, trong khi Việt Nam vẫn còn dư địa lớn nhờ thu nhập người dân tăng, hạ tầng giao thông cải thiện (nhiều tuyến cao tốc mới) và nhu cầu sở hữu xe hơi lần đầu còn cao.

Đặc biệt, sự nổi lên của VinFast là yếu tố then chốt giúp Việt Nam thu hẹp khoảng cách với Thái Lan. Từ doanh số 34.800 xe trong năm 2023, VinFast đã tăng vọt lên 87.000 xe trong năm 2024 (tăng gần 150%), và mục tiêu 200.000 xe năm 2025 là hoàn toàn khả thi. 

Ngoài ra, chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, như miễn 100% lệ phí trước bạ cho xe điện và giảm lệ phí cho xe xăng, đang tạo động lực lớn cho người tiêu dùng. Trong khi đó, Thái Lan đang đối mặt với khó khăn kinh tế nội tại, khiến sức mua giảm và các hãng xe lớn rút dần đầu tư. Nếu Việt Nam tận dụng tốt các yếu tố này, khả năng vượt qua Thái Lan trong vòng 5-10 năm tới không phải là điều bất khả thi.

Dù vậy, Thái Lan vẫn giữ lợi thế lớn nhờ công nghiệp phụ trợ phát triển (trên 60%), chi phí sản xuất thấp và vị thế trung tâm xuất khẩu ô tô khu vực. Các "ông lớn" như Tesla và các hãng xe Trung Quốc tiếp tục đầu tư mạnh giúp Thái Lan duy trì năng lực sản xuất. Trong khi công nghiệp phụ trở của Việt Nam mới đạt 7%-10%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 40%-45% vào năm 2025. Chưa kể, thuế phí cao (40%-55% giá xe) khiến giá xe tại Việt Nam cao gấp đôi Thái Lan và Indonesia, trở thành rào cản lớn trong cạnh tranh.

Do đó, để vượt qua Thái Lan, Việt Nam cần giải quyết nhiều thách thức. PGS-TS Đỗ Văn Dũng (Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP HCM) nhấn mạnh Thái Lan vẫn có lợi thế về cơ sở hạ tầng và thu nhập bình quân đầu người, đòi hỏi Việt Nam phải đầu tư mạnh hơn vào công nghiệp phụ trợ và chính sách thuế phí mới có thể giúp ngành ô tô tiếp tục tăng trưởng.

Theo ông Đào Công Quyết, đại diện Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), nếu các hãng xe giảm giá, sức mua sẽ tăng mạnh hơn nữa. Điều này đã được chứng minh tại Malaysia, nơi hãng xe nội địa Perodua bán hơn 380.000 xe năm 2024, chiếm gần 50% tổng thị trường, nhờ giá thành rẻ.