Rút BHXH một lần: Vì sao phương án 1 được chọn?

Ngày 29-6, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật BHXH (sửa đổi). Trong đó, phương án rút BHXH một lần được chọn là phương án 1, tức người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày luật này có hiệu lực thi hành (1-7-2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì được rút BHXH một lần. Người lao động tham gia BHXH từ ngày luật có hiệu lực trở đi không được rút BHXH một lần. 

Vì sao phương án 1 được chọn? Theo Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh, trước khi thông qua toàn bộ dự án luật, Quốc hội đã biểu quyết riêng về quy định rút BHXH một lần. Kết quả có 456/470 ĐB biểu quyết thông qua phương án này; có 310/355 đại biểu (87,32% số đại biểu cho ý kiến) lựa chọn Phương án 1; 38/355 đại biểu Quốc hội (10,70%) lựa chọn Phương án 2; 7/355 đại biểu (1,97%) không lựa chọn 1 trong 2 phương án mà đề xuất phương án khác.

Căn cứ kết quả xin ý kiến, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin phép Quốc hội cho tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo Phương án 1 là phương án được đa số đại biểu Quốc hội lựa chọn và đây cũng là Phương án Chính phủ ưu tiên lựa chọn khi trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 6.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng thấy rằng đây phương án có nhiều ưu điểm hơn, như: Bảo đảm tính kế thừa quy định hiện hành, không làm ảnh hưởng nhiều đến gần 18 triệu người đang tham gia BHXH nên sẽ hạn chế gây xáo trộn trong xã hội. 

Phương án này thể chế hóa đúng tinh thần của Nghị quyết số 28-NQ/TW là giảm tình trạng hưởng BHXH một lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí và hạn chế được tình trạng một người tham gia BHXH có nhiều lần hưởng BHXH một lần thời gian qua. 

Quy định như dự thảo cũng hướng tới tiếp cận theo tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế về BHXH và góp phần thích ứng với tốc độ già hóa dân số rất nhanh hiện nay ở nước ta.

Về lâu dài, người tham gia mới sẽ chỉ còn hưởng BHXH một lần trong một số trường hợp đặc biệt nên sẽ góp phần gia tăng số người ở lại hệ thống để được thụ hưởng các chế độ của BHXH từ chính quá trình tích lũy khi tham gia BHXH của mình và giảm gánh nặng cho cả xã hội. Ngân sách nhà nước sau này ưu tiên cân đối nguồn lực để thực hiện các chính sách, chế độ mang tính chất bảo trợ xã hội.

Tuy Luật BHXH (sửa đổi) vẫn có quy định về việc hưởng BHXH một lần, song, Ủy ban Thường vụ Quốc hội không mong muốn người lao động yêu cầu nhận BHXH một lần mà cho rằng cần khuyến khích họ tiếp tục tham gia BHXH để bảo đảm an sinh xã hội lâu dài. 

Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội lưu ý Chính phủ trong thời gian tới cần phải có giải pháp căn cơ, lâu dài để hỗ trợ người lao động tham gia BHXH gặp khó khăn trước mắt trong cuộc sống như có chính sách tín dụng phù hợp; Tiếp tục rà soát, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật về lao động, việc làm (Luật Việc làm, Luật An toàn, vệ sinh lao động,...) để duy trì ổn định việc làm, thu nhập, tư vấn, kết nối, hướng nghiệp, đào tạo, chuyển nghề để người lao động có việc làm bền vững; Đẩy mạnh các giải pháp về truyền thông để người lao động hiểu được lợi ích của việc hưởng lương hưu hằng tháng và những bất lợi khi lựa chọn hưởng BHXH một lần cùng với việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và thực hiện chế tài xử phạt đối với hành vi vi phạm về BHXH của cơ quan quản lý nhà nước, của tổ chức thực hiện chính sách…