Có nên sửa Nghị định 64/CP về cứu trợ ?

Thông tin lũ lụt tang thương dồn dập tại miền Trung những ngày qua khiến người dân cả nước cùng hướng về nơi đây, thấp thỏm âu lo. Nhiều cá nhân, tổ chức đã không quản ngại đường xa, khó khăn, nguy hiểm đi tận nơi cứu trợ người dân vùng lũ (Thừa Thiên - Huế, Quảng Trị, Quảng Bình...). Điển hình như ca sĩ Thủy Tiên, số tiền quyên góp đến ngày 20-10 đã lên đến 105 tỉ đồng.

Ai được phép tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ?

Hơn lúc nào hết, đồng bào miền Trung đang rất cần sự chung tay, góp sức để vượt qua khó khăn trong thời điểm này và cả sau khi bão lũ qua đi. Tuy nhiên, điều dư luận băn khoăn chính là tính hợp pháp của hoạt động cứu trợ tự phát nêu trên.

Cụ thể, Nghị định số 64/2008/NĐ-CP về việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng, các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, điều 5 quy định các tổ chức, đơn vị được tiếp nhận và phân phối tiền, hàng cứu trợ, gồm:

1. Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam; Hội Chữ thập đỏ Việt Nam; cơ quan thông tin đại chúng của trung ương, địa phương; Ủy ban MTTQ và Hội Chữ thập đỏ các cấp ở địa phương.

2. Các quỹ xã hội, quỹ từ thiện quy định tại Nghị định số 148/2007/NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện.

3. Các tổ chức, đơn vị ở trung ương được Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho phép; các tổ chức, đơn vị ở địa phương được Ủy ban MTTQ cấp tỉnh, cấp huyện cho phép.

Ca sĩ Thủy Tiên trao tiền hỗ trợ cho người dân tại tỉnh Thừa Thiên - Huế. Ảnh: FACEBOOK CA SĨ THỦY TIÊN

Ngoài các tổ chức, đơn vị nêu trên, không một tổ chức, đơn vị, cá nhân nào được quyền tổ chức tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ.

Ngoài ra, theo Thông tư hướng dẫn số 72/2008 của Bộ Tài chính thì báo, đài chỉ được tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ của các tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước chứ không được tổ chức phân phối tiền, hàng cứu trợ đó (trừ những khoản tiền hỗ trợ trực tiếp cho các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo theo địa chỉ cụ thể).

Như vậy, nếu căn cứ đúng theo quy định nêu trên thì những hoạt động quyên góp, phân phối tiền, hàng cứu trợ trong thời gian qua của các cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức, kể cả báo, đài... đã vi phạm Nghị định số 64/2008/NĐ-CP.

Cần sửa đổi cho phù hợp thực tiễn

Theo luật sư Cao Thế Luận, Công ty Luật TNHH Kao Kiến, Nghị định số 64/2008/NĐ-CP ra đời khuyến khích người dân ủng hộ đồng bào khu vực thiên tai và gặp khó khăn đặc biệt nhưng theo một cơ chế là việc vận động quyên góp, phân bổ tiền, hàng quy vào các đầu mối lớn như MTTQ, Hội Chữ thập đỏ, chính quyền các cấp ở địa phương và các tổ chức xã hội từ thiện có tư cách pháp nhân. Mục đích của việc này nhằm tạo hành lang để hoạt động cứu trợ diễn ra có tổ chức, phân phối hợp lý tiền và hàng cứu trợ, giảm thiểu các rủi ro khi cá nhân, nhóm từ thiện vào vùng thiên tai, tránh các hiện tượng cá nhân lợi dụng từ thiện để vụ lợi...

"Tuy nhiên, việc nghị định trao quyền cho một số tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối cứu trợ lại khiến những nơi này gánh thêm nhiều việc khó kham nổi. Đã xảy ra trường hợp từ chối tiếp nhận đồ cứu trợ vì thiếu kho bãi, phương tiện vận chuyển, người quản lý. Việc phân phối không tận tay người cần, có những vụ việc làm mất lòng tin của người dân" - luật sư Cao Thế Luận phân tích.

Hơn nữa, theo luật sư Cao Thế Luận, dù Nghị định số 64/2008/NĐ-CP đã được ban hành và có hiệu lực hơn 10 năm qua nhưng không được thực thi trên thực tế. Hàng ngàn nhóm từ thiện, hàng triệu cá nhân vẫn tiến hành quyên góp và cứu trợ tự nguyện, dù có dựa theo hướng dẫn của địa phương nhưng vẫn không thông qua các tổ chức mà Nghị định 64/2008/NĐ-CP quy định. Như vậy, thực tế đã chứng minh Nghị định số 64/2008/NĐ-CP có những hạn chế, không phù hợp thực tiễn, không phát huy hiệu quả quản lý nên cần phải sửa đổi.

Trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội, đại biểu Lê Thanh Vân, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng Nghị định 64/2008/NĐ-CP ban hành từ năm 2008 nhưng Chính phủ chưa có tổng kết xem các quy định trong này có phù hợp thực tiễn hay không. "Luật pháp phải bắt nguồn từ cuộc sống, phục vụ cuộc sống và nguyên tắc xây dựng văn bản pháp luật là thực tiễn đặt ra cái gì thì pháp luật đi theo phục vụ. Không nên máy móc chỉ cho phép tổ chức nhà nước, tổ chức xã hội mới có quyền huy động, kêu gọi quyên góp, tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ. Cần có quy định với thủ tục không rườm rà để những cá nhân, tổ chức thiện nguyện đăng ký nhằm ràng buộc trách nhiệm; đồng thời quy định phương thức đi từ thiện để bảo đảm an toàn cho chuyến đi. Pháp luật cũng cần quy định công khai minh bạch tài chính, ngăn chặn các hành vi lạm dụng quyên góp để trục lợi" - đại biểu Lê Thanh Vân nói.

Đồng quan điểm, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng, Phó trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội, nhấn mạnh cần xem xét, rà soát lại các quy định liên quan, nếu lỗi thời thì phải sửa đổi cho phù hợp thực tiễn.